Tổng quan nghiên cứu

Công tác kê khai thuế là một trong những chức năng cốt lõi của quản lý thuế, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Tại huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên, tính đến năm 2020 có 33 hợp tác xã (HTX) thực hiện kê khai thuế, trong đó 72,72% HTX đã áp dụng kê khai thuế điện tử, còn lại vẫn sử dụng phương thức thủ công. Tuy nhiên, tỷ lệ hồ sơ khai thuế không đảm bảo chất lượng chiếm tới 45,45%, và 54,54% HTX kê khai thuế nộp chậm, dẫn đến việc xử lý hồ sơ gặp nhiều khó khăn. Những tồn tại này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý thuế và hoạt động sản xuất kinh doanh của các HTX.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác kê khai thuế của các HTX tại huyện Phú Bình giai đoạn 2017-2019, xác định các yếu tố ảnh hưởng, chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kê khai thuế trong giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu tập trung vào các HTX trên địa bàn huyện Phú Bình, với dữ liệu thu thập từ Chi cục Thuế Phú Bình - Phổ Yên, Chi cục Thống kê huyện và các HTX đăng ký kinh doanh năm 2020.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác kê khai thuế, góp phần hiện đại hóa ngành thuế, giảm chi phí và thời gian cho HTX, đồng thời tăng cường nguồn thu ngân sách nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về kinh tế hợp tác xã và quản lý thuế, bao gồm:

  • Lý thuyết về hợp tác xã (HTX): HTX là tổ chức kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân, hoạt động trên nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý. HTX đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho thành viên.

  • Lý thuyết về thuế và kê khai thuế: Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của tổ chức, cá nhân cho nhà nước nhằm phục vụ mục đích công cộng. Kê khai thuế là quá trình người nộp thuế tính toán, khai báo số thuế phải nộp theo biểu mẫu quy định và nộp hồ sơ cho cơ quan thuế. Kê khai thuế điện tử là hình thức hiện đại, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

  • Các khái niệm chính: Thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), thuế môn bài, hồ sơ khai thuế, kê khai thuế qua mạng (KTQM), năng lực kê khai thuế của HTX, chính sách thuế và hỗ trợ của cơ quan thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp thu thập từ Chi cục Thuế Phú Bình - Phổ Yên, Chi cục Thống kê huyện Phú Bình, Phòng Nông nghiệp huyện Phú Bình giai đoạn 2017-2019; số liệu sơ cấp thu thập trực tiếp tại 33 HTX trên địa bàn năm 2020.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu toàn bộ 33 HTX đang hoạt động và kê khai thuế trên địa bàn huyện Phú Bình nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng kê khai thuế, phân tích nhân tố ảnh hưởng bằng phương pháp định tính qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ thuế và đại diện HTX. Các số liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê chuyên dụng.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu từ tháng 1/2020 đến tháng 12/2020, phân tích và đề xuất giải pháp trong quý I năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ áp dụng kê khai thuế điện tử: 72,72% HTX tại huyện Phú Bình đã thực hiện kê khai thuế điện tử, còn lại 27,28% vẫn sử dụng phương thức thủ công. Việc áp dụng kê khai thuế điện tử giúp giảm thời gian xử lý hồ sơ và chi phí in ấn.

  2. Chất lượng hồ sơ khai thuế: Có 45,45% hồ sơ khai thuế của HTX không đảm bảo chất lượng, gồm kê khai sai, thiếu thuế và không đầy đủ chỉ tiêu. Điều này gây khó khăn cho cơ quan thuế trong việc tiếp nhận và xử lý hồ sơ.

  3. Tình trạng nộp hồ sơ chậm: 54,54% HTX kê khai thuế nộp hồ sơ chậm so với quy định, dẫn đến việc bị xử phạt hành chính và ảnh hưởng đến uy tín của HTX.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác kê khai thuế: Bao gồm hệ thống văn bản pháp luật thuế, sự ổn định chính sách, năng lực cán bộ kê khai thuế của HTX, cơ sở vật chất công nghệ thông tin và trách nhiệm của HTX trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong công tác kê khai thuế là do một số HTX chưa cập nhật kịp thời các quy định mới về thuế, năng lực cán bộ phụ trách kê khai còn hạn chế, đặc biệt là kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và phần mềm kê khai thuế điện tử. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất CNTT của một số HTX chưa đáp ứng yêu cầu, gây khó khăn trong việc thực hiện kê khai thuế qua mạng.

