I. Quản lý tuân thủ hải quan và Xuất nhập khẩu Việt Nam
Luận án tập trung vào quản lý tuân thủ hải quan đối với xuất nhập khẩu Việt Nam. Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của một hệ thống quản lý hiệu quả để vừa đảm bảo tuân thủ pháp luật, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại. Số lượng doanh nghiệp xuất nhập khẩu gia tăng nhanh chóng, dẫn đến nhiều thách thức trong việc quản lý và kiểm soát rủi ro. Nghiên cứu đề cập đến sự cần thiết phải tìm kiếm giải pháp quản lý hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản lý trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Cải thiện quản lý tuân thủ hải quan là trọng tâm của luận án, nhằm giải quyết những thách thức này.
1.1 Thực trạng quản lý tuân thủ hải quan hiện nay
Luận án phân tích thực trạng quản lý tuân thủ hải quan tại Việt Nam giai đoạn 2015-2019. Dữ liệu cho thấy sự gia tăng mạnh mẽ về kim ngạch xuất nhập khẩu, song song với đó là sự gia tăng các vụ việc vi phạm pháp luật hải quan. Việc áp dụng quản lý rủi ro hải quan và đánh giá mức độ tuân thủ (MĐTT) của doanh nghiệp xuất nhập khẩu đã được thực hiện, nhưng vẫn tồn tại những hạn chế. Luận án chỉ ra sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro vi phạm pháp luật, và tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi hơn. Pháp luật hải quan Việt Nam cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Quy trình hải quan cần được đơn giản hóa, minh bạch hóa, giúp doanh nghiệp dễ dàng tuân thủ. Kiểm tra hải quan cần tập trung vào các doanh nghiệp có rủi ro cao, giảm thiểu ảnh hưởng đến các doanh nghiệp tuân thủ tốt. Hệ thống thông quan hàng hóa tự động cần được hoàn thiện hơn nữa để nâng cao hiệu quả và giảm thời gian thông quan. Cơ quan hải quan cần tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật.
1.2 Vai trò của pháp luật và quy định hải quan
Luận án nhấn mạnh vai trò quan trọng của pháp luật hải quan Việt Nam trong việc đảm bảo tuân thủ pháp luật hải quan. Hệ thống pháp luật cần rõ ràng, minh bạch, dễ hiểu và dễ thực thi. Các quy định hải quan cần được cập nhật thường xuyên để đáp ứng các cam kết quốc tế và các thay đổi trong hoạt động thương mại. Giấy phép xuất nhập khẩu và các thủ tục liên quan cần được đơn giản hóa, giảm thiểu thủ tục hành chính. Thuế xuất nhập khẩu, VAT xuất nhập khẩu cần được tính toán chính xác, công khai, tránh gây khó khăn cho doanh nghiệp. Việc thực thi pháp luật cần nghiêm minh, nhưng cũng phải đảm bảo sự công bằng và minh bạch. Rủi ro hải quan liên quan đến các vi phạm pháp luật cần được quản lý chặt chẽ. Luận án đề cập đến vai trò của các Hiệp định thương mại tự do (FTA) và cam kết quốc tế đối với pháp luật hải quan. Việc thực hiện các FTA đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định trong các hiệp định, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại quốc tế. Nguồn gốc hàng hóa, CO (Certificate of Origin) và các giấy chứng nhận xuất xứ cần được kiểm soát chặt chẽ để phòng chống gian lận thương mại.
II. Giải pháp cải thiện quản lý tuân thủ
Phần này tập trung vào các giải pháp cải thiện quản lý tuân thủ hải quan cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam. Luận án đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại. Các giải pháp này được xây dựng dựa trên phân tích thực trạng và kinh nghiệm quốc tế.
2.1 Hoàn thiện hệ thống pháp lý và quy trình
Luận án đề xuất cập nhật luật hải quan, đơn giản hóa quy trình hải quan, minh bạch hóa thủ tục hải quan. Việc này giúp doanh nghiệp dễ dàng hiểu và tuân thủ các quy định. Cải thiện quản lý rủi ro hải quan bằng cách tập trung vào các doanh nghiệp có rủi ro cao, sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ việc quản lý. Phần mềm quản lý hải quan và hệ thống quản lý hải quan điện tử (e-Customs) có vai trò quan trọng trong việc này. Tăng cường đào tạo hải quan và tư vấn hải quan để nâng cao năng lực cho cán bộ hải quan và hỗ trợ doanh nghiệp. Cơ sở dữ liệu hải quan cần được xây dựng và quản lý tốt để hỗ trợ công tác quản lý và kiểm soát. Luận án đề cập đến việc áp dụng quản lý chuỗi cung ứng để nâng cao hiệu quả quản lý toàn bộ quá trình xuất nhập khẩu.
2.2 Ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực
Luận án nhấn mạnh vai trò của công nghệ quản lý hải quan trong việc cải thiện quản lý tuân thủ. Hệ thống thông quan tự động, phần mềm quản lý xuất nhập khẩu, e-Customs giúp tăng cường hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và gian lận. Dữ liệu điện tử hải quan hỗ trợ cho việc đánh giá rủi ro và kiểm soát hiệu quả hơn. Nâng cao năng lực cán bộ hải quan thông qua đào tạo, huấn luyện về chuyên môn và nghiệp vụ. Hỗ trợ tuân thủ cho doanh nghiệp thông qua các chương trình đào tạo, tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật. Tăng cường hợp tác giữa hải quan và doanh nghiệp để cùng nhau xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi. Giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp thông qua việc đơn giản hóa thủ tục và quy trình. An toàn hàng hóa và bảo mật thông tin hải quan cần được đảm bảo trong quá trình ứng dụng công nghệ thông tin.
