Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển toàn diện khu vực nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tại huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình, với diện tích tự nhiên 20.961,5 ha và dân số trên 241 nghìn người, chương trình NTM đã được triển khai từ năm 2011 với nhiều kết quả tích cực. Tổng giá trị sản xuất năm 2021 ước đạt 19.572,5 tỷ đồng, tăng 15,95% so với năm 2020, trong đó giá trị sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp tăng 22,76%. Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 4,13% năm 2020, thể hiện sự cải thiện rõ rệt về kinh tế xã hội.

Tuy nhiên, quá trình xây dựng NTM tại Quỳnh Phụ vẫn còn nhiều khó khăn như công tác lãnh đạo chưa quyết liệt, quy hoạch sản xuất chưa đồng bộ, ứng dụng khoa học kỹ thuật còn hạn chế, và tổ chức sản xuất nông nghiệp manh mún. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng triển khai xây dựng NTM trên địa bàn huyện, phân tích các thuận lợi, khó khăn, từ đó đề xuất các biện pháp đẩy mạnh xây dựng NTM hiệu quả, toàn diện trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào huyện Quỳnh Phụ, sử dụng số liệu từ năm 2017 đến nay, nhằm góp phần nâng cao các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện hạ tầng và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về phát triển nông thôn mới, bao gồm:

  • Lý thuyết phát triển bền vững nông thôn: Nhấn mạnh sự phát triển kinh tế gắn liền với bảo vệ môi trường và phát huy văn hóa truyền thống.
  • Mô hình xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia: Bao gồm 19 tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, môi trường, an ninh trật tự, giáo dục, y tế, văn hóa, và tổ chức chính trị xã hội.
  • Các khái niệm chính: Nông thôn mới, xây dựng nông thôn mới, đơn vị nông thôn mới (xã, huyện, tỉnh), vai trò chủ thể người dân trong xây dựng NTM, nguyên tắc phát huy dân chủ cơ sở.

Khung lý thuyết này giúp phân tích toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng NTM, từ cơ sở hạ tầng đến tổ chức sản xuất và sự tham gia của cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND huyện, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các văn bản pháp luật liên quan, cùng số liệu khảo sát thực địa tại 36 xã và 2 thị trấn của huyện Quỳnh Phụ.
  • Phương pháp chọn mẫu: Chọn điểm nghiên cứu toàn bộ các xã trên địa bàn huyện để đánh giá tổng thể và chi tiết từng vùng.
  • Phương pháp thu thập số liệu: Sử dụng phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý nhà nước, điều tra thực tế hoạt động xây dựng NTM, thu thập số liệu thống kê kinh tế xã hội.
  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức; so sánh tiến độ và chất lượng các tiêu chí NTM; sử dụng ý kiến chuyên gia để hoàn thiện giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu giai đoạn 2017-2021, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện và khả thi trong việc đề xuất các biện pháp thúc đẩy xây dựng NTM tại huyện Quỳnh Phụ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ xây dựng NTM: Đến năm 2020, 31/36 xã (86,1%) của huyện Quỳnh Phụ đã đạt chuẩn NTM, với tổng nguồn lực huy động lên tới gần 2.000 tỷ đồng, trong đó nhân dân đóng góp hơn 50% (khoảng 1.004 tỷ đồng). Đây là minh chứng cho sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng.

  2. Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội: 100% đường trục xã, liên xã, đường trục thôn, đường nhánh cấp I và đường ngõ xóm đã được bê tông hóa, đảm bảo giao thông thuận tiện quanh năm. Hệ thống thủy lợi được cứng hóa 100% kênh mương cấp 1, phục vụ tưới tiêu cho toàn bộ diện tích đất nông nghiệp. Tỷ lệ xã đạt chuẩn các tiêu chí về điện, y tế, giáo dục, văn hóa đều đạt trên 88%.

  3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tổ chức sản xuất: Giá trị sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp tăng 22,76% năm 2021 so với năm trước, trong khi nông nghiệp tăng 1,43%. Toàn huyện có 45 hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp với 96,74% hộ gia đình tham gia, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và liên kết tiêu thụ sản phẩm.

  4. Công tác tuyên truyền và đào tạo: Huyện đã tổ chức 76 lớp tập huấn với hơn 6.000 lượt cán bộ tham gia, nâng cao năng lực quản lý xây dựng NTM. Các tổ chức đoàn thể như Hội Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân và Đoàn Thanh niên đã tích cực vận động đóng góp tiền, ngày công và hiến đất, với tổng giá trị đóng góp lên tới hàng chục tỷ đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Quỳnh Phụ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng NTM, đặc biệt là về hạ tầng giao thông, thủy lợi và phát triển tổ chức sản xuất. Việc huy động nguồn lực đa dạng, trong đó nhân dân đóng góp trên 50% tổng vốn, thể hiện sự đồng thuận và chủ động của cộng đồng trong phát triển nông thôn.

