I. Tổng Quan Xây Dựng Đời Sống Văn Hóa Cơ Sở Hoành Bồ
Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa chiến lược lâu dài đối với sự nghiệp xây dựng nền văn hóa Việt Nam. Sau hơn 30 năm đổi mới, quá trình CNH-HĐH, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, giao lưu và hội nhập quốc tế tạo điều kiện cho đất nước phát triển, nhưng cũng đặt ra nhiều nguy cơ, thách thức đối với văn hóa, lối sống và con người Việt Nam. Vấn đề đặt ra là làm sao xây dựng được nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phù hợp với bước tiến của thời đại, đảm bảo hội nhập quốc tế nhưng vẫn bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Đây là vấn đề đặt ra cho các cấp, các ngành trong công tác quản lý văn hóa nói riêng và toàn xã hội nói chung, góp phần nâng cao chất lượng đời sống văn hóa người dân.
1.1. Khái niệm cơ bản về đời sống văn hóa cơ sở
Từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V (1982), vấn đề xây dựng đời sống văn hóa cơ sở đã được đặt ra và cho đến nay luôn được chú trọng đề cập đến trên nhiều phương diện khác nhau qua các kỳ đại hội Đảng. Các văn kiện của Đảng trong giai đoạn này luôn nhất quán trong việc khẳng định: phát triển văn hoá vì sự hoàn thiện nhân cách con người, xây dựng con người là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong mọi hoạt động văn hoá. Vì thế công tác xây dựng ĐSVHCS vẫn là một trong những nhiệm vụ quan trọng, là điều kiện cần thiết để xây dựng nền văn hoá mới, con người mới góp phần ổn định chính trị, giữ vững quốc phòng, an ninh, tạo động lực mạnh mẽ cho việc phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước trong giai đoạn phát triển mới.
1.2. Vai trò của xây dựng ĐSVHCS tại huyện Hoành Bồ
Công tác xây dựng đời sống văn hóa tại mỗi địa phương, đặc biệt tại những khu vực miền núi, là một trong những vấn đề cấp thiết nhằm tạo các điều kiện cần thiết để góp phần ổn định chính trị, giữ vững quốc phòng, an ninh, tạo động lực mạnh mẽ cho việc phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước trong giai đoạn phát triển mới. Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII ra đời là sự kế thừa và phát triển đường lối, quan điểm văn hóa của Đảng, được thể hiện trong Đề cương văn hóa Việt Nam năm 1943 do Tổng Bí thư Trường Chinh soạn thảo nêu bật 3 nguyên tắc vận động của văn hóa Việt Nam là dân tộc, khoa học, đại chúng; được bổ sung, phát triển trong Cương lĩnh và các nghị quyết của Đảng từ Đại hội III đến Đại hội VIII, nhất là các nghị quyết chuyên đề về văn hóa của BCH Trung ương trong mỗi nhiệm kỳ Đại hội.
1.3. Nghị quyết và tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa
Nghị quyết còn nêu bật tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, nhất là luận điểm nổi tiếng “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”. Nghị quyết ra đời trong bối cảnh Đảng ta chủ động đổi mới tư duy, thoát dần tư duy giáo điều, bao cấp, lãnh đạo toàn dân thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, trong đó có văn hóa; thể hiện bước chuyển quan trọng về tư duy lý luận, năng lực đúc kết thực tiễn những năm đầu đổi mới. Kết luận Hội nghị lần thứ mười BCH Trung ương Đảng khóa IX đã xác định: xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống văn hóa là nhiệm vụ trọng tâm và phải được đặt lên hàng đầu trong xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc giai đoạn hiện nay.
II. Thách Thức Xây Dựng Đời Sống Văn Hóa tại Huyện Hoành Bồ
Là một huyện miền núi vùng sâu vùng xa của tỉnh Quảng Ninh, Hoành Bồ cũng đang đứng trước những thời cơ thuận lợi, khó khăn và những thách thức trong đời sống văn hóa cộng đồng xã hội như: Sự tác động của những quan điểm trái chiều về văn hoá, những mặt trái của cơ chế thị trường và quá trình toàn cầu hóa cũng dẫn đến sự xuống cấp về đạo đức, lối sống của một số bộ phận thanh, thiếu niên… đã tác động đến tư tưởng, lối sống, phong tục tập quán và công tác XDĐSVH trên địa bàn huyện Hoành Bồ. Hiện nay, các cấp chính quyền tại huyện Hoành Bồ đã hướng đến các mục tiêu phát triển kinh tế, phát triển sử dụng khoa học công nghệ cao, đời sống của người dân đã được nâng cao, hiện đại.
