Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tri thức, nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của quốc gia. Tại Việt Nam, đặc biệt là Thành phố Hồ Chí Minh (Tp.HCM) – trung tâm giáo dục lớn nhất cả nước với 61 trường đại học, trong đó có 15 trường đại học ngoài công lập (ĐH NCL), việc lựa chọn trường đại học của sinh viên ngày càng trở nên phức tạp và cạnh tranh gay gắt. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm 2021 có hơn 763.000 thí sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học, chiếm gần 75% tổng số thí sinh, với tổng số nguyện vọng đăng ký lên đến 3,8 triệu. Điều này cho thấy sự đa dạng và thay đổi trong xu hướng lựa chọn trường học của sinh viên.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố then chốt tác động đến quyết định lựa chọn trường ĐH NCL của sinh viên tại Tp.HCM. Dữ liệu được thu thập từ 250 sinh viên đang theo học tại năm trường ĐH NCL tiêu biểu gồm: Đại học FPT, Đại học Công nghệ Tp.HCM (HUTECH), Đại học Kinh tế Tài chính Tp.HCM (UEF), Đại học Văn Lang và Đại học Hoa Sen. Nghiên cứu tập trung vào 6 yếu tố chính: uy tín và danh tiếng trường, đặc điểm của trường, nỗ lực tư vấn và truyền thông, chính sách ưu đãi và học phí, đặc điểm cá nhân của sinh viên, và chuẩn chủ quan.

Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của sinh viên trong bối cảnh cạnh tranh tuyển sinh ngày càng khốc liệt mà còn cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý giáo dục xây dựng chiến lược tuyển sinh hiệu quả, phù hợp với nhu cầu thực tế của sinh viên và thị trường lao động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình lựa chọn trường đại học đã được phát triển trong và ngoài nước, đồng thời kết hợp các khái niệm chuyên ngành sau:

  • Lý thuyết lựa chọn hợp lý (Rational Choice Theory): Giải thích hành vi lựa chọn của cá nhân dựa trên sự cân nhắc hợp lý nhằm tối đa hóa lợi ích và giảm thiểu tổn thất. Theo đó, sinh viên sẽ lựa chọn trường đại học dựa trên các yếu tố khách quan và chủ quan để đạt được sự hài lòng tối đa.

  • Chuẩn chủ quan (Subjective Norms): Định nghĩa là nhận thức của cá nhân về sự mong đợi của những người quan trọng xung quanh (gia đình, bạn bè, thầy cô) đối với hành vi lựa chọn trường đại học, ảnh hưởng đến quyết định của sinh viên.

  • Các khái niệm chính:

    • Uy tín và danh tiếng trường đại học: Là yếu tố chiến lược ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định lựa chọn của sinh viên, bao gồm danh tiếng học thuật, xếp hạng và sự công nhận.
    • Đặc điểm của trường: Bao gồm vị trí địa lý, cơ sở vật chất, chương trình đào tạo, môi trường học tập.
    • Nỗ lực tư vấn và truyền thông: Các hoạt động quảng bá, tư vấn tuyển sinh, truyền thông đa kênh nhằm thu hút và cung cấp thông tin cho sinh viên.
    • Chính sách ưu đãi và học phí: Các chính sách hỗ trợ tài chính, học phí hợp lý, học bổng.
    • Đặc điểm cá nhân của sinh viên: Khát vọng, năng lực học tập, sở thích và kế hoạch nghề nghiệp.
    • Chuẩn chủ quan: Ảnh hưởng từ gia đình, bạn bè và các nhóm tham khảo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính: Thực hiện qua thảo luận nhóm và phỏng vấn chuyên gia trong lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp, tuyển sinh để xây dựng và hoàn thiện mô hình nghiên cứu, đồng thời phát triển thang đo dựa trên các nghiên cứu trước.

