Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm y tế là một chính sách xã hội thiết yếu, đóng vai trò trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội, giúp người dân giảm thiểu gánh nặng tài chính khi gặp các rủi ro về sức khỏe. Tại Việt Nam, tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế đạt khoảng 86,4% dân số, tuy nhiên, nhóm đối tượng tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện chỉ chiếm hơn 20%, thấp hơn nhiều so với nhóm bắt buộc. Tại Thành phố Long Khánh, tỉnh Đồng Nai, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện chỉ đạt 23,21% tổng dân số, chưa đáp ứng mục tiêu đề ra. Nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện của người dân tại địa phương này, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao tỷ lệ tham gia.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc tìm hiểu các nhân tố tác động đến ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, đo lường mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và đề xuất hàm ý quản trị phù hợp. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong 3 tháng (từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2019) tại Thành phố Long Khánh, với mẫu khảo sát gồm 193 phiếu trả lời hợp lệ. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước trong việc phát triển chính sách bảo hiểm y tế tự nguyện, góp phần tiến tới bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình lý thuyết hành vi có hoạch định (Theory of Planned Behavior - TPB) của Ajzen (1991), mở rộng từ lý thuyết hành động hợp lý (TRA). TPB bao gồm ba thành phần chính ảnh hưởng đến ý định hành vi: thái độ, chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi nhận thức. Ngoài ra, nghiên cứu bổ sung hai yếu tố quan trọng khác là sự quan tâm đến sức khỏe và công tác tuyên truyền, nhằm phù hợp với đặc thù bảo hiểm y tế tự nguyện.

  • Thái độ: Đánh giá tích cực hoặc tiêu cực của cá nhân đối với việc tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện.
  • Chuẩn chủ quan: Áp lực xã hội từ gia đình, bạn bè và người thân ảnh hưởng đến quyết định tham gia.
  • Kiểm soát hành vi: Niềm tin về khả năng và điều kiện thực hiện hành vi tham gia bảo hiểm.
  • Sự quan tâm đến sức khỏe: Mức độ chú ý và ý thức của cá nhân về việc chăm sóc sức khỏe bản thân.
  • Công tác tuyên truyền: Hoạt động quảng bá, truyền thông nhằm nâng cao nhận thức và sự quan tâm của người dân về bảo hiểm y tế tự nguyện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn: định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn sâu 5 cán bộ bảo hiểm xã hội và 10 người dân tại Long Khánh để hiệu chỉnh thang đo và xây dựng bảng hỏi phù hợp. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát trực tiếp 193 người dân, sử dụng thang đo Likert 5 điểm để đánh giá các yếu tố nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 20 với các bước: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng Cronbach’s Alpha (tất cả các biến đều đạt trên 0,6), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến, và phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện. Quy trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian 3 tháng, từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của thái độ: Thái độ có tác động tích cực mạnh nhất đến ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện với hệ số hồi quy beta khoảng 0,35, cho thấy người dân có thái độ tích cực về bảo hiểm y tế sẽ có ý định tham gia cao hơn. Giá trị trung bình của yếu tố thái độ đạt 3,8 trên thang 5 điểm.

  2. Chuẩn chủ quan: Yếu tố này cũng tác động tích cực nhưng mức độ ảnh hưởng thấp hơn, với hệ số beta khoảng 0,18. Trung bình điểm chuẩn chủ quan là 3,4, phản ánh áp lực xã hội từ gia đình và bạn bè có ảnh hưởng đến quyết định tham gia.

  3. Kiểm soát hành vi: Có ảnh hưởng tích cực với hệ số beta 0,22, cho thấy người dân cảm nhận khả năng và điều kiện tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện là yếu tố quan trọng. Điểm trung bình của kiểm soát hành vi là 3,6.

  4. Sự quan tâm đến sức khỏe: Tác động tích cực với hệ số beta 0,25, thể hiện người có ý thức chăm sóc sức khỏe cao thường có xu hướng tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện. Điểm trung bình đạt 3,7.

  5. Công tác tuyên truyền: Ảnh hưởng tích cực với hệ số beta 0,20, cho thấy các hoạt động truyền thông, quảng bá chính sách bảo hiểm y tế tự nguyện góp phần nâng cao ý định tham gia. Trung bình điểm công tác tuyên truyền là 3,5.

Mô hình hồi quy giải thích được khoảng 33% biến thiên của ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, cho thấy các yếu tố nghiên cứu có ý nghĩa trong việc dự báo hành vi người dân. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong nước và quốc tế.

Thảo luận kết quả

Thái độ là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, phản ánh tầm quan trọng của nhận thức tích cực về lợi ích và quyền lợi khi tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện. Điều này đồng nhất với lý thuyết TPB và các nghiên cứu của Nguyễn Xuân Cường và cộng sự (2014), Brahmana và cộng sự (2018).

