Tổng quan nghiên cứu

Việc làm và giải quyết việc làm là vấn đề cấp thiết của mọi quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Tại Việt Nam, thanh niên chiếm tỷ lệ lớn nhất trong lực lượng lao động và được xem là lực lượng tiên phong trong phát triển kinh tế - xã hội. Quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng, đang trải qua quá trình đô thị hóa nhanh chóng, kéo theo những thách thức về việc làm cho thanh niên. Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên tại các đô thị cao, trong khi lao động nông thôn lại thiếu việc làm và sử dụng thời gian lao động không hiệu quả. Mặc dù chất lượng lao động thanh niên được cải thiện với tỷ lệ đào tạo và trình độ chuyên môn ngày càng tăng, việc thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên trên địa bàn vẫn còn nhiều bất cập như kế hoạch chưa toàn diện, phối hợp thực hiện chưa hiệu quả và công tác kiểm tra, giám sát còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên tại quận Liên Chiểu trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách đến năm 2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả chính sách việc làm, góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế địa phương. Qua khảo sát 376 phiếu với các đối tượng là cán bộ quản lý, doanh nghiệp và thanh niên, nghiên cứu cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ thanh niên có việc làm, mức độ phù hợp công việc với trình độ đào tạo và các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về chính sách công và chính sách việc làm, trong đó chính sách công được hiểu là các quan điểm, mục tiêu và hành động của Nhà nước nhằm phục vụ lợi ích xã hội. Khái niệm việc làm theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) và Bộ luật Lao động 2019 được sử dụng làm cơ sở, nhấn mạnh việc làm là hoạt động tạo thu nhập hợp pháp cho người lao động. Chính sách việc làm cho thanh niên được định nghĩa là tổng thể các quan điểm, mục tiêu và hành động của Nhà nước nhằm hỗ trợ thanh niên có việc làm phù hợp, góp phần đảm bảo an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: việc làm, chính sách việc làm, thanh niên (độ tuổi 16-30), và các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách như chất lượng lao động, cơ chế chính sách, và môi trường xã hội. Mô hình nghiên cứu tập trung vào quy trình thực hiện chính sách gồm các bước: lập kế hoạch, phổ biến tuyên truyền, phân công phối hợp, duy trì điều chỉnh, theo dõi đánh giá và tổng kết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp lịch sử - logic, phân tích tổng hợp, so sánh, thống kê và điều tra xã hội học. Dữ liệu được thu thập từ hai mẫu khảo sát: 96 phiếu dành cho cán bộ quản lý, doanh nghiệp và 276 phiếu dành cho thanh niên trong độ tuổi lao động tại quận Liên Chiểu. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho phân tích. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel để thống kê mô tả, đánh giá thực trạng và so sánh các chỉ số.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020 với phạm vi địa lý là quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng. Nghiên cứu cũng tham khảo các văn bản pháp luật liên quan như Luật Thanh niên 2005, Bộ luật Lao động 2019, Luật Việc làm 2013 và các nghị định, quyết định của Chính phủ về chính sách việc làm cho thanh niên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thanh niên có việc làm tăng nhưng chưa ổn định: Từ năm 2016 đến 2020, tỷ lệ thanh niên có việc làm tại quận Liên Chiểu tăng từ 89,64% lên 92,40%. Tuy nhiên, chỉ có 23,91% thanh niên có việc làm thường xuyên, ổn định ngay tại nơi cư trú, trong khi 6,52% hoàn toàn chưa có việc làm và 11,23% có việc làm không thường xuyên.

  2. Phù hợp công việc với trình độ đào tạo còn hạn chế: 40,6% thanh niên cho biết công việc hiện tại không phù hợp với trình độ chuyên môn được đào tạo, chỉ có 59,4% cảm thấy phù hợp. Điều này cho thấy sự lãng phí nguồn lực lao động và cần cải thiện đào tạo hướng nghiệp.

  3. Chất lượng lập kế hoạch và phối hợp thực hiện chính sách còn thấp: Đánh giá về nội dung kế hoạch thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên đạt trung bình 3,2/5 điểm, trong đó việc tham khảo ý kiến các bên liên quan chỉ đạt 2,85/5 điểm. Công tác phân công, phối hợp thực hiện chính sách cũng chỉ đạt khoảng 3,1/5 điểm, cho thấy sự chưa đồng bộ và hiệu quả trong tổ chức thực hiện.

  4. Công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách chưa đa dạng: Nội dung tuyên truyền được đánh giá tốt với 3,24/5 điểm, nhưng hình thức tổ chức và phương pháp tuyên truyền chỉ đạt mức trung bình (khoảng 3,0-3,2/5 điểm), chưa khai thác hết các kênh truyền thông phù hợp với từng nhóm đối tượng thanh niên.

  5. Theo dõi, kiểm tra và điều chỉnh chính sách còn hạn chế: Mức độ kiểm tra, thanh tra thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên thường xuyên và liên tục chỉ đạt 2,9/5 điểm. Việc điều chỉnh chính sách được đánh giá ở mức trung bình, chưa đảm bảo độ bền vững và ổn định cần thiết.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù quận Liên Chiểu đã đạt được một số thành tựu trong việc tăng tỷ lệ thanh niên có việc làm, nhưng chất lượng việc làm và sự phù hợp với trình độ đào tạo còn nhiều hạn chế. Điều này phản ánh khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thực tế của thị trường lao động, đồng thời cho thấy sự cần thiết nâng cao chất lượng đào tạo nghề và hướng nghiệp.