Tuy nhiên, một số xã vẫn chưa đạt chuẩn do hạn chế về quy hoạch sản xuất và ứng dụng khoa học kỹ thuật còn chậm. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với xu hướng phát triển NTM tại các địa phương đồng bằng Bắc Bộ, nơi mà sự tham gia của người dân và sự phối hợp của các tổ chức chính trị xã hội là yếu tố quyết định thành công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ đạt chuẩn xã NTM theo năm, bảng tổng hợp tỷ lệ xã đạt các tiêu chí hạ tầng, và biểu đồ so sánh tăng trưởng giá trị sản xuất các ngành kinh tế. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự phát triển đồng bộ và những điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh, phê duyệt quy hoạch sản xuất và phát triển kinh tế xã hội.
    • Target metric: 100% xã có quy hoạch sản xuất phù hợp, đồng bộ đến năm 2025.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các phòng ban chuyên môn và UBND xã.

  2. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ trong sản xuất nông nghiệp

    • Động từ hành động: Tập huấn, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ đầu tư máy móc thiết bị.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ áp dụng tiến bộ kỹ thuật lên 80% hộ nông dân đến năm 2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp, các hợp tác xã, tổ chức đào tạo nghề.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường tuyên truyền vận động nhân dân

    • Động từ hành động: Tổ chức đào tạo, tập huấn, truyền thông đa phương tiện.
    • Target metric: 100% cán bộ xã đạt chuẩn năng lực quản lý xây dựng NTM; tăng cường sự tham gia của nhân dân.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các tổ chức chính trị - xã hội.

  4. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính

    • Động từ hành động: Xây dựng cơ chế khuyến khích đóng góp, quản lý minh bạch nguồn vốn.
    • Target metric: Tăng nguồn vốn huy động từ cộng đồng và doanh nghiệp lên 60% tổng vốn đầu tư.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Ban quản lý dự án xây dựng NTM.

  5. Phát triển các mô hình sản xuất liên kết và đa dạng hóa ngành nghề

    • Động từ hành động: Hỗ trợ thành lập hợp tác xã, tổ hợp tác, phát triển làng nghề truyền thống.
    • Target metric: 100% xã có mô hình sản xuất liên kết hiệu quả, tăng thu nhập bình quân đầu người.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh tế, Hội Nông dân, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, các tiêu chí và giải pháp xây dựng NTM để chỉ đạo, điều hành hiệu quả.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, tổ chức thực hiện chương trình NTM.

  2. Các nhà nghiên cứu, học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về xây dựng NTM.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể nhân dân

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong vận động, tuyên truyền và huy động nguồn lực xây dựng NTM.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động hỗ trợ, giám sát và tham gia xây dựng NTM tại địa phương.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp nông thôn

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ hội đầu tư, phát triển sản xuất, liên kết chuỗi giá trị nông sản.
    • Use case: Xây dựng mô hình hợp tác sản xuất, kinh doanh, phát triển làng nghề.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới là gì và tại sao quan trọng?
    Xây dựng NTM là chương trình phát triển toàn diện nông thôn về kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường, nhằm nâng cao đời sống người dân. Đây là chiến lược quan trọng để thu hẹp khoảng cách phát triển giữa nông thôn và đô thị, thúc đẩy phát triển bền vững.

  2. Tiêu chí đánh giá xã đạt chuẩn NTM gồm những gì?
    Bộ tiêu chí quốc gia gồm 19 tiêu chí về quy hoạch, giao thông, thủy lợi, điện, y tế, giáo dục, môi trường, an ninh trật tự, sản xuất và tổ chức chính trị xã hội. Mỗi xã phải đạt đủ các tiêu chí này để được công nhận.

  3. Nguồn lực xây dựng NTM được huy động như thế nào?
    Nguồn lực gồm ngân sách Trung ương, tỉnh, huyện, xã, vốn tín dụng, đóng góp của doanh nghiệp và nhân dân. Tại Quỳnh Phụ, nhân dân đóng góp trên 50% tổng vốn, thể hiện sự tham gia tích cực của cộng đồng.

  4. Những khó khăn chính trong xây dựng NTM tại Quỳnh Phụ là gì?
    Bao gồm công tác lãnh đạo chưa quyết liệt, quy hoạch sản xuất chưa đồng bộ, ứng dụng khoa học kỹ thuật còn hạn chế, tổ chức sản xuất manh mún và khó khăn trong giải phóng mặt bằng.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM trong giai đoạn tới?
    Cần tăng cường quy hoạch, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ, huy động nguồn lực đa dạng, phát triển mô hình sản xuất liên kết và đẩy mạnh tuyên truyền vận động nhân dân tham gia.

Kết luận

  • Huyện Quỳnh Phụ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng NTM với 86,1% xã đạt chuẩn, hạ tầng kinh tế xã hội được cải thiện rõ rệt.
  • Nguồn lực huy động đa dạng, trong đó nhân dân đóng góp trên 50%, thể hiện sự đồng thuận và chủ động của cộng đồng.
  • Các khó khăn chủ yếu liên quan đến quy hoạch sản xuất, ứng dụng khoa học kỹ thuật và tổ chức sản xuất còn manh mún.
  • Đề xuất các biện pháp trọng tâm gồm nâng cao quy hoạch, ứng dụng công nghệ, đào tạo cán bộ, huy động nguồn lực và phát triển mô hình sản xuất liên kết.
  • Tiếp tục triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025 nhằm hoàn thiện các tiêu chí NTM, nâng cao đời sống người dân và phát triển bền vững nông thôn.

Call to action: Các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ, quyết tâm thực hiện các giải pháp đề xuất để xây dựng nông thôn mới ngày càng phát triển, bền vững và giàu bản sắc văn hóa.