I. Tổng Quan Quyền Con Người Ở Việt Nam Khái Niệm và Bản Chất
Quyền con người là một vấn đề cơ bản của nhân loại, có lịch sử lâu đời. Nó được tuyên bố long trọng trong nhiều công ước quốc tế và Hiến pháp của nhiều nước. Tuy nhiên, thực hiện quyền con người là một quá trình khó khăn, phức tạp. Chế độ xã hội chủ nghĩa tôn trọng quyền con người, vì con người. Để đảm bảo thực hiện quyền, cần xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục, nâng cao dân trí, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Trong các điều kiện đảm bảo thực hiện quyền con người, pháp luật có vị trí vai trò hết sức quan trọng. Nó thể chế hóa quyền con người, quy định tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước và hệ thống thủ tục tố tụng trong mối quan hệ giữa nhà nước với công dân, cụ thể hóa các văn bản pháp luật quốc tế đã tham gia, ký kết. Tổng thể những quy định đó tạo thành hệ thống đảm bảo pháp lý và được đảm bảo thực hiện bằng quyền lực và bộ máy nhà nước trên quy mô toàn xã hội.
1.1. Quyền Con Người Tiếp Cận Đa Chiều và Quan Điểm Chủ Yếu
Nghiên cứu vấn đề quyền con người trên các khía cạnh lịch sử, lý luận và thực tiễn không thể né tránh khái niệm quyền con người. Quyền con người được xem xét từ nhiều góc độ khác nhau (Triết học, Chính trị học, Kinh tế học, Luật học...) nên là khái niệm rộng và phức tạp. Chính vì có nhiều quan điểm khác nhau về quyền con người dẫn đến những thái độ, cách xử lý khác nhau trong việc giải quyết vấn đề. Nhận thức khái niệm quyền con người là cơ sở lý luận để xác định nội dung, những điều kiện và phương hướng đảm bảo thực hiện quyền con người.
1.2. Lịch Sử Hình Thành Các Quan Niệm Chủ Yếu Về Quyền Con Người
Trong lịch sử nhân loại đã hình thành hai quan niệm chủ yếu, khác nhau về quyền con người. Quan niệm thứ nhất xuất phát từ chỗ coi con người là một thực thể tự nhiên, vì vậy quyền con người là quyền lợi của con người với tư cách là con người, là quyền "bẩm sinh", "thiêng liêng" và là "quyền tự nhiên không thể tách rời", gắn với cá nhân con người. Ngược lại, quan niệm thứ hai về quyền con người đặt con người và quyền con người chỉ trong mối quan hệ xã hội.
II. Thách Thức Pháp Lý Thực Trạng Đảm Bảo Quyền Con Người
Ở nước ta, trong một thời gian dài, vấn đề quyền con người và đảm bảo thực hiện quyền bằng pháp luật chưa được nghiên cứu một cách cơ bản và có hệ thống; nhận thức về bản chất, vai trò của pháp luật còn đơn giản, phiến diện; chưa hình thành rõ nét các quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo quá trình xây dựng đảm bảo pháp lý. Vì vậy, việc thể chế hóa quyền và xây dựng các thiết chế đảm bảo thực hiện, bảo vệ trong hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, còn nhiều thiếu sót. Hơn nữa trong điều kiện chuyển sang cơ chế thị trường nhiều vấn đề mới phát sinh liên quan đến quyền con người chưa được cụ thể hóa đầy đủ trong hệ thống pháp luật. Điều này dẫn đến những hạn chế, thiếu sót trong việc thực hiện, bảo vệ. Nước ta đã tham gia, ký kết nhiều Công ước quốc tế về quyền con người, điều đó đặt ra yêu cầu hòa nhập pháp luật trong nước với pháp luật quốc tế tạo đảm bảo pháp lý. Mặt khác, trong điều kiện mở rộng giao lưu, hợp tác quốc tế, những quan hệ kinh tế, quan hệ dân sự có nhân tố nước ngoài ngày càng phát triển và diễn biến phức tạp đòi hỏi phải xây dựng đảm bảo pháp lý thực hiện.
2.1. Thiếu Hụt Trong Thể Chế Hóa Quyền Con Người Ở Việt Nam
Việc thể chế hóa quyền con người và xây dựng các thiết chế đảm bảo thực hiện, bảo vệ trong hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, còn nhiều thiếu sót. Trong điều kiện chuyển sang cơ chế thị trường nhiều vấn đề mới phát sinh liên quan đến quyền con người chưa được cụ thể hóa đầy đủ. Điều này dẫn đến những hạn chế trong việc thực hiện và bảo vệ quyền con người.
2.2. Yêu Cầu Hòa Nhập Pháp Luật Quốc Tế Về Quyền Con Người
Nước ta đã tham gia ký kết nhiều Công ước quốc tế về quyền con người, điều đó đặt ra yêu cầu hòa nhập pháp luật trong nước với pháp luật quốc tế tạo đảm bảo pháp lý. Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung pháp luật trong nước để phù hợp với các công ước này, đặc biệt là trong các lĩnh vực như quyền tự do ngôn luận, quyền tự do tôn giáo và quyền bình đẳng.
2.3. Áp Lực Từ Các Thế Lực Thù Địch Về Vấn Đề Nhân Quyền
Hiện nay các thế lực thù địch với sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta dựng lên cái gọi là "Vấn đề nhân quyền ở Việt Nam", mục tiêu là xuyên tạc Việt Nam vi phạm nhân quyền ngay từ những quy định trong hệ thống pháp luật. Cần chủ động đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc về tình hình quyền con người ở Việt Nam, đồng thời tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật để đáp ứng yêu cầu bảo vệ quyền con người.
