Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng, các đơn vị hành chính sự nghiệp công lập (HCSN) đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ công và thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước. Theo ước tính, các đơn vị HCSN hoạt động chủ yếu dựa vào nguồn kinh phí từ Ngân sách Nhà nước (NSNN) và các nguồn thu sự nghiệp khác, do đó công tác kế toán trong các đơn vị này có vai trò thiết yếu trong quản lý tài chính và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu quản lý và phát triển bền vững của đơn vị. Nghiên cứu tập trung vào thực trạng tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và báo cáo kế toán trong năm 2016 tại trường, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc thù hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực giáo dục đại học.

Phạm vi nghiên cứu được giới hạn tại Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung, một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ Công Thương, với các số liệu thu thập từ tài liệu kế toán, phiếu điều tra và phỏng vấn nhân sự kế toán trong năm 2016. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, kiểm soát chi tiêu NSNN và tăng cường minh bạch tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Được hiểu là việc thiết lập mối liên hệ giữa các yếu tố của hệ thống kế toán như nhân sự, chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo nhằm thực hiện chức năng ghi chép, kiểm soát và cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời.

  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Bao gồm ba mô hình chính là tổ chức kế toán tập trung, phân tán và hỗn hợp, được lựa chọn dựa trên quy mô, đặc điểm hoạt động và phân cấp quản lý của đơn vị.

  • Khái niệm và yêu cầu về hệ thống chứng từ, tài khoản kế toán: Hệ thống chứng từ kế toán là tập hợp các minh chứng bằng văn bản cho các nghiệp vụ kinh tế phát sinh; hệ thống tài khoản kế toán được tổ chức để phản ánh và kiểm soát các đối tượng kế toán theo quy định của Luật Kế toán và các văn bản hướng dẫn.

Các khái niệm chính bao gồm: tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, nguyên tắc tổ chức công tác kế toán (thống nhất, phù hợp, tiết kiệm và hiệu quả), và yêu cầu về tính kiểm soát, hiệu quả, phù hợp và linh hoạt trong tổ chức kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu kế toán năm 2016 của Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung như chứng từ kế toán, danh mục tài khoản, sổ nhật ký chung, sổ cái, báo cáo tài chính, hồ sơ nhân sự và phần mềm kế toán; dữ liệu thu thập qua phiếu điều tra và phỏng vấn các cán bộ kế toán, kế toán trưởng, thủ quỹ.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng, tổng hợp, so sánh số liệu thu thập được để đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán, xác định các tồn tại và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào năm 2016, với các bước thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, phỏng vấn bổ sung và đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán.

Cỡ mẫu khảo sát bao gồm toàn bộ nhân sự kế toán tại trường, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán: Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung áp dụng mô hình tổ chức bộ máy kế toán hỗn hợp, kết hợp giữa tập trung và phân tán. Tuy nhiên, khối lượng công việc kế toán tại phòng kế toán trung tâm còn lớn, gây áp lực cho nhân sự và ảnh hưởng đến tính kịp thời của thông tin kế toán. Khoảng 70% nhân viên kế toán cho biết cần tăng cường đào tạo chuyên môn để đáp ứng yêu cầu công việc.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán: Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức tương đối đầy đủ theo quy định của Nhà nước, nhưng việc luân chuyển và kiểm tra chứng từ còn chưa chặt chẽ, dẫn đến một số sai sót nhỏ trong ghi chép. Tỷ lệ chứng từ bị trả lại để chỉnh sửa chiếm khoảng 15% tổng số chứng từ kiểm tra.

  3. Hệ thống tài khoản kế toán: Trường sử dụng hệ thống tài khoản kế toán theo quy định của Bộ Tài chính, bao gồm 7 loại tài khoản chính. Tuy nhiên, việc bổ sung tài khoản cấp dưới chưa được thực hiện đồng bộ, gây khó khăn trong việc phản ánh chi tiết các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Khoảng 25% số tài khoản cấp 2, cấp 3 chưa được cập nhật phù hợp với thực tế hoạt động.

  4. Báo cáo kế toán và kiểm tra kế toán: Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán NSNN được lập đầy đủ và nộp đúng hạn, nhưng thông tin phản ánh chủ yếu mang tính hành chính, chưa đáp ứng tốt nhu cầu phân tích, đánh giá hiệu quả tài chính của nhà quản lý. Việc kiểm tra kế toán chưa được thực hiện thường xuyên và toàn diện, chỉ khoảng 60% các báo cáo kiểm tra được thực hiện theo kế hoạch.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên xuất phát từ việc chưa xây dựng được đội ngũ nhân viên kế toán chuyên nghiệp, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận, cũng như hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác kế toán. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục đại học công lập, tình trạng này là phổ biến do đặc thù nguồn lực và cơ chế quản lý tài chính còn nhiều hạn chế.

Việc tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình hỗn hợp tuy khắc phục được một số nhược điểm của mô hình tập trung và phân tán, nhưng vẫn cần tối ưu hóa phân công lao động và tăng cường đào tạo để nâng cao hiệu quả. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán cần được cập nhật thường xuyên để phù hợp với các nghiệp vụ phát sinh mới, đồng thời tăng cường kiểm soát nội bộ nhằm giảm thiểu sai sót.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ sai sót chứng từ, bảng so sánh số lượng tài khoản hiện có và tài khoản cần bổ sung, cũng như biểu đồ tiến độ thực hiện kiểm tra kế toán theo kế hoạch để minh họa rõ hơn các vấn đề tồn tại và mức độ ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán: Tái cấu trúc phân công công việc trong phòng kế toán trung tâm và các đơn vị phụ thuộc nhằm giảm tải cho nhân sự, nâng cao hiệu quả xử lý nghiệp vụ. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và phòng Tài chính - Kế toán.

  2. Nâng cao năng lực nhân sự kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp và kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán hiện đại cho toàn bộ nhân viên kế toán. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức Hành chính phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành.

  3. Cập nhật và hoàn thiện hệ thống chứng từ, tài khoản kế toán: Rà soát, bổ sung các tài khoản cấp dưới phù hợp với đặc thù hoạt động của trường, đồng thời xây dựng quy trình luân chuyển và kiểm tra chứng từ chặt chẽ hơn. Thời gian thực hiện: 9 tháng; Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp với Bộ phận Kiểm soát nội bộ.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán, triển khai hệ thống báo cáo tài chính điện tử nhằm nâng cao tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, phòng CNTT và phòng Tài chính - Kế toán.

  5. Thực hiện kiểm tra, đánh giá kế toán định kỳ: Xây dựng kế hoạch kiểm tra kế toán hàng quý, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ các nghiệp vụ tài chính, giảm thiểu rủi ro và sai sót. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể thực hiện: Phòng Kiểm soát nội bộ và phòng Tài chính - Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường đại học công lập: Giúp hiểu rõ về tổ chức công tác kế toán, từ đó đưa ra các quyết định quản lý tài chính hiệu quả, nâng cao chất lượng quản trị đơn vị.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán các đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ và tài khoản, nâng cao năng lực chuyên môn và ứng dụng công nghệ.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành kế toán, quản trị tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, giúp nâng cao kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập lại quan trọng?
    Tổ chức công tác kế toán giúp ghi chép, kiểm soát và cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời, phục vụ quản lý tài chính và ra quyết định hiệu quả. Ví dụ, kế toán giúp kiểm soát chi tiêu NSNN, tránh thất thoát và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với đơn vị quy mô lớn?
    Mô hình hỗn hợp (kết hợp tập trung và phân tán) thường phù hợp với đơn vị quy mô lớn, có nhiều đơn vị phụ thuộc và phân cấp quản lý kinh tế tài chính khác nhau, giúp cân bằng giữa tính chính xác và kịp thời của thông tin.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực nhân sự kế toán trong đơn vị sự nghiệp?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và kiến thức về quản lý tài chính công. Ví dụ, các khóa học ngắn hạn hoặc đào tạo tại chỗ có thể giúp nhân viên cập nhật kiến thức mới.

  4. Hệ thống chứng từ kế toán cần được tổ chức như thế nào để đảm bảo tính chính xác?
    Cần xây dựng quy trình luân chuyển, kiểm tra, phân loại và lưu trữ chứng từ chặt chẽ, đảm bảo chứng từ hợp pháp, hợp lệ và phản ánh đúng nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Việc kiểm tra chứng từ giúp phát hiện và xử lý kịp thời sai sót.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong công tác kế toán?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình kế toán, nâng cao độ chính xác, giảm thiểu sai sót và tăng tính kịp thời của thông tin kế toán. Ví dụ, phần mềm kế toán hiện đại hỗ trợ lập báo cáo tài chính điện tử và quản lý chứng từ số hóa.

Kết luận

  • Tổ chức công tác kế toán tại Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung còn tồn tại một số hạn chế về bộ máy, chứng từ, tài khoản và kiểm tra kế toán.
  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán hỗn hợp được áp dụng nhưng cần tối ưu hóa phân công và nâng cao năng lực nhân sự.
  • Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán cần được cập nhật, hoàn thiện để phù hợp với thực tế hoạt động và yêu cầu quản lý.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra kế toán là giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả công tác kế toán.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, rà soát hệ thống tài khoản, hoàn thiện quy trình chứng từ và đầu tư công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính trong đơn vị.

Hành động ngay hôm nay để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, góp phần phát triển bền vững Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung!