Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng phức tạp, công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp phường giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động phát triển địa phương. Tại phường Minh Khai, quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, tổng thu ngân sách nhà nước giai đoạn 2013-2017 tăng từ 3.269 triệu đồng lên 4.113 triệu đồng, tương đương mức tăng 25% trong vòng 5 năm. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách tại đây vẫn còn nhiều hạn chế như phân cấp chưa rõ ràng, chồng chéo thẩm quyền và quy trình chưa sát thực tế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước tại phường Minh Khai trong giai đoạn 2013-2017, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý ngân sách nhà nước tại phường Minh Khai, trong khoảng thời gian 5 năm từ 2013 đến 2017. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp thiết thực, giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp quản lý trong việc điều hành ngân sách địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và lý thuyết phân cấp quản lý tài chính công. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước tập trung vào các nguyên tắc cơ bản như nguyên tắc một ngân sách duy nhất, nguyên tắc niên độ, nguyên tắc chuyên dụng, nguyên tắc cân đối ngân sách và nguyên tắc công khai minh bạch. Lý thuyết phân cấp quản lý tài chính công nhấn mạnh vai trò của phân cấp thẩm quyền trong quản lý ngân sách, đảm bảo tính chủ động và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực tài chính tại các cấp chính quyền địa phương. Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước cấp xã/phường, dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách, và các chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý ngân sách như tỷ lệ thực hiện dự toán thu - chi, tốc độ tăng thu - chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ số liệu thực tế của UBND phường Minh Khai, các báo cáo tài chính, dự toán và quyết toán ngân sách giai đoạn 2013-2017. Phương pháp nghiên cứu bao gồm phương pháp duy vật biện chứng để phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách; phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu thu chi ngân sách; phương pháp phân tích hoạt động kinh tế nhằm đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách; và phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến đánh giá, góp ý từ các cán bộ quản lý ngân sách địa phương. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu ngân sách của phường trong 5 năm, được chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Phân tích số liệu được thực hiện theo chu trình quản lý ngân sách: lập dự toán, chấp hành và quyết toán, kết hợp so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán và tốc độ tăng trưởng thu chi qua các năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng tổng thu ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách nhà nước tại phường Minh Khai tăng từ 3.269 triệu đồng năm 2013 lên 4.113 triệu đồng năm 2017, đạt mức tăng bình quân khoảng 5% mỗi năm. Tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách dao động từ 89% đến 121%, cho thấy dự toán được xây dựng khá sát với thực tế.

  2. Cơ cấu thu ngân sách chuyển dịch: Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm tỷ trọng bình quân trên 60% tổng thu ngân sách, trong khi các khoản thu 100% của phường chiếm khoảng 15,5%. Thuế thu nhập cá nhân và thuế sử dụng đất là các khoản thu quan trọng, tuy nhiên có sự biến động mạnh qua các năm do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế và chính sách thuế.

  3. Quản lý thu ngân sách hiệu quả nhưng còn hạn chế: Phường đã chủ động khai thác các nguồn thu như phí, lệ phí, thu phạt và các khoản thu khác, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thuế để rà soát, chống thất thu và xử lý nợ đọng thuế. Tuy nhiên, việc thu thuế ngoài quốc doanh có sự sụt giảm rõ rệt do nhiều hộ kinh doanh nghỉ hoạt động và chính sách miễn giảm thuế.