2.1. Vấn đề tồn tại trong đời sống văn hóa cộng đồng
Tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề tạo sự tranh luận và bàn cãi như ma chay, cưới hỏi, lễ hội, văn hóa ứng xử và những hoạt động văn hóa trong đời sống cộng đồng người dân. Phong trào XDĐSVH cơ sở đã được triển khai và cũng thu được nhiều sự chuyển biến tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề bàn luận như người dân chưa đồng tình cao, chưa thích ứng với những chủ trương đường lối của chính quyền, tổ chức qua những việc như; Cuộc vận động người dân thực hành tiết kiệm trong tang ma, cưới xin, lễ hội, tham gia các hoạt động văn hóa cộng đồng chưa thực sự hiệu quả.
2.2. Vận dụng chính sách văn hóa tại Hoành Bồ
Nhiều chính sách văn hóa được vận dụng như chính sách kinh tế trong văn hóa; chính sách văn hóa trong kinh tế; chính sách xã hội hoá hoạt động văn hóa; chính sách bảo tồn, phát huy di sản văn hoá dân tộc; chính sách khuyến khích sáng tạo trong các hoạt động văn hoá; xây dựng và ban hành chính sách đặc thù hợp lý, hợp tình cho những loại đối tượng xã hội cần được ưu đãi tham gia và hưởng thụ văn hoá; chính sách về văn hoá nhưng nó được vận dụng, thực trạng như thế nào trong công tác tại Hoành Bồ nói riêng và những địa phương khác nói chung.
2.3. Nhu cầu tiếp nhận văn hóa của người dân Hoành Bồ
Là cư dân của một huyện miền núi nên nhu cầu tiếp nhận văn hóa của nhân dân Hoành Bồ cũng có những khác biệt, vì vậy vấn đề XDĐSVHCS sẽ được tiến hành cụ thể như thế nào? Thực trạng công tác của các chủ thể quản lý trong quá trình XDĐSVH có được sự ủng hộ, tiếp nhận của người dân hay không? luôn là câu hỏi được đặt ra trong quá trình nghiên cứu.
III. Chủ Thể Xây Dựng Đời Sống Văn Hóa Cơ Sở Hoành Bồ
Công tác xây dựng đời sống văn hóa cơ sở tại Hoành Bồ có sự tham gia của nhiều chủ thể khác nhau. Các chủ thể này bao gồm chủ thể quản lý, chủ thể cộng đồng. Mỗi chủ thể có vai trò và trách nhiệm riêng trong việc xây dựng và phát triển văn hóa tại địa phương. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả của công tác xây dựng đời sống văn hóa.
3.1. Vai trò của chủ thể quản lý văn hóa
Chủ thể quản lý bao gồm các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội có trách nhiệm quản lý, chỉ đạo và điều hành các hoạt động văn hóa trên địa bàn huyện. Các cơ quan này có vai trò quan trọng trong việc xây dựng và ban hành các chính sách, quy định về văn hóa, đồng thời tổ chức triển khai các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao nhằm nâng cao đời sống tinh thần cho người dân.
3.2. Sự tham gia của chủ thể cộng đồng
Chủ thể cộng đồng bao gồm người dân, các tổ chức xã hội, các câu lạc bộ, đội nhóm văn nghệ... Đây là lực lượng nòng cốt trong việc thực hiện các hoạt động văn hóa tại cơ sở. Sự tham gia tích cực của cộng đồng sẽ tạo nên sự đa dạng, phong phú cho các hoạt động văn hóa, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.
3.3. Phương thức xây dựng đời sống văn hóa
Phương thức xây dựng đời sống văn hoá cơ sở ở huyện Hoành Bồ bao gồm phát triển kinh tế, giúp nhau làm giàu chính đáng, xoá đói, giảm nghèo. Xây dựng tư tưởng, chính trị lành mạnh. Xây dựng nếp sống văn minh, kỷ cương xã hội, sống và làm việc theo pháp luật trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Xây dựng môi trường văn hoá sạch - đẹp - an toàn. Xây dựng các thiết chế văn hóa - thể thao và nâng cao chất lượng các hoạt động văn hoá - thể thao cơ sở.
IV. Đánh Giá Phong Trào Xây Dựng Văn Hóa tại Hoành Bồ
Việc đánh giá kết quả thực hiện các phong trào văn hóa là rất quan trọng để đo lường hiệu quả của công tác xây dựng đời sống văn hóa tại Hoành Bồ. Các phong trào như “Người tốt, việc tốt và các điển hình tiên tiến”, “gia đình văn hóa”, “Làng văn hóa, khu phố văn hóa”, “Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới, Thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị”... đều có những đóng góp nhất định vào việc nâng cao nhận thức và hành vi văn hóa của người dân.
4.1. Phong trào xây dựng Người tốt việc tốt
Phong trào xây dựng “Người tốt, việc tốt và các điển hình tiên tiến” nhằm khuyến khích những hành vi đẹp, những tấm gương sáng trong cộng đồng. Việc tuyên truyền, nhân rộng các điển hình này sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh.
4.2. Phong trào xây dựng gia đình văn hóa
Phong trào xây dựng “gia đình văn hóa” tập trung vào việc xây dựng các gia đình ấm no, hạnh phúc, hòa thuận, văn minh. Các gia đình văn hóa sẽ là những tế bào khỏe mạnh của xã hội, góp phần xây dựng cộng đồng văn minh, tiến bộ.
4.3. Phong trào xây dựng Làng văn hóa khu phố văn hóa
Phong trào xây dựng “Làng văn hóa, khu phố văn hóa”, “Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới, Thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị” hướng đến việc xây dựng các cộng đồng dân cư có đời sống văn hóa phong phú, đa dạng, đồng thời đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường.
V. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Xây Dựng Văn Hóa Hoành Bồ
Để nâng cao hiệu quả xây dựng đời sống văn hóa tại Hoành Bồ, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này bao gồm nâng cao hiệu quả sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, sự vào cuộc của các đoàn thể chính trị - xã hội; nâng cao nhận thức của người dân về văn hóa; tăng cường nguồn lực đào tạo và bồi dưỡng cán bộ văn hóa tại cơ sở; tăng cường công tác kiểm tra và thi đua khen thưởng.
5.1. Nâng cao hiệu quả lãnh đạo và quản lý
Cần nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trong công tác văn hóa. Các cấp ủy Đảng, chính quyền cần quan tâm hơn nữa đến công tác văn hóa, có những chủ trương, chính sách phù hợp để thúc đẩy sự phát triển văn hóa tại địa phương.
5.2. Nâng cao nhận thức về văn hóa
Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về vai trò, vị trí của văn hóa trong đời sống xã hội. Người dân cần hiểu rõ hơn về các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, đồng thời tích cực tham gia vào các hoạt động văn hóa tại địa phương.
5.3. Tăng cường nguồn lực cho văn hóa
Cần tăng cường đầu tư nguồn lực cho công tác văn hóa, đặc biệt là nguồn nhân lực. Cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ văn hóa tại cơ sở, đồng thời thu hút những người có năng lực, tâm huyết với văn hóa tham gia vào công tác này.
VI. Mô Hình Tiên Tiến Xây Dựng Đời Sống Văn Hóa Cơ Sở
Việc áp dụng các mô hình tiên tiến trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở có thể mang lại hiệu quả cao. Các mô hình này có thể là các câu lạc bộ văn hóa, các đội nhóm văn nghệ, các trung tâm văn hóa cộng đồng... Các mô hình này cần được xây dựng và vận hành một cách hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.
6.1. Xây dựng câu lạc bộ văn hóa
Các câu lạc bộ văn hóa có thể là nơi sinh hoạt, giao lưu của những người yêu thích văn hóa, văn nghệ. Các câu lạc bộ này có thể tổ chức các hoạt động như hát, múa, chơi nhạc, đọc sách, xem phim... nhằm đáp ứng nhu cầu tinh thần của người dân.
6.2. Phát triển đội nhóm văn nghệ
Các đội nhóm văn nghệ có thể biểu diễn các tiết mục văn nghệ phục vụ người dân trong các dịp lễ hội, các sự kiện quan trọng. Các đội nhóm này cần được đầu tư về trang phục, đạo cụ, âm thanh, ánh sáng để nâng cao chất lượng biểu diễn.
6.3. Thành lập trung tâm văn hóa cộng đồng
Các trung tâm văn hóa cộng đồng có thể là nơi tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, vui chơi giải trí cho người dân. Các trung tâm này cần được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị để đáp ứng nhu cầu của người dân.