Công tác lập kế hoạch và phối hợp thực hiện chính sách còn yếu kém do thiếu sự tham gia đầy đủ của các bên liên quan và chưa có sự phân công rõ ràng, dẫn đến hiệu quả thực thi không cao. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như quận Ba Đình (Hà Nội) và thành phố Nam Định, việc đa dạng hóa hình thức tuyên truyền và tăng cường phối hợp liên ngành là những bài học quan trọng cần áp dụng.

Việc theo dõi, kiểm tra và điều chỉnh chính sách chưa được chú trọng đúng mức, làm giảm khả năng phát hiện và khắc phục kịp thời các tồn tại trong quá trình thực hiện. Các biểu đồ và bảng số liệu trong nghiên cứu minh họa rõ sự phân bố tỷ lệ việc làm, mức độ phù hợp công việc và đánh giá các tiêu chí thực hiện chính sách, giúp làm rõ các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo nghề và hướng nghiệp cho thanh niên: Phát triển các chương trình đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, đặc biệt là các ngành công nghiệp mũi nhọn và dịch vụ. Mục tiêu nâng tỷ lệ thanh niên có việc làm phù hợp với trình độ đào tạo lên trên 70% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề.

  2. Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền và phổ biến chính sách: Sử dụng đa kênh truyền thông như mạng xã hội, hội thảo, sinh hoạt đoàn thể để tiếp cận các nhóm thanh niên khác nhau, đặc biệt là lao động nữ và thanh niên nông thôn. Thời gian triển khai: ngay trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Quận đoàn, Hội Phụ nữ, Đài truyền thanh quận.

  3. Củng cố công tác phối hợp liên ngành trong thực hiện chính sách: Xây dựng cơ chế phân công rõ ràng, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, tổ chức đoàn thể và doanh nghiệp để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Mục tiêu đạt điểm đánh giá trên 4/5 trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND quận, các phòng ban liên quan.

  4. Nâng cao chất lượng theo dõi, kiểm tra và điều chỉnh chính sách: Thiết lập hệ thống giám sát thường xuyên, đa dạng hình thức kiểm tra và đánh giá kết quả thực hiện chính sách, đồng thời cập nhật, điều chỉnh chính sách kịp thời phù hợp với thực tiễn. Thời gian thực hiện: từ năm 2024 đến 2025. Chủ thể thực hiện: Thanh tra quận, Phòng Nội vụ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động và chính sách công: Giúp hiểu rõ cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.

  2. Các tổ chức đoàn thể và hội thanh niên: Cung cấp thông tin về vai trò và cách thức phối hợp trong thực hiện chính sách, hỗ trợ thanh niên tiếp cận việc làm và đào tạo nghề.

  3. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng: Hiểu rõ đặc điểm lao động thanh niên, nhu cầu đào tạo và các chính sách hỗ trợ để xây dựng chiến lược tuyển dụng và phát triển nguồn nhân lực phù hợp.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành chính sách công, xã hội học: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích chính sách và thực trạng việc làm thanh niên tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỷ lệ thanh niên có việc làm ổn định lại thấp?
    Nguyên nhân chính là do sự không phù hợp giữa trình độ đào tạo và yêu cầu công việc, cũng như thiếu các cơ hội việc làm ổn định tại địa phương. Ví dụ, chỉ 23,91% thanh niên có việc làm ổn định ngay tại nơi cư trú.

  2. Chính sách việc làm cho thanh niên được phổ biến như thế nào?
    Chính sách được tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông đại chúng, hội chợ việc làm và mạng Internet, nhưng hình thức còn hạn chế, chưa đa dạng để tiếp cận hiệu quả với các nhóm đối tượng khác nhau.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách việc làm?
    Bao gồm chất lượng lực lượng lao động, sự phối hợp giữa các cơ quan, công tác tuyên truyền, theo dõi kiểm tra và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tế địa phương.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho thanh niên?
    Cần gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và nhu cầu thị trường lao động, tăng cường đào tạo kỹ năng thực hành, ngoại ngữ và kỹ năng mềm, đồng thời mở rộng các chương trình đào tạo nghề phù hợp.

  5. Vai trò của các tổ chức đoàn thể trong thực hiện chính sách việc làm là gì?
    Các tổ chức đoàn thể như Quận đoàn, Hội Phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong tuyên truyền, hỗ trợ thanh niên tiếp cận việc làm, tổ chức các hoạt động đào tạo và phối hợp với các cơ quan chức năng để thực hiện chính sách hiệu quả.

Kết luận

  • Thanh niên quận Liên Chiểu có tỷ lệ việc làm tăng nhưng chất lượng và tính ổn định còn thấp, với 6,52% thanh niên hoàn toàn chưa có việc làm.
  • Việc làm không phù hợp với trình độ đào tạo chiếm tỷ lệ cao (40,6%), gây lãng phí nguồn lực lao động.
  • Công tác lập kế hoạch, phối hợp thực hiện và tuyên truyền chính sách còn nhiều hạn chế, điểm đánh giá trung bình chỉ khoảng 3/5.
  • Theo dõi, kiểm tra và điều chỉnh chính sách chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả, ảnh hưởng đến kết quả thực thi.
  • Cần triển khai các giải pháp đồng bộ như nâng cao đào tạo nghề, đa dạng hóa tuyên truyền, củng cố phối hợp liên ngành và tăng cường giám sát để nâng cao hiệu quả chính sách việc làm cho thanh niên.

Tiếp theo, các cơ quan chức năng cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường hợp tác với các tổ chức xã hội và doanh nghiệp để phát huy tối đa nguồn lực. Đề nghị các nhà quản lý, nghiên cứu và tổ chức đoàn thể quan tâm ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần phát triển bền vững nguồn nhân lực trẻ tại địa phương.