Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nhưng cũng là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm môi trường và tiêu hao tài nguyên thiên nhiên. Theo báo cáo của Hội đồng Công trình Xanh Hoa Kỳ (USGBC, 2008), các tòa nhà tại Mỹ chiếm tới 38% lượng phát thải CO2, 71% tiêu thụ điện năng và 40% chất thải phi công nghiệp. Tại Việt Nam, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng tại các thành phố lớn như TP. Hồ Chí Minh đã tạo áp lực lớn lên hệ thống hạ tầng, trong đó có các dự án văn phòng làm việc. Trước bối cảnh đó, công trình xanh (CTX) theo tiêu chuẩn LOTUS được xem là giải pháp bền vững nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của ngành xây dựng đến môi trường, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và chất lượng cuộc sống.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư dự án văn phòng dựa trên đánh giá chi phí vòng đời theo tiêu chuẩn CTX LOTUS tại TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2022-2022. Nghiên cứu nhằm phân tích mối quan hệ giữa các nhân tố ảnh hưởng thông qua mô hình cấu trúc phương trình (SEM) và đề xuất giải pháp thúc đẩy đầu tư công trình xanh. Việc đánh giá chi phí vòng đời (LCCA) giúp dự báo lợi nhuận, tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí vận hành và nâng cao giá trị thương hiệu doanh nghiệp. Theo báo cáo Savills Việt Nam (2021), tỷ lệ lấp đầy văn phòng hạng A tại TP. Hồ Chí Minh đạt khoảng 96%, với giá thuê từ 28 đến 65 USD/m2, trong đó các dự án đạt chứng nhận CTX có giá thuê cao hơn, minh chứng cho tiềm năng phát triển bền vững của công trình xanh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết phát triển bền vững và lý thuyết đánh giá chi phí vòng đời (LCCA). Phát triển bền vững được định nghĩa là sự kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường (Young, 1997). Công trình xanh là biểu hiện cụ thể của phát triển bền vững trong ngành xây dựng, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao chất lượng sống.

Tiêu chuẩn LOTUS là hệ thống đánh giá công trình xanh được phát triển riêng cho thị trường Việt Nam, kế thừa ưu điểm từ các chứng chỉ quốc tế như LEED, Green Star, với các tiêu chí về năng lượng, nước, vật liệu, sức khỏe và quản lý. LCCA được sử dụng để đánh giá tổng chi phí trong vòng đời dự án, bao gồm chi phí thiết kế, xây dựng, vận hành, bảo trì và phá dỡ, giúp nhà đầu tư cân nhắc hiệu quả kinh tế khi lựa chọn đầu tư công trình xanh.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm:

  • Chi phí vòng đời (LCC): Tổng chi phí phát sinh trong toàn bộ vòng đời dự án, được quy đổi về giá trị hiện tại.
  • Mô hình cấu trúc phương trình (SEM): Phương pháp phân tích đa biến để đánh giá mối quan hệ nhân quả giữa các nhân tố ảnh hưởng.
  • Các nhóm nhân tố ảnh hưởng: Chính sách, kinh nghiệm kỹ năng, động lực tối ưu hóa hiệu suất kinh tế, tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm nước, vật liệu và tài nguyên, sức khỏe tiện nghi, quản lý và động lực thị trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp và gửi bảng câu hỏi đến các chuyên gia, nhà đầu tư, kiến trúc sư, nhà thầu xây dựng có kinh nghiệm trong lĩnh vực công trình xanh tại TP. Hồ Chí Minh. Kỹ thuật lấy mẫu có chủ đích được áp dụng nhằm đảm bảo mẫu khảo sát có kiến thức chuyên môn phù hợp. Cỡ mẫu tối thiểu là 220, đáp ứng yêu cầu phân tích SEM.

