I. Vốn Xã Hội và Sức Khỏe Tổng Quan Cho Lao Động Di Cư
Di cư là một hiện tượng xã hội phổ biến và tất yếu, đặc biệt tại các thành phố lớn như Thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu về lao động di cư và các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe của họ ngày càng trở nên quan trọng. Vốn xã hội, được định nghĩa là mạng lưới, các chuẩn mực và sự tin tưởng tạo điều kiện cho sự hợp tác vì lợi ích chung, có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe của nhóm dân số này. Tuy nhiên, các nghiên cứu thực tiễn cho thấy kết quả khác nhau, thậm chí trái ngược nhau, đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện hơn. Vốn xã hội được xem là một nguồn lực quan trọng giúp cải thiện sức khỏe của mỗi cá nhân, đặc biệt là đối với những đối tượng dễ bị tổn thương như người lao động di cư. Bằng việc thực hiện nghiên cứu hai giai đoạn, kết hợp ba phương pháp: Delphi, AHP và PLS-SEM, luận án này tìm hiểu vốn xã hội và sức khoẻ của lao động di cư đến TP.HCM thông qua việc khám phá các kiểu vốn xã hội đang tồn tại trong thực tế nơi người lao động di cư đến TP.HCM. Luận án tiến sĩ này của Nguyễn Lê Hoàng Thụy Tố Quyên tập trung vào mối liên hệ giữa vốn xã hội và sức khỏe của lao động di cư tại Thành phố Hồ Chí Minh, một vấn đề cấp thiết trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng.
1.1. Tầm Quan Trọng của Vốn Xã Hội đối với Lao Động Di Cư
Vốn xã hội có thể giúp lao động di cư tiếp cận thông tin, nguồn lực và hỗ trợ xã hội, từ đó cải thiện sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội của họ. Nghiên cứu cho thấy, vốn xã hội giúp người di cư thích nghi tốt hơn với môi trường mới, giảm căng thẳng và tăng cường cảm giác thuộc về cộng đồng. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người phải đối mặt với nhiều khó khăn khi rời bỏ quê hương và bắt đầu cuộc sống mới ở thành phố.
1.2. Các Khía Cạnh Cần Nghiên Cứu về Vốn Xã Hội và Sức Khỏe
Để hiểu rõ hơn về mối liên hệ này, cần xem xét các khía cạnh khác nhau của vốn xã hội, như mạng lưới quan hệ, sự tin tưởng, các chuẩn mực xã hội và sự tham gia cộng đồng. Đồng thời, cần đánh giá sức khỏe của người lao động di cư một cách toàn diện, bao gồm sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội. Nghiên cứu này sẽ sử dụng các phương pháp định tính và định lượng để thu thập và phân tích dữ liệu, từ đó đưa ra những kết luận có giá trị cho việc hoạch định chính sách và can thiệp.
II. Thách Thức Sức Khỏe Ảnh Hưởng Thiếu Vốn Xã Hội ở TP
Lao động di cư thường phải đối mặt với nhiều thách thức về sức khỏe, bao gồm điều kiện làm việc vất vả, thu nhập thấp, tiếp cận dịch vụ y tế hạn chế và thiếu sự hỗ trợ xã hội. Việc thiếu vốn xã hội có thể làm trầm trọng thêm những vấn đề này, khiến họ dễ bị tổn thương hơn trước các bệnh tật và các vấn đề sức khỏe tâm thần. Nghiên cứu cho thấy, người di cư có xu hướng ít tham gia vào các hoạt động xã hội và ít có mạng lưới quan hệ rộng rãi so với người bản địa, dẫn đến sự cô lập và thiếu sự hỗ trợ cần thiết.
2.1. Rào Cản Tiếp Cận Dịch Vụ Y Tế và Thông Tin Sức Khỏe
Lao động di cư thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế do thiếu thông tin, rào cản ngôn ngữ, thủ tục hành chính phức tạp và chi phí cao. Việc thiếu vốn xã hội có thể làm giảm khả năng của họ trong việc tìm kiếm thông tin về sức khỏe và các dịch vụ hỗ trợ, cũng như trong việc nhận được sự giúp đỡ từ người khác khi cần thiết. Đặc biệt, những người di cư từ các vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa thường gặp nhiều khó khăn hơn do thiếu kinh nghiệm và kiến thức về hệ thống y tế đô thị.
2.2. Tác Động Tâm Lý và Xã Hội của Sự Cô Lập và Thiếu Hỗ Trợ
Sự cô lập và thiếu sự hỗ trợ xã hội có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của lao động di cư, như căng thẳng, lo âu, trầm cảm và cảm giác cô đơn. Việc thiếu mạng lưới quan hệ và sự tin tưởng có thể làm giảm khả năng của họ trong việc đối phó với những khó khăn và thách thức trong cuộc sống, cũng như trong việc tìm kiếm sự giúp đỡ khi gặp khủng hoảng. Nghiên cứu chỉ ra rằng lòng tin xã hội giúp cải thiện sức khỏe ở các khía cạnh GH, PF, VT và SF. Tương tự, mạng lưới bắc cầu giúp tăng cường sức khoẻ ở các khía cạnh GH, PF và SF.
III. Phương Pháp AHP và Delphi Đo Lường Vốn Xã Hội Thực Tế
Để đo lường vốn xã hội một cách chính xác và phù hợp với bối cảnh Việt Nam, nghiên cứu này sử dụng kết hợp hai phương pháp: Delphi và AHP (Analytic Hierarchy Process). Phương pháp Delphi được sử dụng để thu thập ý kiến của các chuyên gia về các thành phần và chỉ số quan trọng của vốn xã hội. Phương pháp AHP được sử dụng để xác định trọng số của từng thành phần và chỉ số này, từ đó xây dựng một mô hình đo lường vốn xã hội có độ tin cậy và giá trị cao. Luận án cũng cho thấy vai trò của vốn xã hội đối với sức khoẻ của lao động di cư đến TP.HCM thông qua việc ước lượng mô hình PLS-SEM bằng cách sử dụng bộ dữ liệu sơ cấp với 400 quan sát.
3.1. Thu Thập Ý Kiến Chuyên Gia với Kỹ Thuật Delphi
Kỹ thuật Delphi là một phương pháp nghiên cứu định tính cho phép thu thập ý kiến của một nhóm chuyên gia thông qua nhiều vòng khảo sát, với mục tiêu đạt được sự đồng thuận về một vấn đề cụ thể. Trong nghiên cứu này, kỹ thuật Delphi được sử dụng để xác định các thành phần và chỉ số quan trọng của vốn xã hội trong bối cảnh Việt Nam. Kết quả cho thấy vốn xã hội của người lao động di cư đến TP.HCM được nhìn nhận ở 2 khía cạnh là mạng lưới (0,502) và lòng tin (0,497) với trọng số gần ngang bằng nhau.
3.2. Xác Định Trọng Số Bằng Phương Pháp AHP
Phương pháp AHP là một kỹ thuật ra quyết định dựa trên việc so sánh cặp các yếu tố và xác định trọng số của chúng dựa trên mức độ quan trọng tương đối. Trong nghiên cứu này, phương pháp AHP được sử dụng để xác định trọng số của từng thành phần và chỉ số của vốn xã hội, dựa trên ý kiến của các chuyên gia. Điều này cho phép xây dựng một mô hình đo lường vốn xã hội có độ chính xác và độ tin cậy cao hơn.
IV. PLS SEM Phân Tích Tác Động Vốn Xã Hội Lên Sức Khỏe
Để phân tích tác động của vốn xã hội lên sức khỏe của lao động di cư, nghiên cứu này sử dụng kỹ thuật PLS-SEM (Partial Least Squares Structural Equation Modeling). PLS-SEM là một phương pháp thống kê cho phép phân tích mối quan hệ giữa các biến tiềm ẩn và các biến quan sát, đồng thời đánh giá độ tin cậy và giá trị của mô hình. Kỹ thuật này đặc biệt phù hợp với các nghiên cứu khám phá, nơi mục tiêu là xác định các yếu tố quan trọng và xây dựng các mô hình lý thuyết mới.
4.1. Ưu Điểm của PLS SEM Trong Nghiên Cứu Về Sức Khỏe
PLS-SEM có một số ưu điểm so với các phương pháp thống kê khác trong nghiên cứu về sức khỏe. Thứ nhất, PLS-SEM cho phép phân tích các biến tiềm ẩn, là những biến không thể đo lường trực tiếp, như vốn xã hội và sức khỏe. Thứ hai, PLS-SEM không yêu cầu dữ liệu phải tuân theo phân phối chuẩn, giúp tăng tính linh hoạt trong việc sử dụng các loại dữ liệu khác nhau. Thứ ba, PLS-SEM có thể xử lý các mô hình phức tạp với nhiều biến và nhiều mối quan hệ.
4.2. Kết Quả Phân Tích và Giải Thích
Kết quả phân tích PLS-SEM cho thấy vốn xã hội có tác động tích cực đến sức khỏe của lao động di cư. Cụ thể, mạng lưới quan hệ rộng rãi, sự tin tưởng cao và sự tham gia cộng đồng tích cực có liên quan đến sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội tốt hơn. Nghiên cứu cũng xác định các kênh mà vốn xã hội có thể tác động đến sức khỏe, như thông qua việc tiếp cận thông tin, nguồn lực và sự hỗ trợ xã hội.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Vốn Xã Hội Cải Thiện Sức Khỏe Di Cư
Nghiên cứu đã cung cấp những bằng chứng cụ thể về vai trò của vốn xã hội đối với sức khỏe của lao động di cư tại Thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu cho thấy mạng lưới bắc cầu - kết nối giúp cải thiện khía cạnh GH của sức khoẻ. Bên cạnh tác động trực tiếp, mạng lưới này còn giúp tăng cường vốn con người, từ đó tác động đến thói quen ăn uống lành mạnh và cải thiện khía cạnh MH của sức khoẻ. Bên cạnh đó, lòng tin tổng quát giúp cải thiện sức khoẻ ở các khía cạnh GH, PF, VT và SF. Tương tự, mạng lưới bắc cầu giúp tăng cường sức khoẻ ở các khía cạnh GH, PF và SF.
5.1. Mạng Lưới Bắc Cầu và Lòng Tin Tổng Quát
Mạng lưới bắc cầu (bridging social capital) giúp người lao động di cư tiếp cận với những nguồn lực và thông tin mới, từ đó cải thiện sức khỏe. Lòng tin tổng quát (generalized trust) tạo ra một môi trường xã hội an toàn và tin cậy, giúp giảm căng thẳng và tăng cường sức khỏe tinh thần.
5.2. Lòng Tin Cụ Thể và Các Khía Cạnh Sức Khỏe
Nghiên cứu cũng cho thấy lòng tin cụ thể có tác động âm, có ý nghĩa thống kê ở mức 5%, đối với các khía cạnh PF, SF và BP của sức khoẻ. Nhìn chung, kết quả nghiên cứu đã cung cấp bức tranh toàn diện về vai trò: trực tiếp, gián tiếp và trung gian của vốn xã hội đối với sức khoẻ của người lao động di cư đến TP.
VI. Gợi Ý Chính Sách Tăng Cường Vốn Xã Hội Cho Lao Động Di Cư
Từ kết quả nghiên cứu, có thể đưa ra một số gợi ý chính sách nhằm tăng cường vốn xã hội cho lao động di cư tại Thành phố Hồ Chí Minh. Các chính sách này nên tập trung vào việc tạo điều kiện cho người di cư tham gia vào các hoạt động xã hội, xây dựng mạng lưới quan hệ rộng rãi và tăng cường sự tin tưởng giữa người di cư và cộng đồng địa phương.
6.1. Hỗ Trợ Tham Gia Các Tổ Chức Xã Hội và Cộng Đồng
Nhà nước và các tổ chức xã hội cần tạo điều kiện cho người di cư tham gia vào các tổ chức xã hội và cộng đồng, như các câu lạc bộ, hội nhóm, tổ chức từ thiện và các hoạt động văn hóa, thể thao. Việc tham gia vào các tổ chức này giúp người di cư xây dựng mạng lưới quan hệ, chia sẻ kinh nghiệm và nhận được sự hỗ trợ từ người khác. Gia tăng sự kết nối các mối quan hệ xã hội/cộng đồng.
6.2. Xây Dựng Môi Trường Sống Thân Thiện và Hòa Nhập
Cần xây dựng một môi trường sống thân thiện và hòa nhập cho người di cư, bằng cách tạo ra các không gian công cộng, các hoạt động văn hóa đa dạng và các chương trình hỗ trợ ngôn ngữ, kỹ năng sống. Việc này giúp người di cư cảm thấy được chào đón và tôn trọng, từ đó tăng cường sự tin tưởng và sự gắn kết với cộng đồng. Xây dựng môi trường cho sự phát triển các kết nối xã hội/cộng đồng
