Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và toàn cầu hóa, chất lượng đào tạo đại học ngày càng trở thành yếu tố sống còn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang, với hơn 60 năm hình thành và phát triển, đang đối mặt với nhiều thách thức trong công tác quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng đào tạo. Giai đoạn nghiên cứu từ 2019 đến 2021 tập trung đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại trường, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với điều kiện thực tế. Theo số liệu thống kê, quy mô đào tạo dự kiến đạt khoảng 14.000 sinh viên, trong đó có khoảng 12.800 sinh viên đại học, với 35 chuyên ngành đào tạo đa dạng. Nguồn tài chính chủ yếu của trường bao gồm ngân sách nhà nước, thu từ hoạt động sự nghiệp và các nguồn thu khác. Tuy nhiên, việc quản lý nguồn thu chi còn nhiều hạn chế như chưa đa dạng hóa nguồn thu, chi trả lương phụ cấp chưa hợp lý, và cơ sở vật chất chưa phát huy tối đa hiệu quả. Nghiên cứu nhằm mục tiêu đánh giá thực trạng, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững Trường Đại học Tân Trào trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hệ thống lý thuyết về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu, tập trung vào các khái niệm: đơn vị sự nghiệp có thu, tài chính trong đơn vị sự nghiệp, quản lý tài chính và các nguyên tắc quản lý tài chính như hiệu quả, thống nhất, tập trung dân chủ và minh bạch. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình quản lý tài chính trong các trường đại học công lập, nhấn mạnh đặc điểm không vì mục tiêu lợi nhuận mà phục vụ lợi ích cộng đồng và xã hội. Các lý thuyết về cơ chế tự chủ tài chính, phân cấp quản lý và quản lý nguồn thu chi được hệ thống hóa để làm cơ sở phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp. Khái niệm tự chủ tài chính được hiểu là khả năng tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu thứ cấp gồm các báo cáo tài chính, dự toán thu chi của Trường Đại học Tân Trào giai đoạn 2019-2021. Nguồn dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng phiếu hỏi với các cán bộ giảng viên và sinh viên nhằm đánh giá thực trạng quản lý tài chính, thuận lợi, khó khăn và các nhân tố tác động. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm người nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích số liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nhân tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 2 năm, từ thu thập dữ liệu, phân tích đến đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu tài chính chưa đa dạng: Ngân sách nhà nước chiếm khoảng 70% tổng nguồn thu, trong khi nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp và dịch vụ chỉ chiếm khoảng 25%, còn lại là các nguồn khác. Việc chưa khai thác hiệu quả các nguồn thu ngoài ngân sách làm hạn chế khả năng tự chủ tài chính của trường.

  2. Chi tiêu chưa tối ưu và chưa linh hoạt: Chi thường xuyên chiếm khoảng 85% tổng chi, trong đó chi cho lương và phụ cấp chiếm tỷ trọng lớn nhưng chưa phản ánh đúng năng suất lao động và chất lượng giảng dạy. Chi đầu tư cho cơ sở vật chất và trang thiết bị chỉ chiếm khoảng 10%, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển.

  3. Bộ máy quản lý tài chính còn cồng kềnh và thiếu chuyên nghiệp: Cơ cấu tổ chức tài chính chưa phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của trường, dẫn đến hiệu quả quản lý thấp, chậm trễ trong xử lý thông tin tài chính và thiếu kiểm soát chặt chẽ.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính còn hạn chế: Việc sử dụng phần mềm kế toán và hệ thống báo cáo tài chính chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc tổng hợp, phân tích và ra quyết định kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ cơ chế quản lý tài chính còn mang tính hành chính, chưa thực sự tạo điều kiện cho trường phát huy tính tự chủ và sáng tạo trong quản lý nguồn lực. So với một số trường đại học công lập khác trong khu vực, Trường Đại học Tân Trào có tỷ lệ nguồn thu ngoài ngân sách thấp hơn khoảng 10-15%, cho thấy tiềm năng khai thác nguồn thu chưa được tận dụng. Việc chi tiêu chưa tối ưu phản ánh sự thiếu linh hoạt trong phân bổ ngân sách, chưa gắn kết chặt chẽ với mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo. Bộ máy quản lý tài chính cần được tinh gọn, nâng cao năng lực chuyên môn để đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại. Ứng dụng công nghệ thông tin là xu hướng tất yếu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, giúp minh bạch và kịp thời trong báo cáo, kiểm soát chi tiêu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu, biểu đồ tỷ lệ chi tiêu theo mục đích và bảng so sánh năng suất lao động với mức chi trả lương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán và xây dựng kế hoạch tài chính: Áp dụng phương pháp dự toán dựa trên phân tích nhu cầu thực tế và dự báo nguồn thu, đảm bảo cân đối thu chi hợp lý. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do phòng tài chính kế toán chủ trì phối hợp với các khoa.

  2. Tăng cường quản lý và đa dạng hóa các nguồn thu: Khai thác hiệu quả các dịch vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và hợp tác quốc tế để tăng nguồn thu ngoài ngân sách. Đề xuất xây dựng các chính sách khuyến khích cán bộ giảng viên tham gia các hoạt động tạo nguồn thu. Thời gian triển khai 2 năm, phối hợp với ban giám hiệu và phòng kế hoạch.

  3. Tối ưu hóa chi tiêu và nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí: Rà soát, điều chỉnh định mức chi tiêu, ưu tiên đầu tư cho cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phục vụ đào tạo và nghiên cứu. Thực hiện kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, tránh lãng phí. Thời gian thực hiện 1-2 năm, do phòng tài chính và ban kiểm soát nội bộ đảm nhiệm.

  4. Nâng cao năng lực bộ máy quản lý tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin: Tổ chức đào tạo chuyên môn cho cán bộ tài chính, áp dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại, xây dựng hệ thống báo cáo tài chính minh bạch, kịp thời. Thời gian thực hiện 1 năm, do phòng nhân sự và phòng công nghệ thông tin phối hợp thực hiện.

  5. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ và tăng cường kiểm tra, thanh tra tài chính: Xây dựng quy chế chi tiêu phù hợp với đặc thù trường đại học, đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian thực hiện liên tục, do ban giám hiệu và phòng kiểm tra nội bộ chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và phòng tài chính các trường đại học công lập: Nhận diện các vấn đề quản lý tài chính thực tiễn, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính phù hợp với đặc thù trường.

  2. Cán bộ quản lý tài chính và kế toán trong các đơn vị sự nghiệp có thu: Nâng cao kiến thức về cơ chế quản lý tài chính, kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản trị giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý tài chính trong giáo dục đại học công lập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính: Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại các trường đại học công lập, từ đó xây dựng chính sách, cơ chế phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính trong trường đại học công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính trong trường đại học công lập không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà phục vụ lợi ích cộng đồng và xã hội, tập trung vào hiệu quả sử dụng nguồn lực và chất lượng đào tạo, trong khi doanh nghiệp hướng tới tối đa hóa lợi nhuận.

  2. Nguồn thu chính của Trường Đại học Tân Trào là gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước chiếm khoảng 70%, thu từ hoạt động sự nghiệp và dịch vụ chiếm khoảng 25%, còn lại là các nguồn thu khác như tài trợ, dự án nghiên cứu.

  3. Tại sao việc đa dạng hóa nguồn thu lại quan trọng?
    Đa dạng hóa nguồn thu giúp trường giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, tăng khả năng tự chủ tài chính, tạo điều kiện đầu tư nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính tại Trường Đại học Tân Trào là gì?
    Bao gồm cơ chế quản lý còn cứng nhắc, bộ máy quản lý tài chính chưa chuyên nghiệp, hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin và chưa tối ưu hóa chi tiêu.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính?
    Hoàn thiện dự toán, đa dạng hóa nguồn thu, tối ưu chi tiêu, nâng cao năng lực cán bộ tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin là các giải pháp trọng tâm.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trường Đại học Tân Trào còn nhiều hạn chế về đa dạng nguồn thu, hiệu quả chi tiêu và năng lực bộ máy quản lý.
  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Các giải pháp tập trung vào hoàn thiện dự toán, tăng cường quản lý nguồn thu, tối ưu chi tiêu, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Thời gian triển khai các giải pháp đề xuất từ 1 đến 2 năm, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và ban giám hiệu.
  • Kêu gọi các bên liên quan quan tâm, áp dụng kết quả nghiên cứu để góp phần phát triển bền vững Trường Đại học Tân Trào, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học.