  4. Công tác chi ngân sách đảm bảo nguyên tắc: Chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên như lương công chức, chi an ninh quốc phòng, giáo dục và y tế. Việc lập dự toán chi được thực hiện theo đúng quy định, đảm bảo cân đối thu chi và tuân thủ các nguyên tắc quản lý ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự biến động trong thu ngân sách chủ yếu do đặc điểm kinh tế địa phương là thành phố cảng, chịu ảnh hưởng lớn từ biến động kinh tế thế giới, đặc biệt là ngành vận tải biển. Sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên phản ánh hạn chế trong khả năng tự chủ tài chính của phường. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành quản lý tài chính công, việc phân cấp ngân sách chưa rõ ràng và quy trình quản lý còn phức tạp là nguyên nhân phổ biến dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao. Việc phường Minh Khai duy trì tỷ lệ thực hiện dự toán thu trên 100% trong nhiều năm cho thấy sự quyết tâm và nỗ lực trong công tác quản lý thu ngân sách. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, cần tập trung cải thiện công tác dự toán, tăng cường kiểm tra, giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách theo năm và bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán thu - chi để minh họa rõ nét hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách: Cần xây dựng quy trình chuẩn hóa, minh bạch và sát thực tế hơn, đảm bảo dự toán ngân sách phản ánh chính xác nguồn thu và nhu cầu chi. Thời gian thực hiện trong 1 năm, chủ thể là UBND phường phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch quận.

  2. Tăng cường công khai, minh bạch ngân sách: Đẩy mạnh công khai dự toán, quyết toán ngân sách trên các phương tiện truyền thông và trang thông tin điện tử để nâng cao trách nhiệm giải trình và sự giám sát của người dân. Thời gian triển khai trong 6 tháng, chủ thể là UBND phường và Ban Tuyên giáo.

  3. Nâng cao trình độ cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý tài chính công, kỹ năng phân tích và sử dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý ngân sách. Kế hoạch thực hiện trong 1 năm, chủ thể là UBND quận phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai phần mềm quản lý ngân sách điện tử, giúp theo dõi, phân tích và báo cáo thu chi ngân sách kịp thời, chính xác. Thời gian thực hiện 1-2 năm, chủ thể là UBND phường phối hợp với Sở Tài chính và các đơn vị công nghệ.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tài chính ngân sách: Thiết lập các đoàn kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, thất thoát ngân sách. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, chủ thể là Thanh tra quận và UBND phường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý ngân sách cấp phường, áp dụng các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính công.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước cấp cơ sở, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và ngân sách: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định phù hợp với thực tế địa phương, nâng cao hiệu quả phân cấp quản lý ngân sách.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn phường: Hiểu rõ cơ chế thu chi ngân sách, từ đó phối hợp hiệu quả với chính quyền địa phương trong các hoạt động kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý ngân sách nhà nước cấp phường gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý ngân sách cấp phường bao gồm lập dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Mỗi khâu đều tuân thủ các nguyên tắc như cân đối thu chi, chuyên dụng và công khai minh bạch.

  2. Tại sao thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm tỷ trọng lớn tại phường Minh Khai?
    Do khả năng tự chủ tài chính của phường còn hạn chế, nguồn thu nội địa chưa đủ đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên và đầu tư phát triển, nên phường phụ thuộc nhiều vào nguồn bổ sung từ cấp trên.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường?
    Bao gồm chế độ quản lý tài chính công, bộ máy và trình độ cán bộ quản lý, trình độ phát triển kinh tế xã hội địa phương, cũng như ý thức tuân thủ pháp luật của tổ chức, cá nhân.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngân sách tại phường?
    Cần hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường công khai minh bạch, nâng cao trình độ cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, kiểm tra tài chính ngân sách.

  5. Tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách phản ánh điều gì?
    Tỷ lệ này cho biết mức độ hoàn thành kế hoạch thu ngân sách. Nếu tỷ lệ trên 100% chứng tỏ phường thu vượt dự toán, thể hiện sự quyết tâm và hiệu quả trong công tác thu ngân sách.

Kết luận

  • Công tác quản lý ngân sách nhà nước tại phường Minh Khai giai đoạn 2013-2017 đã đạt được những kết quả tích cực với tổng thu ngân sách tăng ổn định và tỷ lệ thực hiện dự toán cao.
  • Cơ cấu thu ngân sách có sự chuyển dịch, trong đó nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm tỷ trọng lớn, phản ánh hạn chế trong khả năng tự chủ tài chính của phường.
  • Công tác quản lý thu chi ngân sách được tổ chức chặt chẽ, tuân thủ các nguyên tắc quản lý ngân sách nhà nước, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện bao gồm hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường công khai minh bạch, nâng cao trình độ cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững!