Xóa Án Tích Đối Với Người Dưới 18 Tuổi Bị Kết Án Theo Quy Định Của Bộ Luật Hình Sự 2015

Án tích là hậu quả pháp lý của việc một người bị kết án bằng bản án có hiệu lực pháp luật của Tòa án. Nó ghi nhận việc người đó đã từng phạm tội và chịu hình phạt, gây ảnh hưởng đến lý lịch tư pháp và các quyền lợi khác của người đó. Xóa án tích là việc nhà nước công nhận người bị kết án đã hoàn thành nghĩa vụ chấp hành hình phạt, không còn coi là có tiền án, tạo điều kiện để họ tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống. Theo TSKH Lê Văn Cảm, xóa án tích là việc chấm dứt TNHS của người bị kết án do người đó được xóa án tích theo các quy định của pháp luật hình sự trên cơ sở có sự xem xét và có quyết định riêng của Tòa án công nhận là chưa bị kết án. [4, tr .

Mục đích của xóa án tích cho người dưới 18 tuổi không chỉ là loại bỏ hậu quả pháp lý của hành vi phạm tội mà còn là tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển toàn diện của người chưa thành niên. Việc xóa bỏ án tích giúp người dưới 18 tuổi không bị kỳ thị, phân biệt đối xử, có cơ hội học tập, làm việc, và tham gia các hoạt động xã hội bình thường. Điều này phù hợp với nguyên tắc lấy giáo dục là chính trong xử lý hình sự tội phạm vị thành niên. BLHS và BLTTHS 2015 quy định như vậy là nhằm phù hợp với Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em năm 1989 – Công ước mà Việt Nam ký kết năm 1990.

Để được cấp Phiếu LLTP và xác nhận tình trạng xóa án tích, người dưới 18 tuổi (hoặc người đại diện hợp pháp) cần chuẩn bị hồ sơ bao gồm: Tờ khai yêu cầu cấp Phiếu LLTP số 01; Giấy xác nhận của cơ quan Công an cấp huyện về việc không phạm tội mới; Giấy chứng nhận đã chấp hành xong bản án hình sự; Giấy xác nhận của cơ quan thi hành án dân sự về việc thi hành xong các khoản bồi thường, án phí, tiền phạt; Bản sao sổ hộ khẩu; Bản sao chứng minh nhân dân (hoặc căn cước công dân). Sau khi chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ trên người xin xóa án tích nộp Tờ khai yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp và các giấy tờ kèm theo tại Sở Tư pháp nơi thường trú; trường hợp không có nơi thường trú thì nộp tại Sở Tư pháp nơi tạm trú; trường hợp cư trú ở nước ngoài thì nộp tại Sở Tư pháp nơi cư trú trước khi xuất cảnh.

Cơ quan có thẩm quyền cấp Phiếu LLTP cho người dưới 18 tuổi là Sở Tư pháp nơi người đó thường trú (hoặc tạm trú, hoặc nơi cư trú trước khi xuất cảnh nếu đang ở nước ngoài). Sở Tư pháp có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ, xác minh thông tin, và cấp Phiếu LLTP trong thời hạn luật định. Việc cấp Phiếu LLTP này là căn cứ chính thức để xác nhận tình trạng xóa án tích của người dưới 18 tuổi, giúp họ loại bỏ những hậu quả pháp lý và xã hội do tiền án gây ra.

Thời hạn để được xóa án tích cho người dưới 18 tuổi phụ thuộc vào loại tội phạm và hình phạt đã áp dụng. Cụ thể, thời hạn này được tính từ khi chấp hành xong hình phạt chính, thời gian thử thách án treo, hoặc hết thời hiệu thi hành bản án. Bộ luật Hình sự 2015 có những quy định cụ thể về thời hạn xóa án tích cho từng loại tội phạm, nhằm đảm bảo tính công bằng và phù hợp với mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội.So với BLHS số 100/2015/QH thì BLHS hiện nay quy định đầy đủ hơn khi đã bổ sung thêm trường hợp hết thời gian thử thách án treo để tính thời điểm đương nhiên xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi.

