Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát và kéo dài từ năm 2020 đến 2023, các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DN NVV) tại thành phố Hà Nội đã chịu ảnh hưởng nặng nề, tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh và sự phát triển kinh tế địa phương. Theo số liệu của Cục Thống kê Hà Nội, trong năm 2020, GRDP của thành phố chỉ đạt 1.016 nghìn tỷ đồng, tăng trưởng 2,34% so với năm trước, thấp hơn nhiều so với kế hoạch đề ra. Năm 2021, tăng trưởng GRDP tiếp tục giảm xuống còn 2,92%, trong khi năm 2022 có sự phục hồi với mức tăng 8,89%. Tuy nhiên, các DN NVV vẫn đối mặt với nhiều khó khăn như gián đoạn chuỗi cung ứng, thiếu hụt lao động và khó khăn trong tiếp cận vốn.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ thực trạng chính sách kinh tế hỗ trợ DN NVV trong đại dịch Covid-19 tại Hà Nội, đánh giá hiệu quả các chính sách đã triển khai và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm giúp DN NVV vượt qua khó khăn, ổn định và phát triển sản xuất kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2020-2023, với đối tượng nghiên cứu là các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các DN NVV chịu ảnh hưởng của đại dịch.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý kinh tế tại Hà Nội hoàn thiện chính sách hỗ trợ DN NVV, góp phần thúc đẩy phục hồi kinh tế địa phương, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm từ thực tiễn và các quốc gia khác để nâng cao hiệu quả chính sách trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý kinh tế, chính sách công và phát triển DN NVV, bao gồm:

  • Lý thuyết chính sách công: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc hoạch định, ban hành và thực thi các chính sách kinh tế nhằm hỗ trợ DN NVV vượt qua khủng hoảng.
  • Mô hình quản lý khủng hoảng và phục hồi kinh tế: Tập trung vào các công cụ tài chính, thuế, tín dụng và hỗ trợ kỹ thuật giúp DN NVV duy trì hoạt động và phục hồi sau đại dịch.
  • Khái niệm DN NVV: Được xác định theo tiêu chí vốn, lao động và doanh thu theo Luật Hỗ trợ DN NVV năm 2017, bao gồm doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa.
  • Các khái niệm chính: Chính sách kinh tế hỗ trợ, tác động của đại dịch Covid-19 đến DN NVV, khả năng tiếp cận nguồn vốn, cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi số trong DN.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Cục Thống kê Hà Nội, Tổng cục Thống kê, VCCI, các văn bản pháp luật như Luật Hỗ trợ DN NVV, Nghị quyết 128/NQ-CP; dữ liệu khảo sát, phỏng vấn sâu với các DN NVV và cán bộ quản lý chính sách.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng dựa trên số liệu thống kê về GRDP, số lượng DN thành lập mới, DN tạm ngừng hoạt động, vốn đăng ký; phân tích định tính qua phỏng vấn và đánh giá hiệu quả chính sách.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát hơn 28.000 DN trên địa bàn Hà Nội, lựa chọn mẫu đại diện theo ngành nghề và quy mô DN để đảm bảo tính khách quan và toàn diện.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2023-2024, phân tích dữ liệu từ năm 2020 đến 2023 nhằm đánh giá tác động và hiệu quả chính sách trong đại dịch và giai đoạn phục hồi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch đến DN NVV: Theo khảo sát của VCCI, 87,2% DN chịu tác động tiêu cực do Covid-19, trong đó các DN siêu nhỏ và nhỏ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Tỷ lệ DN tạm ngừng hoạt động tại Hà Nội trong 10 tháng năm 2021 lên đến hơn 97 nghìn DN, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước.

  2. Hiệu quả chính sách hỗ trợ tài chính và thuế: Các chính sách như hoãn thuế, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp đã giúp DN NVV duy trì hoạt động. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% DN được tiếp cận hiệu quả các gói hỗ trợ do thủ tục phức tạp và hạn chế về năng lực tiếp nhận thông tin.

  3. Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo: Khoảng 30,4% DN tại Hà Nội hoạt động bình thường, trong đó nhiều DN đã áp dụng công nghệ số để thích ứng với tình hình mới. Tuy nhiên, hơn 25% DN gặp khó khăn trong tiếp cận vốn và 20% không mua được nguyên liệu hoặc phải mua với giá cao.

  4. Tác động đến thị trường lao động: Có khoảng 30% DN phải cho lao động nghỉ việc, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 2,48% trong năm 2020 và 2,4% trong quý 2 năm 2021 tại Hà Nội.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những khó khăn trên là do DN NVV có quy mô nhỏ, nguồn vốn hạn chế, dễ bị tổn thương trước các cú sốc kinh tế như đại dịch. Việc tiếp cận các chính sách hỗ trợ còn nhiều rào cản do thủ tục hành chính phức tạp, thiếu thông tin và năng lực quản lý hạn chế. So sánh với kinh nghiệm quốc tế, các nước như Mỹ, Canada, Nhật Bản đã triển khai các gói hỗ trợ tài chính nhanh chóng, linh hoạt và tập trung vào chuyển đổi số, giúp DN NVV phục hồi nhanh hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ DN tiếp cận hỗ trợ theo ngành nghề, bảng thống kê số lượng DN tạm ngừng hoạt động và phục hồi qua các năm, cũng như biểu đồ tăng trưởng GRDP của Hà Nội giai đoạn 2020-2023.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của chính sách kinh tế hỗ trợ trong việc giúp DN NVV vượt qua đại dịch, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục để nâng cao hiệu quả trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Cải cách quy trình tiếp cận các gói hỗ trợ tài chính và thuế, giảm bớt giấy tờ, tăng cường ứng dụng chính quyền điện tử để DN NVV dễ dàng tiếp cận trong vòng 6-12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Cục Thuế Hà Nội.

  2. Tăng cường hỗ trợ chuyển đổi số: Triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số, hỗ trợ đầu tư công nghệ thông tin cho DN NVV, đặc biệt là DN siêu nhỏ và nhỏ, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông, các tổ chức đào tạo.

  3. Mở rộng chính sách tín dụng ưu đãi: Tăng cường các quỹ bảo lãnh tín dụng, giảm lãi suất vay, hỗ trợ DN NVV tiếp cận vốn dễ dàng hơn, ưu tiên các ngành bị ảnh hưởng nặng nề như du lịch, dịch vụ trong 12-18 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng thương mại, UBND Thành phố.

  4. Xây dựng cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả chính sách: Thiết lập hệ thống theo dõi, đánh giá định kỳ các chính sách hỗ trợ DN NVV, đảm bảo tính minh bạch và kịp thời điều chỉnh chính sách trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà hoạch định chính sách và quản lý nhà nước: Giúp hiểu rõ thực trạng và hiệu quả chính sách hỗ trợ DN NVV, từ đó hoàn thiện các chính sách phù hợp với điều kiện thực tế.

  2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Hà Nội: Nắm bắt các chính sách hỗ trợ, nâng cao khả năng tiếp cận nguồn lực, chuyển đổi số và phát triển bền vững trong bối cảnh hậu Covid-19.

  3. Các tổ chức tài chính và ngân hàng: Tham khảo để thiết kế các sản phẩm tín dụng ưu đãi, phù hợp với nhu cầu và khả năng của DN NVV, góp phần thúc đẩy phục hồi kinh tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quản lý kinh tế: Cung cấp cơ sở dữ liệu, phân tích thực tiễn và bài học kinh nghiệm quốc tế để phát triển nghiên cứu sâu hơn về chính sách hỗ trợ DN NVV.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách kinh tế hỗ trợ DN NVV trong đại dịch Covid-19 bao gồm những nội dung chính nào?
    Chính sách bao gồm hỗ trợ tài chính (vay vốn ưu đãi, giảm thuế), hoãn thanh toán thuế, hỗ trợ duy trì việc làm, đào tạo chuyển đổi số và cải cách thủ tục hành chính. Ví dụ, Hà Nội đã áp dụng chính sách hoãn thuế và hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp cho DN NVV.

  2. Tác động của đại dịch Covid-19 đến DN NVV tại Hà Nội như thế nào?
    Đại dịch gây gián đoạn chuỗi cung ứng, giảm doanh thu, thiếu lao động và khó tiếp cận vốn. Khoảng 87,2% DN chịu ảnh hưởng tiêu cực, nhiều DN phải tạm ngừng hoạt động hoặc giải thể.

  3. Làm thế nào để DN NVV tiếp cận hiệu quả các chính sách hỗ trợ?
    DN cần nâng cao nhận thức về chính sách, cải thiện năng lực quản lý và chuyển đổi số. Đồng thời, chính quyền cần đơn giản hóa thủ tục và tăng cường truyền thông để DN dễ dàng tiếp cận.

  4. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Hà Nội trong việc hỗ trợ DN NVV?
    Các nước như Mỹ, Nhật Bản, Đức tập trung hỗ trợ tài chính nhanh chóng, ưu đãi thuế, đào tạo kỹ năng số và phát triển công nghệ số cho DN NVV, giúp DN phục hồi nhanh và bền vững.

  5. Những giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả chính sách hỗ trợ DN NVV tại Hà Nội?
    Đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường hỗ trợ chuyển đổi số, mở rộng tín dụng ưu đãi và xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả chính sách là những giải pháp trọng tâm.

Kết luận

  • Đại dịch Covid-19 đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của DN NVV tại Hà Nội, làm giảm tăng trưởng kinh tế và tăng tỷ lệ DN tạm ngừng hoạt động.
  • Chính sách kinh tế hỗ trợ của Chính phủ và chính quyền Hà Nội đã góp phần giúp DN NVV duy trì hoạt động, tuy nhiên còn nhiều hạn chế trong tiếp cận và thực thi.
  • Nghiên cứu đã làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả chính sách, đồng thời đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao khả năng phục hồi và phát triển bền vững của DN NVV.
  • Bài học kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự cần thiết của việc hỗ trợ tài chính kịp thời, chuyển đổi số và cải cách thủ tục hành chính.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất, xây dựng cơ chế giám sát hiệu quả và tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan để hỗ trợ DN NVV vượt qua khó khăn hậu Covid-19.

Hành động ngay hôm nay để góp phần phục hồi và phát triển kinh tế Thủ đô – hãy cùng đồng hành hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa!