Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển và hội nhập sâu rộng, báo cáo tài chính (BCTC) của doanh nghiệp trở thành nguồn thông tin quan trọng, thu hút sự quan tâm của nhiều bên liên quan. Theo ước tính, các công ty kiểm toán độc lập đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của BCTC, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sử dụng thông tin tài chính. Tuy nhiên, việc xác định mức trọng yếu trong kiểm toán BCTC vẫn còn nhiều thách thức do tính đa dạng và phức tạp của các giao dịch kinh tế, cũng như giới hạn về thời gian và chi phí kiểm toán.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng xác định mức trọng yếu trong kiểm toán BCTC tại Công ty TNHH Kiểm toán — Thẩm định giá và Tư vấn ECOVIS AFA VIỆT NAM trong năm 2020, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình này, góp phần nâng cao chất lượng kiểm toán. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hồ sơ kiểm toán BCTC hợp nhất, với trọng tâm là các tình huống kiểm toán thực tế tại công ty. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện độ chính xác trong đánh giá rủi ro và lập kế hoạch kiểm toán, giúp tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời tăng cường sự tin cậy của người sử dụng BCTC.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (VSA) và quốc tế (ISA), đặc biệt là VSA 320 và ISA 320 về "Tính trọng yếu trong kiểm toán". Khái niệm trọng yếu được hiểu là mức độ sai sót hoặc thiếu sót trong BCTC có thể ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng. Các lý thuyết trọng yếu được phân tích bao gồm:

  • Mức trọng yếu tổng thể: Là ngưỡng tối đa các sai sót có thể chấp nhận được trên toàn bộ BCTC, thường được xác định dựa trên các tiêu chí như lợi nhuận trước thuế, tổng tài sản, vốn chủ sở hữu hoặc doanh thu thuần.
  • Mức trọng yếu thực hiện: Mức thấp hơn mức trọng yếu tổng thể, dùng để lập kế hoạch và đánh giá các thủ tục kiểm toán chi tiết, thường chiếm từ 50% đến 75% mức trọng yếu tổng thể.
  • Mức trọng yếu cho từng khoản mục: Xác định riêng cho các nhóm giao dịch, số dư tài khoản hoặc thông tin thuyết minh quan trọng, nhằm đảm bảo các khoản mục nhạy cảm được kiểm toán kỹ lưỡng hơn.
  • Ngưỡng sai sót có thể bỏ qua: Mức giá trị dưới đó các sai sót được xem là không đáng kể và không cần đưa vào đánh giá trọng yếu.

Ngoài ra, các mô hình phân bổ mức trọng yếu cho các đơn vị thành viên trong kiểm toán BCTC hợp nhất như PROP, FULL, HALE, SQRT, MACM và GUAM cũng được nghiên cứu để áp dụng phù hợp với đặc thù của công ty.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu tình huống kết hợp phân tích hồ sơ kiểm toán và phỏng vấn chuyên sâu các kiểm toán viên tại ECOVIS AFA VIỆT NAM. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các hồ sơ kiểm toán BCTC hợp nhất thực hiện trong năm 2020, với trọng tâm là các tình huống kiểm toán đa dạng về quy mô và lĩnh vực hoạt động.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu phi xác suất theo phương pháp thuận tiện và chuyên gia, nhằm đảm bảo thu thập được dữ liệu đại diện cho thực trạng công tác xác định mức trọng yếu tại công ty. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp số liệu định lượng từ hồ sơ kiểm toán và phân tích nội dung phỏng vấn để đánh giá các quy trình, tiêu chí và thực tiễn áp dụng mức trọng yếu.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2021, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xác định mức trọng yếu tổng thể: ECOVIS AFA VIỆT NAM chủ yếu sử dụng các tiêu chí như lợi nhuận trước thuế, doanh thu thuần và tổng tài sản để xác định mức trọng yếu tổng thể. Tỷ lệ áp dụng phổ biến là 5-10% cho lợi nhuận trước thuế và 1-2% cho tổng tài sản, phù hợp với hướng dẫn của Hội Kiểm toán viên Hành nghề Việt Nam (VACPA). Khoảng 85% hồ sơ kiểm toán được xác định mức trọng yếu theo tiêu chí lợi nhuận trước thuế, phản ánh sự tập trung vào hiệu quả kinh doanh.

  2. Mức trọng yếu thực hiện và phân bổ cho các khoản mục: Mức trọng yếu thực hiện thường được đặt trong khoảng 60-75% mức trọng yếu tổng thể, tùy thuộc vào đặc điểm rủi ro của từng khách hàng. Khoảng 70% kiểm toán viên cho biết họ điều chỉnh mức trọng yếu thực hiện dựa trên đánh giá rủi ro cụ thể, ví dụ như rủi ro cao trong tính giá hàng tồn kho hoặc các khoản phải thu.

  3. Ngưỡng sai sót có thể bỏ qua: ECOVIS AFA VIỆT NAM áp dụng ngưỡng sai sót có thể bỏ qua tối đa 5% mức trọng yếu tổng thể, phù hợp với chuẩn mực kiểm toán Việt Nam. Việc này giúp giảm thiểu khối lượng công việc kiểm toán không cần thiết mà vẫn đảm bảo chất lượng kiểm toán.

  4. Thực trạng phân bổ mức trọng yếu trong kiểm toán tập đoàn: Công ty áp dụng phương pháp phân bổ mức trọng yếu theo mô hình PROP và MACM cho các đơn vị thành viên trong BCTC hợp nhất. Việc này giúp cân bằng giữa chi phí kiểm toán và mức độ đảm bảo kiểm toán, giảm thiểu rủi ro sai sót trọng yếu không được phát hiện.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy ECOVIS AFA VIỆT NAM đã xây dựng quy trình xác định mức trọng yếu tương đối chặt chẽ, dựa trên các chuẩn mực kiểm toán quốc tế và Việt Nam, đồng thời có sự điều chỉnh linh hoạt theo đặc điểm từng khách hàng. Việc sử dụng đa dạng tiêu chí xác định mức trọng yếu tổng thể giúp công ty đáp ứng được nhu cầu thông tin của các nhóm đối tượng sử dụng BCTC khác nhau như nhà đầu tư, chủ nợ và cơ quan quản lý.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phản ánh sự tiến bộ trong việc áp dụng các mô hình phân bổ mức trọng yếu cho kiểm toán tập đoàn, góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng kiểm toán. Tuy nhiên, một số tồn tại như sự chủ quan trong việc điều chỉnh mức trọng yếu thực hiện và thiếu thống nhất trong phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục vẫn còn tồn tại, cần được cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ phần trăm mức trọng yếu theo tiêu chí và bảng so sánh các phương pháp phân bổ mức trọng yếu áp dụng tại công ty, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và hiệu quả của các phương pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hướng dẫn chi tiết và chuẩn hóa quy trình xác định mức trọng yếu: ECOVIS AFA VIỆT NAM nên phát triển tài liệu hướng dẫn nội bộ cụ thể hơn về các tiêu chí và tỷ lệ áp dụng cho từng loại hình doanh nghiệp, nhằm giảm thiểu sự chủ quan và tăng tính nhất quán trong xác định mức trọng yếu. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban quản lý chất lượng kiểm toán.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực kiểm toán viên về đánh giá rủi ro và xác định mức trọng yếu: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật phân tích rủi ro và áp dụng các mô hình phân bổ mức trọng yếu hiện đại, giúp kiểm toán viên nâng cao kỹ năng xét đoán chuyên môn. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Phòng đào tạo và phát triển nhân sự.

  3. Áp dụng công nghệ hỗ trợ phân tích dữ liệu kiểm toán: Triển khai phần mềm phân tích dữ liệu lớn để hỗ trợ kiểm toán viên trong việc xác định mức trọng yếu và phát hiện sai sót trọng yếu, từ đó nâng cao hiệu quả và độ chính xác của kiểm toán. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban công nghệ thông tin và phòng kiểm toán.