III. Đổi Mới Tư Duy Pháp Lý Về Mối Quan Hệ Nhà Nước và Quyền
Đổi mới tư duy pháp lý về mối quan hệ giữa nhà nước, pháp luật và quyền con người. Rà soát đảm bảo pháp lý thực hiện quyền con người trong hệ thống pháp luật hiện hành. Đảm bảo tính cụ thể, đồng bộ và khả thi của đảm bảo pháp lý trong hệ thống pháp luật. Xây dựng đảm bảo pháp lý thực hiện quyền con người trong điều kiện chuyển sang cơ chế thị trường. Hoàn thiện đảm bảo pháp lý thực hiện quyền con người trên phương diện pháp luật về tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước. Bảo đảm sự phù hợp giữa pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế.
3.1. Nhận Thức Đúng Đắn Về Mối Quan Hệ Giữa Nhà Nước Pháp Luật và Quyền
Cần nhận thức rõ nhà nước là công cụ để bảo vệ quyền con người, không phải là chủ thể ban phát quyền. Pháp luật phải thể hiện ý chí bảo vệ quyền con người và phải được thực thi nghiêm minh. Mối quan hệ giữa nhà nước, pháp luật và quyền con người phải được xây dựng trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, đảm bảo sự hài hòa giữa lợi ích của nhà nước và lợi ích của cá nhân.
3.2. Rà Soát và Đánh Giá Hệ Thống Pháp Luật Hiện Hành
Tiến hành rà soát toàn bộ hệ thống pháp luật hiện hành để phát hiện những quy định còn bất cập, chưa phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về quyền con người. Trên cơ sở đó, đề xuất sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ những quy định không còn phù hợp, đảm bảo hệ thống pháp luật thực sự là công cụ bảo vệ quyền con người.
IV. Giải Pháp Pháp Lý Hoàn Thiện Cơ Chế Bảo Vệ Quyền Con Người
Để đảm bảo pháp lý thực hiện quyền con người cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, bao gồm: đổi mới tư duy pháp lý, rà soát và hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường hiệu quả thực thi pháp luật, nâng cao năng lực của các cơ quan nhà nước, tăng cường sự tham gia của xã hội dân sự và hợp tác quốc tế về quyền con người. Đồng thời, cần chú trọng giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức về quyền con người trong toàn xã hội.
4.1. Tăng Cường Hiệu Quả Thực Thi Pháp Luật Về Quyền Con Người
Pháp luật dù tốt đến đâu cũng chỉ là văn bản nếu không được thực thi hiệu quả. Do đó, cần tăng cường giám sát việc thực thi pháp luật về quyền con người, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Cần xây dựng cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo hiệu quả, đảm bảo mọi người dân đều có thể tiếp cận công lý khi quyền con người của họ bị xâm phạm.
4.2. Nâng Cao Năng Lực Của Các Cơ Quan Nhà Nước
Các cơ quan nhà nước có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người. Do đó, cần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là những người trực tiếp làm công tác bảo vệ quyền con người. Cần đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về pháp luật, kỹ năng giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền con người.
4.3. Tăng Cường Sự Tham Gia Của Xã Hội Dân Sự
Xã hội dân sự có vai trò quan trọng trong việc giám sát việc thực thi pháp luật về quyền con người. Cần tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội dân sự tham gia vào quá trình xây dựng pháp luật, giám sát việc thực thi pháp luật và bảo vệ quyền con người.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Đảm Bảo Quyền Con Người Trong Tố Tụng
Trong lĩnh vực tố tụng, cần đảm bảo các quyền được xét xử công bằng, quyền được bào chữa, quyền được bảo vệ và các quyền khác của người tham gia tố tụng. Cần tăng cường tính minh bạch, khách quan trong hoạt động tố tụng, đảm bảo mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. Cải cách tư pháp cần tập trung vào việc bảo vệ quyền con người.
5.1. Đảm Bảo Quyền Được Xét Xử Công Bằng
Quyền được xét xử công bằng là một trong những quyền con người cơ bản. Cần đảm bảo mọi người đều có quyền được xét xử công bằng, không bị phân biệt đối xử, không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ yếu tố nào khác ngoài pháp luật.
5.2. Quyền Được Bào Chữa và Bảo Vệ
Mọi người đều có quyền được bào chữa và quyền được bảo vệ khi tham gia tố tụng. Cần tạo điều kiện cho người tham gia tố tụng tiếp cận luật sư, được tư vấn pháp luật và được bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
VI. Hợp Tác Quốc Tế Nâng Cao Vị Thế Về Quyền Con Người
Tăng cường hợp tác quốc tế về quyền con người là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Cần chủ động tham gia vào các diễn đàn quốc tế về quyền con người, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi các nước khác. Đồng thời, cần đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc về tình hình quyền con người ở Việt Nam.
6.1. Tham Gia Các Diễn Đàn Quốc Tế Về Quyền Con Người
Chủ động tham gia vào các diễn đàn quốc tế về quyền con người, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi các nước khác. Điều này giúp Việt Nam cập nhật thông tin, kiến thức mới về quyền con người và nâng cao năng lực bảo vệ quyền con người.
6.2. Đấu Tranh Phản Bác Các Luận Điệu Sai Trái
Đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc về tình hình quyền con người ở Việt Nam. Cần cung cấp thông tin chính xác, khách quan về tình hình quyền con người ở Việt Nam và vạch trần âm mưu của các thế lực thù địch.
