Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2019, phường Đồng Hòa, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng đã trải qua nhiều biến động trong công tác quản lý thu - chi ngân sách nhà nước (NSNN). Với diện tích tự nhiên 357,44 ha, dân số khoảng 11.675 người và 33 doanh nghiệp hoạt động, phường Đồng Hòa có nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp và các ngành dịch vụ nhỏ lẻ. Tổng thu ngân sách phường năm 2019 đạt 531.648 nghìn đồng, tăng gấp 3 lần so với năm 2014, trong khi tổng chi ngân sách cũng tăng tương ứng, phản ánh sự phát triển kinh tế xã hội địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý thu - chi ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế như việc lập dự toán chưa sát thực tế, chấp hành thu chi chưa hiệu quả, và cân đối ngân sách chưa ổn định.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu - chi ngân sách tại phường Đồng Hòa trong giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động thu, chi ngân sách và cân đối ngân sách trên địa bàn phường, dựa trên số liệu thu thập từ các báo cáo quyết toán ngân sách phường và các tài liệu pháp luật liên quan.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện lý luận quản lý ngân sách cấp xã, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn cho các cán bộ quản lý ngân sách địa phương nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững tại phường Đồng Hòa nói riêng và các địa phương tương tự nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước cấp xã, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Định nghĩa ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu - chi của Nhà nước được cơ quan có thẩm quyền quyết định trong một năm nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Ngân sách phường là bộ phận cấu thành của ngân sách nhà nước, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội địa phương.

  • Mô hình quản lý thu - chi ngân sách địa phương: Bao gồm các khái niệm về lập dự toán ngân sách, chấp hành thu chi, cân đối ngân sách và quyết toán ngân sách. Mục tiêu quản lý ngân sách là khai thác tối đa nguồn thu, chi tiêu tiết kiệm, minh bạch và đảm bảo cân đối ngân sách.

  • Khái niệm và nguyên tắc quản lý ngân sách xã (phường): Tập trung vào nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai minh bạch và đảm bảo cân đối ngân sách. Quản lý ngân sách phường bao gồm các nội dung như lập dự toán, chấp hành thu chi, kiểm tra, kiểm toán và quyết toán ngân sách.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: ngân sách nhà nước, ngân sách địa phương, thu ngân sách, chi ngân sách, cân đối ngân sách, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, quản lý ngân sách cấp xã.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thống kê kinh tế, phân tích định lượng, tổng hợp và so sánh nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu - chi ngân sách tại phường Đồng Hòa trong giai đoạn 2015-2019.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập trực tiếp từ các báo cáo quyết toán ngân sách phường Đồng Hòa, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng các năm 2015-2019; các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước; tài liệu lý luận về ngân sách và quản lý ngân sách địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để tổng hợp số liệu thu chi ngân sách, so sánh tỷ lệ phần trăm tăng trưởng qua các năm, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách. Phương pháp dự báo được áp dụng để đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách trong giai đoạn 2020-2025.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thu chi ngân sách của phường Đồng Hòa trong 5 năm liên tiếp, đảm bảo tính toàn diện và chính xác cho phân tích.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu từ năm 2019 đến đầu năm 2020, hoàn thiện đề xuất và báo cáo luận văn trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định nhưng phụ thuộc lớn vào nguồn bổ sung từ cấp trên
    Tổng thu ngân sách phường Đồng Hòa năm 2019 đạt 531.648 nghìn đồng, tăng 312,88% so với năm 2015. Tuy nhiên, tỷ trọng thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm trên 70% tổng thu, cho thấy nguồn thu nội địa còn hạn chế và chưa bền vững.

  2. Cơ cấu thu ngân sách chủ yếu dựa vào tiền sử dụng đất và thu ngoài quốc doanh
    Tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng dao động từ 3,39% đến 12,53% trong tổng thu ngân sách các năm 2015-2019. Thu ngoài quốc doanh chiếm khoảng 2,86% đến 3,60%. Sự phụ thuộc vào nguồn thu đất có thể gây mất cân đối ngân sách do quỹ đất hạn chế và biến động theo từng năm.

  3. Chi ngân sách tăng mạnh, tập trung vào chi thường xuyên và đầu tư xây dựng cơ bản
    Tổng chi ngân sách năm 2019 gấp 3 lần năm 2014, trong đó chi thường xuyên chiếm trên 70% tổng chi, chủ yếu dành cho sự nghiệp giáo dục, kinh tế và quản lý hành chính. Chi đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng từ 11% đến 23% qua các năm, tập trung vào hạ tầng giao thông, trường học và các công trình công cộng.

  4. Cân đối ngân sách còn nhiều khó khăn, tỷ lệ chi vượt dự toán nhiều năm
    Tỷ lệ chi ngân sách phường thường xuyên vượt dự toán giao, ví dụ năm 2016 đạt 114,35% dự toán quận giao. Việc chi vượt dự toán cho thấy công tác lập dự toán và kiểm soát chi chưa chặt chẽ, dễ dẫn đến lãng phí và mất cân đối ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm năng lực quản lý của cán bộ tài chính phường còn hạn chế, tổ chức bộ máy quản lý ngân sách chưa tối ưu, và sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu bổ sung từ cấp trên. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý ngân sách địa phương, kết quả này tương đồng với thực trạng nhiều địa phương có quy mô nhỏ, nguồn thu nội địa hạn chế và chưa khai thác hiệu quả các nguồn thu.

Việc chi ngân sách tập trung nhiều vào chi thường xuyên và đầu tư xây dựng cơ bản phản ánh ưu tiên phát triển hạ tầng và các dịch vụ công thiết yếu, tuy nhiên cần có sự cân đối hợp lý để tránh áp lực tài chính quá lớn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tăng trưởng thu - chi qua các năm và biểu đồ tròn phân bổ cơ cấu chi ngân sách năm 2019 để minh họa rõ nét hơn.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý ngân sách, cải tiến quy trình lập dự toán, chấp hành thu chi và kiểm soát chi tiêu nhằm đảm bảo ngân sách phường phát triển bền vững, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách sát thực tế
    Cán bộ tài chính phường cần phối hợp chặt chẽ với các phòng ban, tổ dân phố để xây dựng dự toán thu chi dựa trên số liệu thực tế và dự báo tăng trưởng kinh tế địa phương. Mục tiêu đạt tỷ lệ dự toán sát với thực tế trên 95% trong giai đoạn 2020-2025. UBND phường chịu trách nhiệm triển khai và giám sát.

  2. Đổi mới công tác quản lý thu ngân sách, đa dạng hóa nguồn thu
    Tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn pháp luật thuế cho tổ chức, cá nhân; áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế để chống thất thu, gian lận. Khuyến khích phát triển các ngành nghề dịch vụ, thương mại để mở rộng nguồn thu nội địa. Thực hiện trong vòng 3 năm, phối hợp với cơ quan thuế quận Kiến An.

  3. Kiểm soát chặt chẽ công tác chi ngân sách, ưu tiên chi đầu tư phát triển
    Thiết lập quy trình kiểm soát chi tiêu nghiêm ngặt, đảm bảo chi đúng, chi đủ, tiết kiệm và hiệu quả. Ưu tiên nguồn lực cho các dự án đầu tư xây dựng cơ bản có tác động lớn đến phát triển kinh tế xã hội. Thực hiện thường xuyên, có báo cáo định kỳ hàng quý.

  4. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý ngân sách phường
    Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ tài chính; sắp xếp bộ máy tinh gọn, phân công rõ ràng trách nhiệm. Áp dụng công nghệ quản lý ngân sách hiện đại để nâng cao hiệu quả công tác quản lý. Kế hoạch thực hiện trong 2 năm tới.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm toán và công khai minh bạch ngân sách
    Thường xuyên tổ chức kiểm tra, thanh tra công tác thu chi ngân sách; xử lý nghiêm các sai phạm. Công khai dự toán, quyết toán ngân sách để người dân giám sát, nâng cao tính minh bạch. Thực hiện liên tục, phối hợp với các cơ quan chức năng và Mặt trận Tổ quốc phường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách địa phương
    Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý thu - chi ngân sách cấp xã, áp dụng các biện pháp cải tiến quản lý phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước cấp xã, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Cơ quan thuế và tài chính quận, thành phố
    Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác quản lý ngân sách tại các phường, xã nhằm nâng cao hiệu quả thu chi ngân sách.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư địa phương
    Nắm bắt thông tin về quản lý ngân sách địa phương, tham gia giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao ngân sách phường Đồng Hòa phụ thuộc nhiều vào nguồn bổ sung từ cấp trên?
    Do nguồn thu nội địa của phường còn hạn chế, đặc biệt là thuế và các khoản thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh chưa phát triển mạnh, nên ngân sách phường phải dựa vào nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên để đảm bảo cân đối thu chi.

  2. Các khoản chi ngân sách phường tập trung vào những lĩnh vực nào?
    Chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên như giáo dục, y tế, quản lý hành chính và chi đầu tư xây dựng cơ bản cho hạ tầng giao thông, trường học, công trình công cộng nhằm phát triển kinh tế xã hội địa phương.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách tại phường?
    Cần tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật thuế, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao năng lực cán bộ quản lý thuế để thu đúng, thu đủ, chống thất thu.

  4. Nguyên nhân nào dẫn đến việc chi ngân sách vượt dự toán?
    Nguyên nhân chính là do lập dự toán chưa sát thực tế, thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình chi tiêu, cũng như phát sinh các nhiệm vụ đột xuất chưa được dự kiến trong dự toán ban đầu.

  5. Vai trò của công tác kiểm tra, kiểm toán trong quản lý ngân sách phường là gì?
    Kiểm tra, kiểm toán giúp phát hiện sai phạm, đảm bảo các khoản thu chi đúng quy định pháp luật, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách, từ đó góp phần xây dựng nền tài chính trong sạch, bền vững.

Kết luận

  • Phường Đồng Hòa đã đạt được sự tăng trưởng đáng kể về thu - chi ngân sách trong giai đoạn 2015-2019, góp phần phát triển kinh tế xã hội địa phương.
  • Tuy nhiên, ngân sách phường còn phụ thuộc lớn vào nguồn bổ sung từ cấp trên, nguồn thu nội địa chưa bền vững và công tác quản lý thu - chi còn nhiều hạn chế.
  • Các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cần tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới quy trình lập dự toán, đa dạng hóa nguồn thu và kiểm soát chặt chẽ chi tiêu.
  • Việc áp dụng công nghệ quản lý và tăng cường công khai minh bạch sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách phường.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thực tiễn cho giai đoạn 2020-2025, làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong cải cách quản lý ngân sách địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cán bộ tài chính phường Đồng Hòa cần nhanh chóng triển khai các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững tại địa phương.