Tổng quan nghiên cứu

Ngành công nghiệp đồ uống tại Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ dự báo từ 14-15% vào năm 2021, theo báo cáo của các tổ chức nghiên cứu uy tín như BMI và Nielsen. Tuy nhiên, nước ion đóng chai – một sản phẩm nước chức năng giàu tính kiềm và khoáng chất – vẫn chưa được người tiêu dùng tại Thành phố Hồ Chí Minh sử dụng phổ biến. Trong khi đó, nước ion đóng chai đã trở thành sản phẩm quen thuộc và được ưa chuộng tại nhiều quốc gia phát triển như Nhật Bản, Mỹ, và Hàn Quốc nhờ các lợi ích về sức khỏe như thanh lọc cơ thể, cân bằng môi trường axit-kiềm và tăng cường hệ miễn dịch.

Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng nước ion đóng chai của người dân trên địa bàn TP.HCM trong giai đoạn từ tháng 12/2020 đến tháng 5/2021. Mục tiêu chính là xác định mức độ tác động của các yếu tố như chuẩn chủ quan, sự quan tâm đến sức khỏe, nhận thức về chất lượng, giá cả, sự sẵn có, kiến thức về nước ion và nhân khẩu học đến ý định sử dụng sản phẩm này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp nước sạch và nước đóng chai tại TP.HCM xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm phù hợp, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về lợi ích của nước ion đóng chai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết chính để xây dựng mô hình nghiên cứu:

  • Lý thuyết hành động hợp lý (TRA): Giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ cá nhân và chuẩn chủ quan – nhận thức về sự kỳ vọng của người xung quanh đối với hành vi đó.
  • Lý thuyết hành vi hoạch định (TPB): Mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi, thể hiện khả năng và nguồn lực của cá nhân trong việc thực hiện hành vi.
  • Mô hình chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT): Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến việc chấp nhận công nghệ mới, trong đó kiến thức về sản phẩm được xem là biến điều tiết tác động đến ý định sử dụng.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: Chuẩn chủ quan, Sự quan tâm đến sức khỏe, Nhận thức về chất lượng, Nhận thức về giá cả, Nhận thức về sự sẵn có, Kiến thức về nước ion (biến điều tiết), Nhân khẩu học (biến kiểm soát) và Ý định sử dụng nước ion đóng chai (biến phụ thuộc).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn:

  • Nghiên cứu định tính: Phỏng vấn chuyên gia và người dân tại TP.HCM để xác định các yếu tố ảnh hưởng và hoàn thiện bảng câu hỏi. Phương pháp này giúp thu thập thông tin sơ cấp và thứ cấp từ các nguồn như báo cáo, sách, website, và phỏng vấn trực tiếp.
  • Nghiên cứu định lượng: Khảo sát 350 người dân tại các quận, huyện TP.HCM bằng bảng câu hỏi trực tiếp, trong đó 342 bảng hợp lệ được sử dụng để phân tích. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, phi xác suất.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 23.0 với các bước: kiểm tra độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy bội và hồi quy thứ bậc, kiểm định giả thuyết, phân tích phương sai ANOVA để đánh giá sự khác biệt theo nhân khẩu học. Cỡ mẫu 342 đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện cho dân số nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng nước ion đóng chai: Qua phân tích EFA, biến “Nhận thức về sự sẵn có” bị loại bỏ do không phù hợp, còn lại 4 yếu tố có ảnh hưởng tích cực gồm Chuẩn chủ quan, Sự quan tâm đến sức khỏe, Nhận thức về chất lượng và Nhận thức về giá cả.

  2. Mức độ tác động của các yếu tố: Hệ số hồi quy chuẩn hóa (β) cho thấy thứ tự ảnh hưởng giảm dần là: Nhận thức về chất lượng (β=0,336), Sự quan tâm đến sức khỏe (β=0,277), Chuẩn chủ quan (β=0,266), Nhận thức về giá cả (β=0,225). Tất cả các yếu tố này đều có ý nghĩa thống kê với độ tin cậy 95%.

  3. Vai trò điều tiết của kiến thức về nước ion: Biến kiến thức về nước ion đóng vai trò điều tiết mối quan hệ giữa Chuẩn chủ quan và Sự quan tâm đến sức khỏe với Ý định sử dụng nước ion đóng chai, được xác nhận qua các biến tương tác đạt mức ý nghĩa sig. < 5%.

  4. Ảnh hưởng của nhân khẩu học: Phân tích ANOVA và T-Test cho thấy ý định sử dụng nước ion đóng chai có sự khác biệt đáng kể theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn và hoàn cảnh sống. Ví dụ, nhóm tuổi trẻ và người có trình độ học vấn cao có ý định sử dụng cao hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn và sản phẩm có lợi cho sức khỏe. Nhận thức về chất lượng là yếu tố quan trọng nhất, phản ánh sự tin tưởng của người tiêu dùng vào lợi ích và hiệu quả của nước ion đóng chai. Sự quan tâm đến sức khỏe cũng đóng vai trò then chốt, khi người tiêu dùng ngày càng chú trọng đến việc bảo vệ và nâng cao sức khỏe cá nhân.

Chuẩn chủ quan thể hiện ảnh hưởng của các chuẩn mực xã hội và người thân trong việc hình thành ý định sử dụng sản phẩm, phù hợp với đặc điểm văn hóa Việt Nam. Nhận thức về giá cả có tác động tích cực, cho thấy người tiêu dùng chấp nhận mức giá cao hơn cho sản phẩm có giá trị sức khỏe.

Vai trò điều tiết của kiến thức về nước ion cho thấy việc nâng cao nhận thức và hiểu biết về sản phẩm sẽ tăng cường tác động của các yếu tố xã hội và sức khỏe đến ý định sử dụng. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của truyền thông và giáo dục thị trường.

Sự khác biệt theo nhân khẩu học cho thấy các chiến lược tiếp thị cần được cá nhân hóa theo nhóm đối tượng để tăng hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và bảng phân tích ANOVA minh họa sự khác biệt ý định theo nhóm nhân khẩu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về chất lượng nước ion: Do nhận thức về chất lượng có ảnh hưởng lớn nhất, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh chiến dịch quảng bá, giới thiệu các chứng nhận chất lượng, lợi ích sức khỏe rõ ràng, minh bạch. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, chủ thể là các công ty sản xuất và phân phối nước ion.

  2. Phát triển các chương trình giáo dục sức khỏe cộng đồng: Tăng cường sự quan tâm đến sức khỏe thông qua các hoạt động truyền thông, hội thảo, tư vấn về lợi ích của nước ion đóng chai. Mục tiêu nâng cao kiến thức người tiêu dùng trong vòng 1 năm, phối hợp giữa doanh nghiệp và các cơ quan y tế.

  3. Xây dựng mạng lưới phân phối rộng khắp, dễ tiếp cận: Mặc dù nhận thức về sự sẵn có không được xác nhận là yếu tố chính, việc mở rộng điểm bán tại các siêu thị, cửa hàng tiện lợi sẽ tạo thuận lợi cho người tiêu dùng. Thời gian triển khai 12 tháng, chủ thể là nhà phân phối và bán lẻ.

  4. Điều chỉnh chính sách giá phù hợp với từng phân khúc khách hàng: Nhận thức về giá cả có tác động tích cực, do đó cần xây dựng các chương trình khuyến mãi, giá ưu đãi cho nhóm khách hàng tiềm năng như sinh viên, người lao động trẻ. Thời gian thực hiện 6 tháng, chủ thể là bộ phận marketing doanh nghiệp.

  5. Phân khúc thị trường theo nhân khẩu học để tối ưu hóa chiến lược tiếp thị: Tập trung vào nhóm tuổi trẻ, người có trình độ học vấn cao và các nhóm có hoàn cảnh sống phù hợp để tăng hiệu quả truyền thông và bán hàng. Chủ thể là bộ phận nghiên cứu thị trường và marketing.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp sản xuất và phân phối nước đóng chai: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm, marketing và phân phối phù hợp với thị trường TP.HCM.

  2. Các nhà quản lý ngành nước và y tế công cộng: Thông tin về nhận thức và hành vi tiêu dùng giúp hoạch định chính sách nâng cao sức khỏe cộng đồng và phát triển ngành nước sạch.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Marketing, Kinh tế: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu hành vi tiêu dùng sản phẩm chức năng và phương pháp nghiên cứu hỗn hợp.

  4. Các tổ chức truyền thông và quảng cáo: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng giúp thiết kế các chiến dịch truyền thông hiệu quả, tăng cường nhận thức và thay đổi hành vi người tiêu dùng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nước ion đóng chai chưa phổ biến tại TP.HCM?
    Người tiêu dùng còn hạn chế kiến thức về lợi ích và chất lượng sản phẩm, cùng với sự ảnh hưởng của chuẩn chủ quan và giá cả. Nghiên cứu cho thấy kiến thức và nhận thức về chất lượng là yếu tố then chốt.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định sử dụng nước ion đóng chai?
    Nhận thức về chất lượng sản phẩm có ảnh hưởng lớn nhất (β=0,336), tiếp theo là sự quan tâm đến sức khỏe và chuẩn chủ quan. Điều này cho thấy người tiêu dùng chú trọng đến giá trị sức khỏe và sự tin tưởng xã hội.

  3. Kiến thức về nước ion đóng chai có vai trò gì trong nghiên cứu?
    Kiến thức đóng vai trò điều tiết, làm tăng tác động của chuẩn chủ quan và sự quan tâm đến sức khỏe lên ý định sử dụng, nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục và truyền thông.

  4. Có sự khác biệt ý định sử dụng nước ion đóng chai theo nhóm nhân khẩu học không?
    Có, ý định sử dụng khác biệt rõ rệt theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn và hoàn cảnh sống, cho thấy cần có chiến lược tiếp cận đa dạng theo nhóm đối tượng.

  5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể tăng ý định sử dụng nước ion đóng chai?
    Tăng cường truyền thông về chất lượng và lợi ích sức khỏe, mở rộng mạng lưới phân phối, điều chỉnh giá cả phù hợp và cá nhân hóa chiến lược tiếp thị theo nhóm nhân khẩu học là các giải pháp hiệu quả.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định bốn yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến ý định sử dụng nước ion đóng chai tại TP.HCM: Nhận thức về chất lượng, Sự quan tâm đến sức khỏe, Chuẩn chủ quan và Nhận thức về giá cả.
  • Kiến thức về nước ion đóng chai đóng vai trò điều tiết quan trọng, tăng cường tác động của các yếu tố xã hội và sức khỏe đến ý định sử dụng.
  • Ý định sử dụng nước ion đóng chai có sự khác biệt theo các nhóm nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn và hoàn cảnh sống.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và nhà quản lý trong việc xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm và truyền thông hiệu quả.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp nâng cao nhận thức, mở rộng phân phối và nghiên cứu sâu hơn về hành vi tiêu dùng nước ion đóng chai tại các vùng khác.

Hành động ngay hôm nay: Các doanh nghiệp và nhà quản lý ngành nước nên áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển sản phẩm nước ion đóng chai phù hợp với nhu cầu và đặc điểm người tiêu dùng TP.HCM, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững ngành nước sạch.