  4. Tăng cường kiểm soát chất lượng và đánh giá lại mức trọng yếu trong quá trình kiểm toán: Thiết lập quy trình đánh giá lại mức trọng yếu định kỳ trong quá trình thực hiện kiểm toán, đặc biệt khi có sự thay đổi lớn về tình hình tài chính hoặc rủi ro của khách hàng. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Trưởng nhóm kiểm toán và Ban kiểm soát chất lượng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Kiểm toán viên và các công ty kiểm toán độc lập: Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về xác định mức trọng yếu, giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả kiểm toán, đặc biệt trong các cuộc kiểm toán BCTC hợp nhất.

  2. Nhà quản lý tài chính doanh nghiệp: Hiểu rõ về quy trình kiểm toán và mức trọng yếu giúp nhà quản lý chuẩn bị BCTC chính xác, minh bạch, từ đó tăng cường uy tín và khả năng huy động vốn.

  3. Cơ quan quản lý và giám sát tài chính: Nghiên cứu giúp hoàn thiện các quy định, chuẩn mực kiểm toán, đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin tài chính trên thị trường.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh ngành kiểm toán và kế toán: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn xác định mức trọng yếu, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mức trọng yếu là gì và tại sao nó quan trọng trong kiểm toán?
    Mức trọng yếu là ngưỡng sai sót tối đa mà kiểm toán viên cho phép trong BCTC mà không làm ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng. Nó giúp kiểm toán viên tập trung vào các khoản mục quan trọng, tối ưu hóa chi phí và thời gian kiểm toán.

  2. Tiêu chí nào thường được sử dụng để xác định mức trọng yếu tổng thể?
    Các tiêu chí phổ biến gồm lợi nhuận trước thuế, tổng tài sản, vốn chủ sở hữu và doanh thu thuần. Lựa chọn tiêu chí phụ thuộc vào đặc điểm doanh nghiệp và nhóm người sử dụng BCTC.

  3. Làm thế nào để điều chỉnh mức trọng yếu trong quá trình kiểm toán?
    Kiểm toán viên có thể điều chỉnh mức trọng yếu dựa trên kết quả thực tế và rủi ro phát hiện trong quá trình kiểm toán, nhằm đảm bảo đánh giá chính xác và phù hợp với tình hình tài chính của doanh nghiệp.

  4. Phương pháp phân bổ mức trọng yếu cho các đơn vị thành viên trong kiểm toán tập đoàn là gì?
    Các phương pháp phổ biến gồm PROP, MACM, SQRT và GUAM, giúp phân bổ mức trọng yếu hợp lý giữa các đơn vị thành viên, cân bằng giữa chi phí kiểm toán và mức độ đảm bảo kiểm toán.

  5. Ngưỡng sai sót có thể bỏ qua có vai trò gì trong kiểm toán?
    Ngưỡng này xác định mức sai sót nhỏ không đáng kể, giúp kiểm toán viên loại bỏ các sai sót không ảnh hưởng đến tổng thể BCTC, giảm khối lượng công việc kiểm toán không cần thiết.

Kết luận

  • Xác định mức trọng yếu là yếu tố then chốt đảm bảo chất lượng và hiệu quả của cuộc kiểm toán BCTC.
  • ECOVIS AFA VIỆT NAM đã áp dụng các tiêu chí và phương pháp xác định mức trọng yếu phù hợp với chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và quốc tế.
  • Việc phân bổ mức trọng yếu cho các đơn vị thành viên trong kiểm toán tập đoàn được thực hiện theo các mô hình hiện đại, góp phần giảm thiểu rủi ro kiểm toán.
  • Các tồn tại về sự chủ quan và thiếu thống nhất trong quy trình xác định mức trọng yếu cần được khắc phục thông qua đào tạo và chuẩn hóa quy trình.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực kiểm toán viên, áp dụng công nghệ và kiểm soát chất lượng sẽ giúp ECOVIS AFA VIỆT NAM nâng cao chất lượng kiểm toán trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng kiểm toán để hoàn thiện quy trình xác định mức trọng yếu.

Call to action: Các công ty kiểm toán và kiểm toán viên nên áp dụng các phương pháp xác định mức trọng yếu phù hợp, đồng thời đầu tư vào đào tạo và công nghệ để nâng cao chất lượng kiểm toán, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường và pháp luật.