Mặc dù thời hạn xóa án tích được quy định cụ thể trong BLHS 2015, một số tình tiết có thể ảnh hưởng đến thời điểm xóa án tích. Ví dụ, nếu người dưới 18 tuổi tiếp tục phạm tội mới trong thời gian chờ xóa án tích, thì thời hạn xóa án tích sẽ được tính lại từ đầu. Bên cạnh đó, thái độ ăn năn hối cải, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, và chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật cũng là những yếu tố được xem xét khi xem xét việc xóa án tích cho người chưa thành niên.

Theo BLHS 2015, có hai hình thức xóa án tích: xóa án tích đương nhiên và xóa án tích theo quyết định của Tòa án. Đối với người dưới 18 tuổi, pháp luật ưu tiên áp dụng hình thức xóa án tích đương nhiên, tức là khi đáp ứng đủ các điều kiện quy định, án tích sẽ tự động được xóa mà không cần phải có quyết định của Tòa án. Hình thức xóa án tích theo quyết định thường áp dụng cho người từ đủ 18 tuổi trở lên và phạm một số tội nhất định. Như vậy, theo quy định của BLHS 2015, đối với người dưới 18 tuổi chỉ có hình thức đương nhiên xóa án tích nên thủ tục xóa án tích chủ yếu do cơ quan quản lý dữ liệu LLTP thực hiện bằng việc cấp Phiếu LLTP trong đó ghi nhận “không có án tích”.

Theo quy định tại Điều 107 BLHS 2015, người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng vẫn có thể được xóa án tích. Điều này thể hiện sự nhân đạo và tạo cơ hội cho người chưa thành niên sửa chữa sai lầm, tái hòa nhập cộng đồng. Quan trọng là, họ phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện xóa án tích theo quy định của pháp luật.

Khi chưa được xóa án tích, người dưới 18 tuổi có thể gặp phải những hạn chế nhất định về quyền lợi. Ví dụ, họ có thể khó khăn trong việc đăng ký vào một số trường học, xin cấp giấy phép kinh doanh, hoặc tham gia các tổ chức chính trị - xã hội. Những hạn chế này có thể ảnh hưởng đến cơ hội học tập, làm việc, và phát triển của người chưa thành niên. Do đó, việc xóa án tích có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền bình đẳng và tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện của họ.

Tiền án là một thông tin quan trọng trong lý lịch tư pháp của một người. Khi chưa được xóa án tích, thông tin về tiền án sẽ được lưu giữ trong lý lịch tư pháp, và có thể được cung cấp cho các cơ quan nhà nước, tổ chức, hoặc cá nhân có yêu cầu hợp pháp. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến quá trình xin việc, học tập, hoặc các hoạt động khác của người dưới 18 tuổi. Việc xóa án tích giúp loại bỏ thông tin về tiền án khỏi lý lịch tư pháp, tạo điều kiện để họ bắt đầu lại cuộc sống mà không bị quá khứ chi phối.TSKH Lê Văn Cảm cho rằng: Ngoài việc ảnh hưởng đến nhân thân của người bị kết án, trong một số trường hợp , án tích còn hạn chế quyền của một số người liên quan đến người bị kết án như cha, mẹ đẻ, con đẻ…

Để nâng cao hiệu quả của chính sách xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật theo hướng đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian, và tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan. Bên cạnh đó, cần có những quy định cụ thể hơn về việc bảo vệ quyền riêng tư của người chưa thành niên sau khi được xóa án tích, tránh những kỳ thị và phân biệt đối xử không đáng có. Ngoài ra, cần chú trọng đến việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về ý nghĩa và tầm quan trọng của xóa án tích trong việc tạo cơ hội cho người chưa thành niên sửa chữa sai lầm và xây dựng tương lai.

Gia đình và xã hội đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng của người dưới 18 tuổi sau khi được xóa án tích. Sự yêu thương, thấu hiểu, và hỗ trợ từ gia đình sẽ giúp người chưa thành niên vượt qua mặc cảm tội lỗi, tự tin hơn vào bản thân, và có động lực để phấn đấu. Xã hội cần tạo ra một môi trường cởi mở, thân thiện, và không kỳ thị, tạo điều kiện để người dưới 18 tuổi được tham gia các hoạt động xã hội, học tập, và làm việc bình thường. Chỉ khi có sự chung tay của cả gia đình và xã hội, xóa án tích mới thực sự mang lại ý nghĩa và giá trị thực tiễn.