Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh thương mại điện tử tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ, với hơn 70 triệu người sử dụng Internet và hơn 40 triệu người dùng điện thoại thông minh năm 2021, thị trường mua sắm trực tuyến trở thành một lĩnh vực tiềm năng và cạnh tranh khốc liệt. Thành phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, là nơi tập trung đông đảo người tiêu dùng thế hệ Z – nhóm khách hàng trẻ, năng động và có xu hướng sử dụng mạng xã hội cao nhất. Shopee, một trong những sàn thương mại điện tử hàng đầu tại Việt Nam, đã tận dụng chiến lược Influencer Marketing để thu hút nhóm khách hàng này. Tuy nhiên, việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của Gen Z trên Shopee vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh chi phí cho các chiến dịch marketing ngày càng tăng cao.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm khám phá các yếu tố tác động đến quyết định mua hàng trực tuyến của Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh thông qua chiến dịch Influencer Marketing trên kênh thương mại điện tử Shopee. Nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá mức độ tương tác, hiệu quả của chiến dịch, cũng như thái độ của người tiêu dùng đối với người ảnh hưởng và thương hiệu được quảng bá. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại TP. Hồ Chí Minh với đối tượng là khách hàng Gen Z đã từng mua sắm trên Shopee. Kết quả nghiên cứu dự kiến đóng góp vào việc tối ưu hóa chiến lược marketing, nâng cao hiệu quả chi phí và tăng cường sự gắn kết giữa thương hiệu và khách hàng trẻ.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình hành vi người tiêu dùng tiêu biểu:
Mô hình hành vi người tiêu dùng của Chiffman & Kanuk: Nhấn mạnh các yếu tố văn hóa, xã hội, cá nhân và tâm lý ảnh hưởng đến hành vi mua hàng, đồng thời mô tả các giai đoạn trong quá trình ra quyết định mua hàng từ nhận thức nhu cầu đến hành vi sau mua.
Thuyết hành vi có kế hoạch (Theory of Planned Behaviour – TPB): Giải thích ý định hành vi chịu ảnh hưởng bởi thái độ cá nhân, chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi, từ đó hình thành quyết định mua hàng.
Thuyết hành động hợp lý (Theory of Reasoned Action – TRA): Tập trung vào thái độ và chuẩn chủ quan như các nhân tố quyết định ý định hành vi, từ đó dẫn đến hành vi mua hàng.
Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM): Phân tích sự ảnh hưởng của nhận thức về tính dễ sử dụng và tính hữu ích của công nghệ đến thái độ và ý định sử dụng, phù hợp với bối cảnh thương mại điện tử.
Các khái niệm chính bao gồm: Influencer (người ảnh hưởng), quyết định mua hàng, chất lượng thông tin, thương hiệu cá nhân của influencer, giá trị niềm tin và trình độ chuyên môn của influencer.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các công trình nghiên cứu, bài báo chuyên ngành và các văn bản pháp luật liên quan đến thương mại điện tử và marketing người ảnh hưởng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp và trực tuyến với 254 người tiêu dùng Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh đã từng mua sắm trên Shopee.
Phương pháp chọn mẫu tiện lợi được áp dụng nhằm tiếp cận nhóm đối tượng có theo dõi người ảnh hưởng trên mạng xã hội. Bảng câu hỏi khảo sát gồm 26 biến quan sát được xây dựng dựa trên thang đo Likert 5 điểm, kiểm định độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha (≥ 0.6). Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 20, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan và hồi quy tuyến tính để kiểm định mô hình và các giả thuyết nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2021 đến tháng 3/2022.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ảnh hưởng của sức hút của influencer đến quyết định mua hàng: Kết quả phân tích cho thấy sức hút của người ảnh hưởng có tác động tích cực và mạnh mẽ đến quyết định mua hàng của Gen Z trên Shopee, với hệ số hồi quy β = 0.35, mức ý nghĩa p < 0.01. Khoảng 68% người tiêu dùng cho biết họ chú ý hơn đến sản phẩm khi được giới thiệu bởi influencer có thái độ thân thiện và ngoại hình hấp dẫn.
Chất lượng thông tin do influencer cung cấp: Yếu tố này cũng có ảnh hưởng đáng kể (β = 0.28, p < 0.05). 72% người tham gia khảo sát đánh giá các bài đánh giá sản phẩm của influencer là chính xác và hữu ích trong việc ra quyết định mua hàng.
Thương hiệu cá nhân của influencer: Thương hiệu cá nhân uy tín của influencer góp phần tăng niềm tin và sự yêu thích của khách hàng, ảnh hưởng tích cực đến quyết định mua hàng (β = 0.22, p < 0.05). Khoảng 60% người tiêu dùng cảm thấy có cảm tình hơn với thương hiệu khi influencer được yêu thích giới thiệu sản phẩm.
Giá trị niềm tin và trình độ chuyên môn của influencer: Niềm tin vào influencer và trình độ chuyên môn cao cũng là các yếu tố quan trọng, với hệ số hồi quy lần lượt là β = 0.20 và β = 0.18, cả hai đều có ý nghĩa thống kê (p < 0.05). 55% người tiêu dùng cho biết họ tin tưởng hơn vào sản phẩm khi influencer có kiến thức chuyên sâu và uy tín.
Thảo luận kết quả
Các kết quả trên phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy influencer marketing là một công cụ hiệu quả trong việc tác động đến hành vi mua hàng của thế hệ trẻ. Sức hút cá nhân và chất lượng thông tin là hai yếu tố then chốt tạo nên sự ảnh hưởng mạnh mẽ của influencer. Thương hiệu cá nhân và niềm tin cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ bền vững giữa khách hàng và thương hiệu.
So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này khẳng định tầm quan trọng của việc lựa chọn influencer phù hợp với đối tượng khách hàng mục tiêu, đặc biệt là Gen Z – nhóm khách hàng có xu hướng tin tưởng và tương tác cao với các influencer trên mạng xã hội. Việc giảm phí vận chuyển và các chương trình khuyến mãi của Shopee cũng góp phần thúc đẩy quyết định mua hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng trải nghiệm mua sắm trực tuyến.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến quyết định mua hàng, hoặc bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa để minh họa rõ ràng mối quan hệ giữa các biến.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường lựa chọn và đào tạo influencer phù hợp: Doanh nghiệp nên tập trung vào việc lựa chọn những influencer có sức hút cao, uy tín và trình độ chuyên môn phù hợp với sản phẩm, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo để nâng cao kỹ năng truyền tải thông tin chính xác và hấp dẫn. Mục tiêu tăng 20% tương tác trong vòng 6 tháng, do bộ phận marketing thực hiện.
Phát triển nội dung chất lượng và đa dạng: Tạo ra các nội dung đánh giá sản phẩm chân thực, hữu ích và đa dạng trên các nền tảng mạng xã hội nhằm tăng cường chất lượng thông tin, giúp khách hàng dễ dàng ra quyết định mua hàng. Mục tiêu nâng cao mức độ hài lòng khách hàng lên 85% trong 1 năm, phối hợp giữa đội ngũ sáng tạo nội dung và influencer.
Tối ưu hóa chính sách giảm phí vận chuyển và khuyến mãi: Tiếp tục duy trì và mở rộng các chương trình giảm phí vận chuyển, mã giảm giá nhằm giảm rào cản mua sắm trực tuyến, đặc biệt trong các dịp siêu sale. Mục tiêu tăng 15% doanh số bán hàng trong quý tiếp theo, do bộ phận kinh doanh và vận hành thực hiện.
Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi khách hàng: Thiết lập kênh thu thập phản hồi từ khách hàng về influencer và sản phẩm để kịp thời điều chỉnh chiến dịch marketing, nâng cao niềm tin và sự hài lòng. Mục tiêu giảm tỷ lệ phản hồi tiêu cực xuống dưới 5% trong 6 tháng, do bộ phận chăm sóc khách hàng quản lý.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Doanh nghiệp thương mại điện tử: Các công ty như Shopee, Lazada, Tiki có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa chiến lược influencer marketing, nâng cao hiệu quả chi phí và tăng doanh số bán hàng.
Chuyên gia marketing và nhà quản lý thương hiệu: Giúp hiểu rõ hơn về hành vi tiêu dùng của Gen Z, từ đó xây dựng các chiến dịch quảng bá phù hợp, tăng cường sự gắn kết với khách hàng trẻ.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành marketing: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về ảnh hưởng của influencer marketing trong thương mại điện tử, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài tương tự.
Các influencer và KOLs: Hiểu được vai trò và tác động của mình trong quá trình ra quyết định mua hàng của khách hàng, từ đó nâng cao chất lượng nội dung và xây dựng thương hiệu cá nhân hiệu quả hơn.
Câu hỏi thường gặp
Influencer marketing có thực sự hiệu quả với Gen Z không?
Có, nghiên cứu cho thấy hơn 70% Gen Z bị ảnh hưởng tích cực bởi các influencer, đặc biệt khi influencer có sức hút và uy tín cao, giúp tăng khả năng ra quyết định mua hàng.Yếu tố nào quan trọng nhất trong chiến dịch influencer marketing?
Sức hút của influencer và chất lượng thông tin là hai yếu tố quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến sự chú ý và niềm tin của khách hàng.Shopee đã áp dụng chiến lược gì để thu hút Gen Z?
Shopee sử dụng các chiến dịch influencer marketing với các ngôi sao nổi tiếng, kết hợp giảm phí vận chuyển và mã giảm giá, tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng trẻ mua sắm.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, sử dụng khảo sát với 254 người tiêu dùng Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh, phân tích dữ liệu bằng SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích nhân tố và hồi quy.Làm thế nào để doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí cho influencer marketing?
Doanh nghiệp nên lựa chọn influencer phù hợp, tập trung vào chất lượng nội dung và xây dựng mối quan hệ lâu dài, đồng thời theo dõi và đánh giá hiệu quả chiến dịch để điều chỉnh kịp thời.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của Gen Z trên Shopee qua chiến dịch influencer marketing: sức hút của influencer, chất lượng thông tin, thương hiệu cá nhân, giá trị niềm tin và trình độ chuyên môn.
- Kết quả khảo sát với 254 người tiêu dùng Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh cho thấy các yếu tố này đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê.
- Chiến dịch influencer marketing kết hợp với chính sách giảm phí vận chuyển và khuyến mãi của Shopee đã tạo ra hiệu quả rõ rệt trong việc thúc đẩy hành vi mua sắm của giới trẻ.
- Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả chiến dịch, bao gồm lựa chọn influencer phù hợp, phát triển nội dung chất lượng, tối ưu chính sách vận chuyển và xây dựng hệ thống phản hồi khách hàng.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các doanh nghiệp thương mại điện tử trong việc phát triển chiến lược marketing hiệu quả, đồng thời là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu và chuyên gia marketing.
Để tiếp tục phát triển, doanh nghiệp nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời theo dõi và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chiến lược phù hợp. Hành động ngay hôm nay để tận dụng tối đa tiềm năng của thị trường Gen Z và nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường thương mại điện tử.