  • Nghiên cứu định lượng:

    • Mẫu nghiên cứu: 250 sinh viên đang học tại năm trường ĐH NCL tại Tp.HCM được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
    • Thu thập dữ liệu: Sử dụng bảng câu hỏi khảo sát với thang đo Likert 5 mức độ để đo lường mức độ quan trọng của các yếu tố tác động.
    • Phân tích dữ liệu: Áp dụng phần mềm SPSS để kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn biến quan sát, kiểm định mô hình hồi quy tuyến tính bội để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Ngoài ra, kiểm định T-test và ANOVA được sử dụng để đánh giá sự khác biệt theo đặc điểm nhân khẩu học.
    • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2021 đến đầu năm 2022, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Uy tín và danh tiếng trường đại học là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định lựa chọn trường của sinh viên, với hệ số tác động cao nhất trong mô hình hồi quy. Khoảng 85% sinh viên đánh giá yếu tố này là rất quan trọng khi quyết định nhập học.

  2. Đặc điểm của trường như vị trí địa lý thuận tiện, cơ sở vật chất hiện đại và chương trình đào tạo đa dạng cũng đóng vai trò quan trọng, chiếm khoảng 78% mức độ ảnh hưởng theo đánh giá của sinh viên.

  3. Nỗ lực tư vấn và truyền thông của nhà trường được nhận định có tác động tích cực, với hơn 70% sinh viên cho biết các hoạt động tư vấn tuyển sinh, quảng bá qua mạng xã hội và tham quan trường đã giúp các em hiểu rõ hơn về trường và quyết định lựa chọn.

  4. Chính sách ưu đãi và học phí là yếu tố được 65% sinh viên xem xét kỹ lưỡng, đặc biệt các chính sách học bổng và hỗ trợ tài chính có ảnh hưởng rõ rệt đến quyết định nhập học.

  5. Đặc điểm cá nhân của sinh viên như năng lực học tập, sở thích ngành nghề và kế hoạch tương lai cũng ảnh hưởng đến lựa chọn trường, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với các yếu tố về trường học.

  6. Chuẩn chủ quan từ gia đình, bạn bè và thầy cô giáo có vai trò hỗ trợ, chiếm khoảng 60% mức độ ảnh hưởng, thể hiện sự quan tâm và tư vấn từ môi trường xung quanh là yếu tố không thể bỏ qua.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các mô hình lựa chọn trường đại học đã được công bố trong nước và quốc tế, đồng thời phản ánh đặc thù của thị trường giáo dục đại học ngoài công lập tại Tp.HCM. Uy tín và danh tiếng trường được xem là nhân tố quyết định hàng đầu, tương tự như nghiên cứu của Joseph Sia Kee Ming (2010) và Allan Chia (2011). Đặc điểm trường như vị trí và cơ sở vật chất cũng được sinh viên đánh giá cao, phù hợp với nghiên cứu của Rahmat Hidayat và cộng sự (2018).

Nỗ lực tư vấn và truyền thông của nhà trường được chứng minh là yếu tố quan trọng trong việc thu hút sinh viên, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh tuyển sinh ngày càng gay gắt và sự phát triển của công nghệ thông tin. Chính sách ưu đãi và học phí hợp lý giúp giảm bớt gánh nặng tài chính, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên lựa chọn trường phù hợp.

Đặc điểm cá nhân và chuẩn chủ quan tuy có mức độ ảnh hưởng thấp hơn nhưng vẫn đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong quá trình ra quyết định. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố, hoặc bảng phân tích hồi quy chi tiết các hệ số tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng và quảng bá uy tín, danh tiếng trường: Các trường ĐH NCL cần đầu tư nâng cao chất lượng đào tạo, hợp tác quốc tế và công bố các thành tích nổi bật nhằm nâng cao vị thế thương hiệu. Thời gian thực hiện: 1-3 năm. Chủ thể: Ban giám hiệu, phòng truyền thông.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và đa dạng hóa chương trình đào tạo: Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất hiện đại, linh hoạt, đồng thời phát triển các ngành học phù hợp với nhu cầu thị trường lao động. Thời gian: 2 năm. Chủ thể: Ban quản lý dự án, phòng đào tạo.

  3. Đẩy mạnh hoạt động tư vấn tuyển sinh và truyền thông đa kênh: Tổ chức các buổi tư vấn trực tiếp, tham quan trường, kết hợp truyền thông trên mạng xã hội, website và các phương tiện truyền thông đại chúng để tiếp cận sinh viên tiềm năng. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Phòng tuyển sinh, phòng truyền thông.

  4. Xây dựng chính sách ưu đãi học phí và hỗ trợ tài chính hợp lý: Thiết kế các chương trình học bổng, hỗ trợ vay vốn học tập, giảm học phí cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn nhằm tăng sức hấp dẫn. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ban tài chính, phòng công tác sinh viên.

  5. Tăng cường vai trò của gia đình và cộng đồng trong tư vấn hướng nghiệp: Phối hợp với phụ huynh, thầy cô và các tổ chức xã hội để cung cấp thông tin chính xác, hỗ trợ sinh viên trong quá trình lựa chọn trường. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Phòng công tác sinh viên, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý giáo dục đại học ngoài công lập: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn trường của sinh viên, từ đó xây dựng chiến lược tuyển sinh hiệu quả và nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Giảng viên và cán bộ tư vấn tuyển sinh: Cung cấp cơ sở khoa học để phát triển các chương trình tư vấn, truyền thông phù hợp với nhu cầu và xu hướng lựa chọn của sinh viên.

  3. Sinh viên và phụ huynh: Hỗ trợ trong việc nhận diện các yếu tố quan trọng khi lựa chọn trường đại học, giúp đưa ra quyết định sáng suốt và phù hợp với năng lực, sở thích.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục và quản trị: Là tài liệu tham khảo để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về hành vi lựa chọn trường đại học, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào quan trọng nhất ảnh hưởng đến quyết định chọn trường ĐH NCL?
    Uy tín và danh tiếng trường đại học được xác định là yếu tố quan trọng nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 85% theo khảo sát sinh viên.

  2. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Luận văn kết hợp nghiên cứu định tính (phỏng vấn chuyên gia, thảo luận nhóm) và định lượng (khảo sát 250 sinh viên, phân tích dữ liệu bằng SPSS).

  3. Chính sách học phí có ảnh hưởng như thế nào đến quyết định của sinh viên?
    Khoảng 65% sinh viên cho biết chính sách ưu đãi và học phí hợp lý là yếu tố quan trọng giúp các em quyết định chọn trường.

  4. Vai trò của gia đình và bạn bè trong quyết định chọn trường ra sao?
    Chuẩn chủ quan từ gia đình, bạn bè và thầy cô có ảnh hưởng tích cực, chiếm khoảng 60% mức độ tác động, giúp sinh viên có thêm thông tin và sự hỗ trợ trong lựa chọn.

  5. Các trường ĐH NCL nên làm gì để nâng cao hiệu quả tuyển sinh?
    Các trường cần tập trung nâng cao uy tín, cải thiện cơ sở vật chất, đẩy mạnh truyền thông và tư vấn tuyển sinh, đồng thời xây dựng chính sách học phí hợp lý và tăng cường sự tham gia của gia đình, cộng đồng.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 6 yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn trường ĐH NCL của sinh viên tại Tp.HCM: uy tín và danh tiếng, đặc điểm trường, nỗ lực tư vấn và truyền thông, chính sách ưu đãi và học phí, đặc điểm cá nhân, chuẩn chủ quan.
  • Uy tín và danh tiếng trường đại học là yếu tố có tác động mạnh nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng cao nhất trong mô hình nghiên cứu.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các trường ĐH NCL xây dựng chiến lược tuyển sinh phù hợp, nâng cao chất lượng đào tạo và thu hút sinh viên.
  • Đề xuất các giải pháp thực tiễn gồm nâng cao uy tín, cải thiện cơ sở vật chất, đẩy mạnh truyền thông, xây dựng chính sách học phí hợp lý và tăng cường vai trò của gia đình, cộng đồng.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về hành vi lựa chọn trường đại học trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập quốc tế, đồng thời khuyến khích các trường ĐH NCL áp dụng các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới để nâng cao hiệu quả tuyển sinh.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển chiến lược tuyển sinh hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho sự phát triển bền vững của đất nước.