Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò trọng yếu trong phát triển kinh tế - xã hội, công tác quản lý ngân sách tại các đơn vị hành chính cấp phường, xã ngày càng được chú trọng. Phường An Biên, quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng, với diện tích 0,29 km² và dân số khoảng 12.361 người năm 2019, là một phường trung tâm có vị trí chiến lược về kinh tế, văn hóa và quốc phòng. Nguồn thu ngân sách của phường chủ yếu đến từ các hoạt động kinh doanh dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp và các khoản thuế, phí, lệ phí do địa phương quản lý. Giai đoạn 2015-2019, tổng thu ngân sách trên địa bàn phường tăng trưởng ổn định, với thu thuế tăng bình quân trên 10%/năm và thu phí lệ phí tăng khoảng 10,2%/năm. Tuy nhiên, ngân sách cấp bổ sung từ quận có xu hướng giảm dần, đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhằm đảm bảo cân đối thu - chi và phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách tại phường An Biên trong giai đoạn 2015-2019, xác định những hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào nguồn ngân sách nhà nước của phường, các đối tượng thu - chi ngân sách, các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trên địa bàn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương và đảm bảo an ninh, quốc phòng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Khái niệm ngân sách nhà nước: Theo Luật NSNN số 83/2015/QH13, ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu - chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

  • Chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách, đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách: Điều kiện kinh tế - xã hội, thể chế và chính sách quốc gia, cơ chế quản lý ngân sách, chính sách khai thác nguồn lực tài chính.

  • Nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách cấp phường: Phân biệt các khoản thu được hưởng 100%, thu phân chia theo tỷ lệ %, và thu bổ sung từ cấp trên; nhiệm vụ chi bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển.

  • Tiêu chí đánh giá quản lý ngân sách cấp phường: Tổng thu ngân sách so với kế hoạch, tổng chi ngân sách, số tiết kiệm chi ngân sách hàng năm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả kết hợp phân tích định lượng dựa trên số liệu thu, chi ngân sách của phường An Biên giai đoạn 2015-2019. Cỡ mẫu là toàn bộ số liệu thu chi ngân sách của phường trong 5 năm, được thu thập từ các báo cáo tài chính, dự toán và quyết toán ngân sách do UBND phường và Phòng Tài chính Kế hoạch quận Lê Chân cung cấp.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn toàn bộ dữ liệu có sẵn để đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Phân tích số liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp, so sánh các chỉ tiêu thu, chi qua các năm, đánh giá sự biến động và hiệu quả quản lý ngân sách. Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo kinh nghiệm quản lý ngân sách tại các phường khác trong quận để đối chiếu và rút ra bài học.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2019 cho phần phân tích thực trạng, và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng tổng thu ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách phường An Biên tăng từ 3.204 triệu đồng năm 2015 lên khoảng 4.685 triệu đồng năm 2019, với mức tăng bình quân trên 10%/năm đối với thuế và phí lệ phí tăng khoảng 10,2%/năm. Thu ngân sách phân chia theo tỷ lệ % cũng tăng đều, ví dụ thuế thu nhập cá nhân tăng từ 110 triệu đồng năm 2015 lên 290 triệu đồng năm 2019.

  2. Nguồn thu bổ sung từ cấp trên giảm dần: Ngân sách cấp bổ sung từ quận Lê Chân giảm từ 6.571 triệu đồng năm 2015 xuống còn 5.125 triệu đồng năm 2019, giảm khoảng 22%. Điều này đặt áp lực lên phường trong việc tăng cường khai thác nguồn thu nội địa và tiết kiệm chi tiêu.

  3. Chi ngân sách chuyển dịch theo hướng tăng chi thường xuyên, giảm chi đầu tư phát triển: Chi thường xuyên tăng từ 4.000 triệu đồng năm 2015 lên 5.216 triệu đồng năm 2019, trong khi chi đầu tư phát triển giảm từ 2.870 triệu đồng xuống còn khoảng 1.290 triệu đồng. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, đảm bảo hoạt động của các cơ quan chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội.

  4. Hiệu quả chấp hành dự toán ngân sách: Quyết toán thu ngân sách luôn vượt dự toán ban đầu từ 1,19% đến 3,26% qua các năm, cho thấy công tác dự toán còn chưa bao quát hết nguồn thu thực tế. Quyết toán chi ngân sách được thực hiện kịp thời, minh bạch và đúng quy định.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng ổn định của tổng thu ngân sách phản ánh sự phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt là các hoạt động kinh doanh dịch vụ và tiểu thủ công nghiệp. Việc tăng thuế thu nhập cá nhân và thuế sử dụng đất phi nông nghiệp cho thấy hiệu quả trong công tác quản lý thuế và khai thác nguồn thu tại chỗ.

Tuy nhiên, sự giảm nguồn thu bổ sung từ cấp trên là thách thức lớn, buộc phường phải nâng cao tính tự chủ tài chính, tăng cường khai thác các nguồn thu nội địa và tiết kiệm chi tiêu. Việc chuyển dịch chi ngân sách sang tăng chi thường xuyên nhằm đảm bảo hoạt động ổn định của bộ máy chính quyền, nhưng cũng làm giảm nguồn lực cho đầu tư phát triển, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển hạ tầng và dịch vụ công.

