Tổng quan nghiên cứu

Phong trào khởi nghiệp tại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, với hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tăng trưởng nhanh, đặc biệt trong khu vực ASEAN. Theo báo cáo năm 2019, Việt Nam đứng thứ ba trong ASEAN về tốc độ tăng trưởng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, với lượng vốn đầu tư mạo hiểm chiếm 17% tổng vốn đầu tư trong khu vực, tăng từ 5% năm 2018. Tính đến năm 2020, cả nước có gần 2.500 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, tập trung chủ yếu tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tại các tỉnh như Tây Ninh vẫn gặp nhiều khó khăn trong quá trình khởi nghiệp do hạn chế về nguồn lực, thông tin và kỹ năng.

Luận văn tập trung nghiên cứu chính sách thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp đối với DNNVV trên địa bàn tỉnh Tây Ninh từ năm 2016 đến 2021. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng tác động của các chính sách khởi nghiệp ở cấp quốc gia và địa phương, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách nhằm nâng cao hiệu quả phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp tại Tây Ninh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh cho DNNVV trong bối cảnh kinh tế chịu ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về khởi nghiệp và hệ sinh thái khởi nghiệp. Khởi nghiệp được hiểu là quá trình nhận dạng, đánh giá và khai thác cơ hội kinh doanh nhằm tạo ra giá trị mới, theo định nghĩa của Shane & Venkataraman (2000). Hệ sinh thái khởi nghiệp là tập hợp các thành phần tương tác bao gồm doanh nghiệp khởi nghiệp, nhà đầu tư, tổ chức hỗ trợ, chính sách và văn hóa địa phương, tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của doanh nghiệp mới (Isenberg, 2010; WEF, 2014).

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) được phân loại theo quy mô lao động và doanh thu theo Nghị định 39/2018/NĐ-CP.
  • Các thành phần cấu thành hệ sinh thái khởi nghiệp: doanh nghiệp, thị trường, nguồn nhân lực, tài chính, hệ thống hỗ trợ, chính sách pháp lý, giáo dục, văn hóa khởi nghiệp.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển hệ sinh thái: chính sách, tài chính, văn hóa, hỗ trợ, nguồn nhân lực và thị trường (Parracho, 2017).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, kết hợp các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê và diễn giải. Dữ liệu được thu thập gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo chính phủ, tài liệu học thuật, các cơ quan quản lý và sở ban ngành tỉnh Tây Ninh.
  • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2021 với chủ thể là chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa mới khởi nghiệp và người lao động tại Tây Ninh. Bảng hỏi khảo sát được thiết kế theo thang đo Likert, gồm các phần thông tin chung, đánh giá hệ sinh thái khởi nghiệp và thông tin cá nhân.

Cỡ mẫu khảo sát đảm bảo tính đại diện cho nhóm DNNVV tại Tây Ninh, phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm thu thập dữ liệu phản ánh thực trạng chính sách và môi trường khởi nghiệp. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, phân tích nhân tố và so sánh với các chỉ số khởi nghiệp quốc gia và khu vực.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tốc độ tăng trưởng doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Tây Ninh
    Năm 2020, tỉnh có 700 doanh nghiệp mới thành lập, tăng 6,38% so với năm trước, tuy nhiên vốn đăng ký bình quân giảm 11,98% xuống còn khoảng 13,6 tỷ đồng/doanh nghiệp. Số doanh nghiệp giải thể tăng 202,72%, phản ánh khó khăn trong môi trường kinh doanh do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

  2. Tình hình vốn đầu tư phát triển
    Vốn đầu tư phát triển toàn xã hội trên địa bàn năm 2020 đạt khoảng 34.917 tỷ đồng, tăng 1,62% so với năm 2019. Trong đó, vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước tăng mạnh 67,65%, còn vốn khu vực ngoài nhà nước giảm nhẹ 3,37%. Vốn đầu tư nước ngoài đạt 12.111,6 tỷ đồng, giảm 1,73% so với cùng kỳ.

  3. Đánh giá hệ sinh thái khởi nghiệp
    Khảo sát cho thấy các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Tây Ninh đánh giá mức độ hỗ trợ từ chính sách còn hạn chế, đặc biệt về tiếp cận vốn, đào tạo kỹ năng quản trị và kết nối thị trường. So sánh với chỉ số khởi nghiệp toàn quốc, Tây Ninh còn nhiều điểm yếu về hệ thống hỗ trợ và văn hóa khởi nghiệp.

  4. Ảnh hưởng của chính sách và môi trường kinh doanh
    Các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp tại Tây Ninh chủ yếu tập trung vào hỗ trợ tài chính và đào tạo, nhưng chưa đồng bộ và thiếu sự liên kết giữa các thành phần trong hệ sinh thái. Môi trường pháp lý và thủ tục hành chính còn phức tạp, gây khó khăn cho doanh nghiệp mới.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy, mặc dù Tây Ninh có sự tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp mới, nhưng chất lượng và quy mô vốn đăng ký còn thấp, đồng thời tỷ lệ doanh nghiệp giải thể cao cho thấy sự bấp bênh trong môi trường kinh doanh. Việc vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước tăng mạnh phản ánh sự quan tâm của chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế, tuy nhiên sự giảm sút vốn khu vực ngoài nhà nước và vốn FDI cho thấy các doanh nghiệp tư nhân và nhà đầu tư nước ngoài còn e ngại về môi trường đầu tư.