Quy trình nghiên cứu gồm 4 giai đoạn: xác định đề tài và thiết kế bảng câu hỏi, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS và AMOS, cuối cùng là xây dựng mô hình SEM và đề xuất giải pháp. Các công cụ phân tích bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc phương trình (SEM). Thời gian thu thập dữ liệu từ tháng 01 đến tháng 04 năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của nhóm nhân tố Chính sách: Các chính sách hỗ trợ như giảm thuế, trợ cấp vốn, ưu đãi tín dụng và chứng nhận CTX bắt buộc có tác động tích cực đến quyết định đầu tư. Giá trị trung bình các yếu tố trong nhóm này đạt khoảng 4,2 trên thang điểm 5, với hệ số Cronbach’s Alpha > 0,85, cho thấy độ tin cậy cao.

  2. Kinh nghiệm, trình độ và kỹ năng: Nhóm nhân tố này có ảnh hưởng mạnh mẽ với giá trị trung bình 4,0, đặc biệt là kinh nghiệm thiết kế và xây dựng công trình xanh. Kỹ năng mua sắm vật tư xanh cũng được đánh giá quan trọng, góp phần giảm chi phí vận hành.

  3. Động lực tối ưu hóa hiệu suất kinh tế vòng đời: Tiết kiệm chi phí thiết kế, xây dựng và bảo trì chiếm tỷ trọng lớn trong quyết định đầu tư, với mức độ ảnh hưởng trung bình 3,9. Chi phí phá dỡ và xử lý chất thải cũng được xem xét kỹ lưỡng.

  4. Tiết kiệm năng lượng và nước: Các giải pháp tiết kiệm năng lượng như thiết kế thụ động, lớp vỏ công trình và sử dụng năng lượng tái tạo có tác động tích cực, với giá trị trung bình 3,8. Tiết kiệm nước qua các biện pháp hiệu quả sử dụng nước và giảm tiêu thụ nước sinh hoạt cũng được đánh giá cao.

Mô hình SEM cho thấy các nhân tố trên có mối quan hệ chặt chẽ và ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định đầu tư dự án văn phòng xanh theo tiêu chuẩn LOTUS. Biểu đồ mô hình SEM minh họa các mối tương quan với hệ số hồi quy chuẩn hóa từ 0,45 đến 0,72, cho thấy mức độ ảnh hưởng từ trung bình đến mạnh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các phát hiện trên là do chính sách hỗ trợ tạo điều kiện thuận lợi về tài chính và pháp lý, giúp giảm rào cản đầu tư ban đầu cho công trình xanh. Kinh nghiệm và kỹ năng chuyên môn giúp tối ưu hóa thiết kế và thi công, giảm chi phí phát sinh. Động lực kinh tế vòng đời dự án phản ánh sự quan tâm đến hiệu quả lâu dài thay vì chỉ chi phí ban đầu.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với các nghiên cứu tại Malaysia và Úc, nơi chính sách và kỹ năng được xem là yếu tố then chốt thúc đẩy phát triển CTX. Việc tiết kiệm năng lượng và nước không chỉ giảm chi phí vận hành mà còn góp phần bảo vệ môi trường, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững toàn cầu.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và nhà đầu tư trong việc ra quyết định đầu tư dự án văn phòng xanh, đồng thời hỗ trợ chính phủ trong việc xây dựng chính sách phát triển công trình xanh hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chính sách ưu đãi tài chính: Chính phủ cần mở rộng các chính sách giảm thuế, hỗ trợ vay vốn ưu đãi và trợ cấp cho các dự án công trình xanh trong vòng 3-5 năm tới nhằm giảm chi phí đầu tư ban đầu, thúc đẩy nhà đầu tư tham gia.

  2. Nâng cao năng lực chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về thiết kế, thi công và quản lý công trình xanh cho các bên liên quan trong ngành xây dựng, đặc biệt trong 2 năm đầu để nâng cao kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn.

  3. Khuyến khích áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng và nước: Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp kỹ thuật như thiết kế thụ động, hệ thống giám sát năng lượng, tái sử dụng nước trong các dự án văn phòng xanh, với mục tiêu giảm ít nhất 20% tiêu thụ năng lượng và nước trong vòng 5 năm.

  4. Tuyên truyền nâng cao nhận thức: Triển khai các chiến dịch truyền thông, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của nhà đầu tư, doanh nghiệp và người sử dụng về lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường của công trình xanh, tạo động lực thúc đẩy đầu tư bền vững.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà đầu tư và phát triển bất động sản: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư dự án văn phòng xanh, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả, tối ưu hóa chi phí vòng đời và nâng cao giá trị tài sản.

  2. Chuyên gia quản lý xây dựng và kỹ sư thiết kế: Cung cấp kiến thức về tiêu chuẩn LOTUS và các yếu tố kỹ thuật, kinh tế ảnh hưởng đến công trình xanh, hỗ trợ trong việc thiết kế và quản lý dự án đạt hiệu quả cao.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách: Là tài liệu tham khảo để xây dựng và hoàn thiện các chính sách ưu đãi, quy định pháp luật thúc đẩy phát triển công trình xanh tại Việt Nam.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo: Hỗ trợ phát triển chương trình đào tạo, nghiên cứu chuyên sâu về công trình xanh, nâng cao năng lực chuyên môn và thúc đẩy ứng dụng tiêu chuẩn LOTUS trong thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công trình xanh theo tiêu chuẩn LOTUS có chi phí đầu tư cao hơn công trình thông thường không?
    Theo nghiên cứu, chi phí thiết kế và xây dựng công trình xanh có thể tăng từ 0,4% đến 12,5% so với công trình thông thường, nhưng tiết kiệm năng lượng từ 25% đến 30% trong giai đoạn vận hành giúp bù đắp chi phí ban đầu.

  2. Các yếu tố chính nào ảnh hưởng đến quyết định đầu tư dự án văn phòng xanh?
    Chính sách hỗ trợ tài chính, kinh nghiệm và kỹ năng của đội ngũ thi công, động lực tối ưu hóa hiệu suất kinh tế vòng đời, cùng các giải pháp tiết kiệm năng lượng và nước là những yếu tố quan trọng nhất.

  3. Mô hình SEM được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    SEM giúp phân tích mối quan hệ phức tạp giữa các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư, đồng thời kiểm định độ phù hợp của mô hình và xác định mức độ tác động của từng yếu tố.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức về công trình xanh trong ngành xây dựng?
    Thông qua các chương trình đào tạo, hội thảo, chiến dịch truyền thông và chính sách khuyến khích, giúp các bên liên quan hiểu rõ lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường của công trình xanh.

  5. Tiết kiệm năng lượng và nước trong công trình xanh được thực hiện bằng cách nào?
    Bằng các giải pháp thiết kế thụ động, sử dụng vật liệu cách nhiệt, hệ thống giám sát tiêu thụ năng lượng, tái sử dụng nước mưa và áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng trong chiếu sáng, điều hòa không khí.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định các nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến quyết định đầu tư dự án văn phòng xanh theo tiêu chuẩn LOTUS, bao gồm chính sách, kinh nghiệm kỹ năng, động lực kinh tế và các giải pháp tiết kiệm năng lượng, nước.
  • Mô hình SEM chứng minh mối quan hệ chặt chẽ giữa các nhân tố này và quyết định đầu tư, cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và nhà đầu tư.
  • Việc áp dụng đánh giá chi phí vòng đời (LCCA) giúp dự báo lợi ích kinh tế lâu dài, giảm chi phí vận hành và nâng cao giá trị tài sản.
  • Đề xuất các giải pháp chính sách, đào tạo và truyền thông nhằm thúc đẩy phát triển công trình xanh tại Việt Nam trong giai đoạn tới.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về ứng dụng tiêu chuẩn LOTUS và các mô hình đánh giá hiệu quả đầu tư công trình xanh.

Để góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng, các nhà đầu tư, chuyên gia và cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng áp dụng tiêu chuẩn công trình xanh LOTUS.