Chuẩn chủ quan tuy có ảnh hưởng nhưng mức độ thấp hơn, cho thấy áp lực xã hội từ người thân có vai trò nhưng không quyết định tuyệt đối. Điều này phù hợp với đặc điểm văn hóa và xã hội tại Long Khánh, nơi mà quyết định cá nhân vẫn giữ vai trò chủ đạo.

Kiểm soát hành vi thể hiện sự tự tin và khả năng thực hiện hành vi tham gia bảo hiểm y tế, cho thấy việc đơn giản hóa thủ tục và tạo điều kiện thuận lợi sẽ thúc đẩy người dân tham gia nhiều hơn.

Sự quan tâm đến sức khỏe là yếu tố quan trọng, đặc biệt với nhóm người trung niên và cao tuổi, những người có nhu cầu chăm sóc sức khỏe cao hơn. Công tác tuyên truyền góp phần nâng cao nhận thức và tạo động lực tham gia, khẳng định vai trò của truyền thông trong chính sách bảo hiểm y tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố (hệ số beta) và bảng thống kê mô tả điểm trung bình các biến, giúp minh họa rõ ràng hơn về tác động của các nhân tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông, tuyên truyền về lợi ích bảo hiểm y tế tự nguyện

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và thái độ tích cực của người dân.
    • Thời gian: Triển khai liên tục trong 12 tháng.
    • Chủ thể: Bảo hiểm xã hội Thành phố Long Khánh phối hợp với các cơ quan truyền thông địa phương.

  2. Đơn giản hóa thủ tục tham gia và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân

    • Mục tiêu: Tăng kiểm soát hành vi nhận thức, giảm rào cản tham gia.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng đầu năm.
    • Chủ thể: Cơ quan Bảo hiểm xã hội, chính quyền địa phương.

  3. Phát triển các chương trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng, nâng cao sự quan tâm sức khỏe

    • Mục tiêu: Thúc đẩy ý thức chăm sóc sức khỏe, tăng ý định tham gia bảo hiểm.
    • Thời gian: Kế hoạch dài hạn, ít nhất 1 năm.
    • Chủ thể: Sở Y tế phối hợp với các tổ chức xã hội.

  4. Tổ chức các buổi tư vấn, hội thảo tại cộng đồng nhằm tác động đến chuẩn chủ quan

    • Mục tiêu: Tăng sự ủng hộ từ gia đình, bạn bè và người thân.
    • Thời gian: Tổ chức định kỳ 3 tháng/lần.
    • Chủ thể: Bảo hiểm xã hội, các tổ chức đoàn thể địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội và y tế

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển bảo hiểm y tế tự nguyện phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Các tổ chức bảo hiểm và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ bảo hiểm y tế

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia của khách hàng, từ đó thiết kế sản phẩm và chiến lược tiếp thị hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, kinh tế y tế

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các tổ chức xã hội, đoàn thể địa phương

    • Lợi ích: Sử dụng kết quả nghiên cứu để tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động người dân tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện ở Long Khánh còn thấp?
    Nguyên nhân chính là do nhận thức về lợi ích bảo hiểm còn hạn chế, thu nhập thấp và công tác tuyên truyền chưa đủ mạnh. Ví dụ, chỉ 23,21% dân số tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, thấp hơn nhiều so với nhóm bắt buộc.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện?
    Thái độ tích cực về bảo hiểm y tế tự nguyện là yếu tố quan trọng nhất, chiếm ảnh hưởng lớn nhất trong mô hình nghiên cứu với hệ số beta 0,35.

  3. Công tác tuyên truyền có vai trò như thế nào trong việc thu hút người dân?
    Tuyên truyền giúp nâng cao nhận thức và sự quan tâm của người dân, từ đó tăng ý định tham gia. Các hoạt động truyền thông qua loa phát thanh, hội họp cộng đồng được đánh giá hiệu quả.

  4. Làm thế nào để cải thiện kiểm soát hành vi của người dân trong việc tham gia bảo hiểm?
    Đơn giản hóa thủ tục, cung cấp thông tin rõ ràng và hỗ trợ trực tiếp sẽ giúp người dân cảm thấy dễ dàng hơn khi tham gia, từ đó tăng tỷ lệ tham gia.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các địa phương khác không?
    Mô hình và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo cho các địa phương có đặc điểm tương tự, tuy nhiên cần điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và văn hóa từng vùng.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện tại Long Khánh: thái độ, chuẩn chủ quan, kiểm soát hành vi, sự quan tâm đến sức khỏe và công tác tuyên truyền.
  • Thái độ là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, trong khi chuẩn chủ quan có ảnh hưởng thấp nhất trong nhóm các yếu tố nghiên cứu.
  • Mô hình nghiên cứu giải thích được khoảng 33% biến thiên của ý định tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, cho thấy tính phù hợp và thực tiễn của mô hình TPB được mở rộng.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả nhằm tiến tới mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan cần phối hợp triển khai các chương trình truyền thông, cải tiến thủ tục và nâng cao nhận thức cộng đồng để thúc đẩy sự tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, góp phần bảo vệ sức khỏe và an sinh xã hội bền vững.