So sánh với các nghiên cứu về hệ sinh thái khởi nghiệp tại các tỉnh phát triển như Đồng Nai, Bình Dương và Long An, Tây Ninh còn thiếu các chương trình hỗ trợ đồng bộ, mạng lưới cố vấn và vườn ươm doanh nghiệp chưa phát triển mạnh. Các biểu đồ so sánh chỉ số khởi nghiệp và vốn đầu tư giữa các tỉnh có thể minh họa rõ sự chênh lệch này.

Ngoài ra, văn hóa khởi nghiệp tại Tây Ninh còn chưa thực sự phát triển, với thái độ e ngại rủi ro và thiếu các câu chuyện thành công được quảng bá rộng rãi. Điều này ảnh hưởng đến tinh thần khởi nghiệp và sự tham gia của cộng đồng doanh nhân trẻ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hỗ trợ tài chính đa dạng và dễ tiếp cận
    Xây dựng các quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương, ưu đãi thuế cho nhà đầu tư thiên thần, đồng thời đơn giản hóa thủ tục vay vốn cho DNNVV. Mục tiêu tăng tỷ lệ doanh nghiệp tiếp cận vốn lên 30% trong 3 năm tới, do Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Tây Ninh chủ trì thực hiện.

  2. Phát triển hệ thống đào tạo và tư vấn chuyên nghiệp
    Thiết lập các chương trình đào tạo kỹ năng quản trị, marketing và đổi mới sáng tạo cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, phối hợp với các trường đại học và tổ chức tư vấn. Mục tiêu nâng cao năng lực quản lý cho ít nhất 500 doanh nghiệp trong 2 năm tới.

  3. Xây dựng mạng lưới kết nối và vườn ươm doanh nghiệp
    Tăng cường liên kết giữa các thành phần trong hệ sinh thái, phát triển các không gian làm việc chung, vườn ươm và chương trình tăng tốc khởi nghiệp (accelerator) để hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững. Mục tiêu thành lập ít nhất 2 vườn ươm chuyên nghiệp trong 5 năm tới.

  4. Cải thiện môi trường pháp lý và thủ tục hành chính
    Đơn giản hóa quy trình đăng ký, cấp phép và giải thể doanh nghiệp, giảm thiểu rào cản hành chính, đồng thời xây dựng chính sách ưu đãi thuế và hỗ trợ pháp lý cho DNNVV. Mục tiêu rút ngắn thời gian đăng ký doanh nghiệp xuống dưới 5 ngày làm việc.

  5. Thúc đẩy văn hóa khởi nghiệp và truyền thông tích cực
    Tổ chức các sự kiện, hội thảo, cuộc thi khởi nghiệp để quảng bá các mô hình thành công, xây dựng tinh thần chấp nhận rủi ro và thất bại tích cực trong cộng đồng doanh nhân trẻ. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân có ý định khởi nghiệp lên 20% trong 3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý địa phương
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến hệ sinh thái khởi nghiệp, từ đó xây dựng chính sách phù hợp, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

  2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nhân khởi nghiệp
    Cung cấp thông tin về các chính sách hỗ trợ, cơ hội tiếp cận nguồn lực và các giải pháp nâng cao năng lực quản trị, giúp tăng khả năng thành công trong khởi nghiệp.

  3. Các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, vườn ươm, quỹ đầu tư
    Tham khảo để thiết kế chương trình hỗ trợ hiệu quả, xây dựng mạng lưới kết nối và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững.

  4. Học giả, sinh viên nghiên cứu về quản lý kinh tế và khởi nghiệp
    Là tài liệu tham khảo khoa học, cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn về chính sách và hệ sinh thái khởi nghiệp tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách nào đang được áp dụng để hỗ trợ DNNVV tại Tây Ninh?
    Các chính sách tập trung vào hỗ trợ tài chính, đào tạo kỹ năng, đơn giản hóa thủ tục hành chính và phát triển hệ thống hỗ trợ khởi nghiệp như vườn ươm và chương trình tăng tốc kinh doanh.

  2. Tại sao tỷ lệ doanh nghiệp giải thể tại Tây Ninh lại tăng cao?
    Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, môi trường kinh doanh khó khăn, hạn chế về vốn và kỹ năng quản trị, cùng với thủ tục hành chính phức tạp gây khó khăn cho doanh nghiệp duy trì hoạt động.

  3. Làm thế nào để doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn dễ dàng hơn?
    Cần có các quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương, ưu đãi thuế cho nhà đầu tư, đơn giản hóa thủ tục vay vốn và tăng cường tư vấn tài chính cho doanh nghiệp.

  4. Vai trò của văn hóa khởi nghiệp trong phát triển hệ sinh thái là gì?
    Văn hóa khởi nghiệp tạo môi trường chấp nhận rủi ro, thất bại tích cực và khuyến khích đổi mới sáng tạo, từ đó thúc đẩy tinh thần doanh nhân và sự phát triển bền vững của hệ sinh thái.

  5. Các giải pháp nào giúp cải thiện môi trường pháp lý cho doanh nghiệp?
    Đơn giản hóa thủ tục đăng ký, cấp phép, giảm thiểu rào cản hành chính, xây dựng chính sách ưu đãi thuế và hỗ trợ pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp khởi nghiệp và phát triển.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng chính sách thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp đối với DNNVV tại Tây Ninh từ 2016 đến 2021.
  • Phát hiện chính cho thấy sự tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp mới nhưng còn nhiều khó khăn về vốn, kỹ năng và môi trường pháp lý.
  • Đề xuất các giải pháp toàn diện về tài chính, đào tạo, kết nối, cải cách hành chính và văn hóa khởi nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển hệ sinh thái.
  • Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện chính sách quốc gia về khởi nghiệp.

Hành động ngay hôm nay để thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp tại Tây Ninh, góp phần phát triển kinh tế địa phương bền vững!