Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với kinh tế toàn cầu, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) theo hướng quản trị rủi ro trở thành yêu cầu cấp thiết đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành sản xuất công nghiệp nặng như sản xuất tôn thép. Chi nhánh Công ty cổ phần Tập đoàn Hoa Sen – Nhà máy Tôn Hoa Sen Phú Mỹ, với quy mô sản xuất tôn lớn nhất Đông Nam Á, đã triển khai hệ thống KSNB nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong việc phát hiện và ngăn ngừa rủi ro, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hệ thống KSNB hiện tại tại Nhà máy Tôn Hoa Sen Phú Mỹ, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện theo hướng quản trị rủi ro, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo tính minh bạch trong quản lý. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi thời gian từ năm 2010 đến 2017, tại chi nhánh Nhà máy Tôn Hoa Sen Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống KSNB, góp phần giảm thiểu rủi ro hoạt động và nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp trong ngành sản xuất tôn thép.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình kiểm soát nội bộ COSO 2013, bao gồm 5 thành phần cấu thành: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, Giám sát. Mô hình này cung cấp khung lý thuyết toàn diện để đánh giá và thiết kế hệ thống KSNB hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh quản trị rủi ro doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, lý thuyết quản trị rủi ro doanh nghiệp (Enterprise Risk Management - ERM) theo COSO 2004 được áp dụng để nhận diện, đánh giá và quản lý các rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Các khái niệm chính bao gồm: rủi ro tài chính, rủi ro chiến lược, rủi ro hoạt động; nguyên tắc đảm bảo hợp lý thay vì tuyệt đối trong kiểm soát nội bộ; và vai trò của con người trong vận hành hệ thống.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng. Dữ liệu thu thập từ bảng câu hỏi khảo sát nội bộ với cỡ mẫu khoảng 100 cán bộ, công nhân viên tại các phòng ban liên quan của Nhà máy Tôn Hoa Sen Phú Mỹ. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các bộ phận chức năng.

Phân tích dữ liệu sử dụng kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và so sánh các chỉ số đánh giá theo 5 thành phần COSO 2013. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2017, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát: Khoảng 70% người được khảo sát đánh giá môi trường kiểm soát tại Nhà máy còn yếu về tính trung thực và giá trị đạo đức, ảnh hưởng đến hiệu quả vận hành hệ thống. Cơ cấu tổ chức và phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng, gây khó khăn trong việc giám sát và kiểm soát.

  2. Đánh giá rủi ro: Chỉ có khoảng 55% nhân viên nhận thức đầy đủ về các rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động sản xuất. Việc nhận diện và phân tích rủi ro chưa được thực hiện thường xuyên và hệ thống, dẫn đến nguy cơ rủi ro không được kiểm soát kịp thời.

  3. Hoạt động kiểm soát: Khoảng 60% các thủ tục kiểm soát được áp dụng chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp giữa các phòng ban. Kiểm soát phòng ngừa chưa được chú trọng, trong khi kiểm soát phát hiện còn mang tính hình thức.

  4. Thông tin và truyền thông: Hệ thống truyền thông nội bộ chưa đảm bảo tính kịp thời và chính xác, chỉ khoảng 65% nhân viên cho biết họ nhận được thông tin đầy đủ để thực hiện công việc. Kênh thông tin phản hồi còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc phát hiện và xử lý sai phạm.

  5. Giám sát: Việc giám sát định kỳ và đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ chưa được thực hiện nghiêm túc, chỉ khoảng 50% các trường hợp sai phạm được phát hiện và xử lý kịp thời. Kiểm toán nội bộ chưa phát huy hết vai trò trong việc giám sát và cải tiến hệ thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của lãnh đạo và nhân viên về tầm quan trọng của KSNB theo hướng quản trị rủi ro. So với các nghiên cứu trong ngành sản xuất công nghiệp nặng tại Việt Nam, kết quả khảo sát tại Nhà máy Tôn Hoa Sen Phú Mỹ cho thấy mức độ áp dụng mô hình COSO 2013 còn thấp, đặc biệt trong các hoạt động kiểm soát và giám sát.

Việc thiếu hệ thống thông tin truyền thông hiệu quả làm giảm khả năng phát hiện sớm các rủi ro và sai phạm, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ đánh giá từng thành phần COSO 2013 có thể minh họa rõ sự chênh lệch giữa các yếu tố, giúp nhà quản lý tập trung cải thiện các điểm yếu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng môi trường kiểm soát: Ban giám đốc cần cam kết mạnh mẽ về tính trung thực và giá trị đạo đức, đồng thời hoàn thiện cơ cấu tổ chức và phân công nhiệm vụ rõ ràng. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể là Ban giám đốc và phòng nhân sự.

  2. Nâng cao năng lực đánh giá rủi ro: Tổ chức các khóa đào tạo nhận diện và phân tích rủi ro cho cán bộ quản lý và nhân viên, xây dựng quy trình đánh giá rủi ro định kỳ. Thời gian triển khai 3 tháng, phòng kiểm soát nội bộ phối hợp với phòng đào tạo.

  3. Hoàn thiện hoạt động kiểm soát: Thiết lập và chuẩn hóa các thủ tục kiểm soát phòng ngừa và phát hiện, tăng cường phối hợp liên phòng ban. Thời gian thực hiện 4 tháng, phòng kiểm soát nội bộ và các phòng ban chức năng chịu trách nhiệm.

  4. Cải thiện hệ thống thông tin và truyền thông: Xây dựng kênh truyền thông nội bộ hiệu quả, đảm bảo thông tin được cập nhật kịp thời và chính xác, thiết lập hệ thống phản hồi và tố giác vi phạm. Thời gian thực hiện 5 tháng, phòng IT và phòng truyền thông nội bộ phối hợp.

  5. Tăng cường giám sát và kiểm toán nội bộ: Đẩy mạnh vai trò kiểm toán nội bộ trong việc giám sát, đánh giá và báo cáo các khiếm khuyết của hệ thống KSNB, thực hiện giám sát định kỳ và đột xuất. Thời gian thực hiện liên tục, phòng kiểm toán nội bộ chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám đốc và lãnh đạo doanh nghiệp: Nắm bắt các yếu tố cấu thành và vai trò của hệ thống KSNB theo hướng quản trị rủi ro để nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

  2. Phòng kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ: Áp dụng các phương pháp đánh giá và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ dựa trên mô hình COSO 2013, từ đó xây dựng kế hoạch kiểm soát phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Kiểm toán: Tham khảo cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về kiểm soát nội bộ và quản trị rủi ro trong doanh nghiệp sản xuất công nghiệp nặng.

  4. Các doanh nghiệp trong ngành sản xuất tôn thép và công nghiệp nặng: Học hỏi kinh nghiệm và giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ nhằm nâng cao năng lực quản trị và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống kiểm soát nội bộ theo COSO 2013 gồm những thành phần nào?
    Hệ thống gồm 5 thành phần: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, Giám sát. Mỗi thành phần đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả hoạt động của hệ thống.

  2. Tại sao phải áp dụng kiểm soát nội bộ theo hướng quản trị rủi ro?
    Phương pháp này giúp doanh nghiệp nhận diện, đánh giá và quản lý các rủi ro tiềm ẩn một cách hệ thống, từ đó giảm thiểu thiệt hại và nâng cao hiệu quả hoạt động, phù hợp với môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp.

  3. Những hạn chế phổ biến của hệ thống kiểm soát nội bộ hiện nay là gì?
    Hạn chế bao gồm sự phụ thuộc vào con người, chi phí xây dựng và duy trì cao, hiệu quả kiểm soát kém đối với nghiệp vụ không thường xuyên, và nguy cơ gian lận do thông đồng hoặc lạm quyền.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm soát nội bộ tại doanh nghiệp?
    Cần tăng cường đào tạo nhân viên, hoàn thiện quy trình kiểm soát, xây dựng môi trường kiểm soát minh bạch, cải thiện hệ thống thông tin truyền thông và tăng cường giám sát, kiểm toán nội bộ.

  5. Vai trò của kiểm toán nội bộ trong hệ thống kiểm soát nội bộ là gì?
    Kiểm toán nội bộ thực hiện giám sát, đánh giá và báo cáo các khiếm khuyết của hệ thống kiểm soát nội bộ, giúp doanh nghiệp phát hiện sớm sai phạm và cải tiến hệ thống nhằm đảm bảo hoạt động hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá toàn diện thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ theo hướng quản trị rủi ro tại Nhà máy Tôn Hoa Sen Phú Mỹ, chỉ ra các điểm mạnh và hạn chế cụ thể.
  • Áp dụng mô hình COSO 2013 làm khung lý thuyết giúp nghiên cứu có tính hệ thống và thực tiễn cao.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong doanh nghiệp sản xuất tôn thép.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung lý luận và thực tiễn về kiểm soát nội bộ trong ngành công nghiệp nặng tại Việt Nam.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp với sự phát triển của doanh nghiệp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro và phát triển bền vững cho doanh nghiệp của bạn!