So sánh với các nghiên cứu tại Nghệ An và TP Thái Nguyên, việc áp dụng kê khai thuế điện tử tại Phú Bình còn thấp hơn, đồng thời tỷ lệ hồ sơ sai sót và nộp chậm cũng cao hơn. Điều này cho thấy cần có sự hỗ trợ và đào tạo chuyên sâu hơn cho các HTX tại Phú Bình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ HTX kê khai thuế điện tử và thủ công qua các năm, biểu đồ tròn phân bố chất lượng hồ sơ khai thuế, và bảng thống kê số HTX nộp hồ sơ chậm theo năm. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng xu hướng và mức độ hiệu quả công tác kê khai thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ kê khai thuế: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về chính sách thuế, kỹ năng sử dụng phần mềm kê khai thuế điện tử cho cán bộ HTX, nhằm giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả kê khai. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên phối hợp với các cơ quan đào tạo.

  2. Cải thiện cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cho HTX: Hỗ trợ trang bị máy tính, đường truyền internet ổn định và phần mềm kê khai thuế hiện đại cho các HTX chưa có điều kiện. Thời gian thực hiện: 2021-2025. Chủ thể: UBND huyện Phú Bình, các tổ chức hỗ trợ phát triển nông nghiệp.

  3. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy trình kê khai thuế: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến kê khai thuế của HTX, đảm bảo tính ổn định, rõ ràng và dễ hiểu, đồng thời chuẩn hóa biểu mẫu kê khai thuế. Thời gian thực hiện: 2021-2022. Chủ thể: Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ và giám sát: Cơ quan thuế cần đẩy mạnh tuyên truyền chính sách thuế mới, hỗ trợ kỹ thuật và giải đáp thắc mắc cho HTX, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện kê khai thuế để kịp thời xử lý vi phạm. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2021. Chủ thể: Chi cục Thuế huyện Phú Bình.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế và cơ quan thuế địa phương: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kê khai thuế, giúp cải thiện quy trình quản lý và hỗ trợ người nộp thuế.

  2. Ban lãnh đạo và kế toán các hợp tác xã: Hiểu rõ các quy định pháp luật về thuế, nâng cao năng lực kê khai thuế, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, từ đó giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả hoạt động.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, quản lý thuế: Tài liệu tham khảo bổ ích về mô hình HTX, công tác kê khai thuế và các yếu tố ảnh hưởng, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và học tập.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách và tổ chức hỗ trợ phát triển nông nghiệp: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ HTX, thúc đẩy hiện đại hóa công tác thuế và phát triển kinh tế tập thể.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kê khai thuế điện tử lại quan trọng đối với các HTX?
    Kê khai thuế điện tử giúp tiết kiệm thời gian, chi phí in ấn, giảm sai sót trong hồ sơ, đồng thời tạo thuận lợi cho cơ quan thuế trong việc tiếp nhận và xử lý dữ liệu, nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

  2. Những khó khăn chính mà các HTX tại Phú Bình gặp phải khi kê khai thuế?
    Khó khăn gồm năng lực cán bộ kê khai hạn chế, thiếu kiến thức về chính sách thuế mới, cơ sở vật chất CNTT chưa đầy đủ, và một số HTX chưa tuân thủ đúng quy trình kê khai.

  3. Các loại thuế cơ bản mà HTX phải nộp là gì?
    HTX phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân của người lao động, thuế môn bài và thuế sử dụng đất nông nghiệp hoặc phi nông nghiệp tùy theo hoạt động.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng hồ sơ kê khai thuế của HTX?
    Cần đào tạo cán bộ kê khai, áp dụng phần mềm kê khai thuế điện tử, cập nhật kịp thời các quy định mới, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và hỗ trợ kỹ thuật từ cơ quan thuế.

  5. Thời hạn nộp hồ sơ khai thuế được quy định như thế nào?
    Đối với thuế khai theo tháng, hồ sơ phải nộp chậm nhất ngày thứ 20 của tháng tiếp theo; khai theo quý chậm nhất ngày cuối cùng của tháng đầu quý tiếp theo; với thuế tính theo năm, thời hạn nộp hồ sơ quyết toán là ngày cuối tháng 3 năm sau.

Kết luận

  • Công tác kê khai thuế của các HTX tại huyện Phú Bình đã có sự chuyển biến tích cực với 72,72% HTX áp dụng kê khai thuế điện tử trong giai đoạn 2017-2019.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại tỷ lệ hồ sơ khai thuế sai sót và nộp chậm cao, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thuế và hoạt động của HTX.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm năng lực cán bộ kê khai, cơ sở vật chất CNTT, sự ổn định của chính sách thuế và trách nhiệm của HTX.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo nâng cao năng lực, cải thiện hạ tầng CNTT, hoàn thiện chính sách và tăng cường hỗ trợ, giám sát từ cơ quan thuế.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong giai đoạn 2021-2025 nhằm nâng cao hiệu quả công tác kê khai thuế, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững tại địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, HTX và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục cập nhật, hoàn thiện công tác kê khai thuế nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế hợp tác xã tại huyện Phú Bình và các vùng lân cận.