Kết quả quyết toán vượt dự toán cho thấy công tác dự toán cần được cải thiện để phản ánh sát thực tế hơn, giúp lập kế hoạch tài chính hiệu quả hơn. So sánh với kinh nghiệm quản lý ngân sách tại các phường trung tâm khác trong quận Lê Chân và quận Hồng Bàng cho thấy, việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đôn đốc thu hồi nợ thuế và công khai minh bạch tài chính là những yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng thu ngân sách, cơ cấu chi ngân sách và so sánh dự toán với quyết toán qua các năm để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác dự toán ngân sách: Cần nâng cao chất lượng dự toán thu, chi ngân sách bằng cách áp dụng các phương pháp dự báo khoa học, bao quát đầy đủ các nguồn thu tiềm năng. Mục tiêu là giảm chênh lệch giữa dự toán và quyết toán xuống dưới 1% trong giai đoạn 2020-2025. Chủ thể thực hiện là phòng Tài chính - Kế hoạch phường phối hợp với các đơn vị liên quan.

  2. Đẩy mạnh khai thác nguồn thu nội địa: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra thuế, đôn đốc thu hồi nợ thuế, đặc biệt là các khoản thuế thu nhập cá nhân, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp. Đồng thời, khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh trên địa bàn để mở rộng cơ sở thuế. Mục tiêu tăng thu ngân sách nội địa ít nhất 12%/năm. Chủ thể thực hiện là UBND phường, đội thuế và các cơ quan liên quan.

  3. Tiết kiệm chi ngân sách và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn: Thực hiện nghiêm túc các chính sách tiết kiệm chi tiêu hành chính, ưu tiên chi cho các hoạt động đầu tư phát triển có hiệu quả kinh tế - xã hội cao. Mục tiêu giảm chi thường xuyên không cần thiết ít nhất 5% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban quản lý ngân sách phường và các đơn vị sử dụng ngân sách.

  4. Tăng cường công khai, minh bạch và giám sát ngân sách: Đẩy mạnh công khai dự toán, quyết toán ngân sách tại trụ sở UBND phường và các kênh thông tin đại chúng để nâng cao sự giám sát của nhân dân và các tổ chức chính trị xã hội. Mục tiêu đạt 100% dự toán và quyết toán được công khai đúng quy định. Chủ thể thực hiện là HĐND phường và UBND phường.

  5. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý ngân sách cho cán bộ, công chức phường nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý tài chính công. Mục tiêu hoàn thành ít nhất 2 khóa đào tạo mỗi năm. Chủ thể thực hiện là UBND phường phối hợp với các cơ quan đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp phường, xã: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp phường, giúp nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Lãnh đạo UBND quận, thành phố: Tham khảo để xây dựng chính sách, cơ chế phân cấp ngân sách phù hợp, đồng thời áp dụng các biện pháp quản lý ngân sách hiệu quả tại các đơn vị hành chính cấp dưới.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình quản lý ngân sách địa phương, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.

  4. Các tổ chức chính trị xã hội và cộng đồng dân cư địa phương: Hiểu rõ hơn về cơ chế quản lý ngân sách, quyền giám sát và tham gia vào công tác quản lý tài chính công tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý ngân sách cấp phường lại quan trọng?
    Quản lý ngân sách cấp phường đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh và phục vụ đời sống nhân dân. Ví dụ, tại phường An Biên, ngân sách giúp duy trì hoạt động các cơ quan chính quyền và đầu tư hạ tầng thiết yếu.

  2. Các nguồn thu ngân sách cấp phường gồm những gì?
    Nguồn thu gồm các khoản thu được hưởng 100% như phí, lệ phí, thu phạt; các khoản thu phân chia theo tỷ lệ % như thuế thu nhập cá nhân, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; và nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên. Việc phân chia này giúp phường có nguồn thu ổn định và đa dạng.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách?
    Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đôn đốc thu hồi nợ thuế, đồng thời khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh để mở rộng cơ sở thuế. Ví dụ, phường An Biên đã áp dụng các biện pháp này và đạt mức tăng thu thuế bình quân trên 10%/năm.

  4. Nguyên nhân nào dẫn đến giảm nguồn thu bổ sung từ cấp trên?
    Nguyên nhân chính là các chính sách tiết kiệm chi tiêu hành chính của Chính phủ và việc hoàn thành các dự án đầu tư lớn trước đó, làm giảm nhu cầu cấp bổ sung. Do đó, phường cần nâng cao tính tự chủ tài chính và khai thác nguồn thu nội địa.

  5. Làm thế nào để đảm bảo tính minh bạch trong quản lý ngân sách?
    Công khai dự toán và quyết toán ngân sách tại trụ sở UBND phường và các kênh thông tin đại chúng, đồng thời tăng cường giám sát của nhân dân và các tổ chức chính trị xã hội. Việc này giúp nâng cao trách nhiệm và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Kết luận

  • Phường An Biên đã đạt được sự tăng trưởng ổn định trong tổng thu ngân sách giai đoạn 2015-2019, với mức tăng bình quân trên 10%/năm đối với các khoản thu chính.
  • Nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên giảm dần, đòi hỏi phường phải nâng cao tính tự chủ và khai thác hiệu quả nguồn thu nội địa.
  • Chi ngân sách chuyển dịch theo hướng tăng chi thường xuyên, đảm bảo hoạt động bộ máy chính quyền, nhưng cần cân đối để không ảnh hưởng đến đầu tư phát triển.
  • Công tác dự toán ngân sách còn chưa bao quát hết nguồn thu thực tế, cần cải thiện để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách gồm nâng cao chất lượng dự toán, đẩy mạnh khai thác nguồn thu, tiết kiệm chi tiêu, công khai minh bạch và nâng cao năng lực cán bộ.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2020-2025, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách để điều chỉnh kịp thời.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cán bộ tài chính địa phương cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các biện pháp quản lý hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại phường An Biên và các địa phương tương tự.