Thực trạng thừa cân béo phì và một số yếu tố liên quan ở trẻ em các trường mầm non tại thành phố Thái Nguyên

• Tác giả: Nguyễn Thị Hồng
• Người hướng dẫn: PGS.TS Phạm Trung Kiên
• Trường học: Trường Đại học Y Dược - Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Nhi Khoa
• Đề tài: Thực trạng thừa cân - béo phì và một số yếu tố liên quan ở trẻ em các trường mầm non tại thành phố Thái Nguyên
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ y học
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Định nghĩa thừa cân, béo phì
• 2.2. Dịch tễ học thừa cân, béo phì
• 2.3. Phương pháp đánh giá thừa cân, béo phì ở trẻ em
• 2.4. Phân loại béo phì
• 2.5. Chẩn đoán phân biệt thừa cân, béo phì
• 2.6. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ em
• 2.7. Hậu quả của thừa cân, béo phì đối với sức khoẻ trẻ em
• 2.8. Điều trị bệnh béo phì
• 2.9. Thực trạng nghiên cứu về thừa cân, béo phì ở trẻ em trên thế giới và Việt Nam
• 2.10. Một số yếu tố liên quan đến thừa cân, béo phì ở trẻ em
• 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu. Phương pháp và công cụ thu thập số liệu
• 3.4. Các biến số/chỉ số nghiên cứu. Tiêu chuẩn đánh giá
• 3.5. Sai số và biện pháp khắc phục
• 3.6. Xử lý và phân tích số liệu
• 3.7. Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ 24 - 72 tháng tuổi tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên
• 4.3. Một số yếu tố liên quan đến thừa cân, béo phì ở trẻ em
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Thực Trạng Thừa Cân Béo Phì ở Trẻ Mầm Non TN

Thừa cân, béo phì (TC, BP) đang trở thành vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng trên toàn cầu, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Tăng cân quá mức ở trẻ em có thể dẫn đến béo phì suốt đời và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như đái tháo đường típ 2, rối loạn lipid máu, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, tăng huyết áp và các vấn đề về cơ xương. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính năm 2016 có hơn 1,9 tỷ người trên 18 tuổi bị thừa cân và 650 triệu người bị béo phì. Trong số đó, có 39 triệu trẻ em dưới 5 tuổi và 340 triệu trẻ em từ 5-19 tuổi bị thừa cân, béo phì. Tại Việt Nam, tỷ lệ thừa cân béo phì tăng nhanh, đặc biệt ở thành phố. Mặc dù chính phủ đã đặt mục tiêu khống chế tỷ lệ này ở trẻ em dưới 5 tuổi dưới 10% ở thành phố lớn vào năm 2015 và 2020, nhưng tỷ lệ này đã vượt quá mục tiêu vào năm 2010. Nghiên cứu về thừa cân béo phì ở trẻ mầm non là rất quan trọng vì đây là giai đoạn hình thành các thói quen sức khỏe. Thành phố Thái Nguyên, với sự phát triển kinh tế nhanh chóng, dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi trong lối sống và thói quen ăn uống, khiến trẻ em dễ bị ảnh hưởng. Nghiên cứu này nhằm xác định thực trạng và các yếu tố liên quan đến thừa cân béo phì ở trẻ em mầm non tại Thái Nguyên.

1.1. Dịch Tễ Học Thừa Cân Béo Phì Trẻ Em Trên Thế Giới

Đại dịch thừa cân, béo phì đang gia tăng, trở thành gánh nặng cho hệ thống y tế toàn cầu. Hơn 1/3 dân số thế giới bị thừa cân, và ước tính đến năm 2030, con số này sẽ tăng lên 38%. Tại Hoa Kỳ, dự báo thậm chí còn nghiêm trọng hơn, với 85% dân số trưởng thành có nguy cơ thừa cân hoặc béo phì. Thừa cân, béo phì là yếu tố nguy cơ gây tử vong đứng thứ 5, với gần 2,8 triệu ca tử vong mỗi năm. Theo WHO, tỷ lệ béo phì toàn cầu đã tăng gấp ba lần từ năm 1975 đến 2016, ảnh hưởng đến hàng triệu trẻ em trên toàn thế giới. Châu Á đang chứng kiến sự gia tăng đáng kể số lượng trẻ em thừa cân, béo phì, với dự kiến đạt 24 triệu trẻ vào năm 2020.

1.2. Tình Hình Thừa Cân Béo Phì ở Trẻ Em Việt Nam

Trước năm 1985, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ mẫu giáo và tiểu học tại Việt Nam rất thấp. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tỷ lệ này đã tăng nhanh, đặc biệt là ở các thành phố lớn. Năm 2010, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em dưới 5 tuổi là 5,6%, vượt quá mục tiêu 5% được đề ra trong Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng. Sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn cũng rất rõ rệt, với tỷ lệ cao hơn đáng kể ở khu vực thành thị. Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2011-2020 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện dinh dưỡng để phát triển toàn diện cho người Việt Nam và từng bước kiểm soát tình trạng thừa cân, béo phì.

II. Yếu Tố Nguy Cơ Gây Thừa Cân Béo Phì Cho Trẻ Mầm Non

Nhiều yếu tố góp phần vào tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em. Các yếu tố này bao gồm di truyền, môi trường sống, thói quen ăn uống và mức độ hoạt động thể chất. Di truyền có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể xử lý thức ăn và tích trữ mỡ. Môi trường sống, bao gồm sự sẵn có của thực phẩm lành mạnh và cơ hội vận động, cũng đóng một vai trò quan trọng. Thói quen ăn uống, chẳng hạn như tiêu thụ nhiều đồ ăn nhanh và đồ uống có đường, có thể dẫn đến tăng cân. Cuối cùng, thiếu hoạt động thể chất làm giảm lượng calo đốt cháy và tăng nguy cơ thừa cân béo phì. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc phân tích các yếu tố liên quan đến thừa cân béo phì ở trẻ em mầm non tại Thái Nguyên, bao gồm các yếu tố gia đình, chế độ ăn uống và thói quen vận động.

2.1. Ảnh Hưởng Từ Chế Độ Dinh Dưỡng Của Trẻ Mầm Non

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát cân nặng của trẻ. Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh và đồ uống có đường có thể dẫn đến dư thừa calo và tăng cân. Ngược lại, một chế độ ăn giàu trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc có thể giúp trẻ duy trì cân nặng khỏe mạnh. Nghiên cứu sẽ khảo sát chi tiết về thói quen ăn uống của trẻ, bao gồm tần suất tiêu thụ các loại thực phẩm khác nhau và lượng calo trung bình hàng ngày.

2.2. Tác Động Từ Môi Trường Sống và Thói Quen Vận Động

Môi trường sống và thói quen vận động có ảnh hưởng lớn đến nguy cơ thừa cân béo phì ở trẻ. Thiếu không gian vui chơi an toàn và các hoạt động thể chất có tổ chức có thể hạn chế cơ hội vận động của trẻ. Việc dành quá nhiều thời gian cho các hoạt động tĩnh tại như xem tivi, chơi điện tử cũng góp phần làm giảm lượng calo đốt cháy. Nghiên cứu sẽ xem xét thời gian trẻ dành cho các hoạt động thể chất, thời gian xem tivi và sử dụng thiết bị điện tử, cũng như sự sẵn có của các cơ sở vật chất thể thao trong khu vực.

III. Phương Pháp Đánh Giá Tình Trạng Dinh Dưỡng và Thừa Cân Béo Phì

Đánh giá tình trạng dinh dưỡng là bước quan trọng để xác định nguy cơ và tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em. Phương pháp đánh giá bao gồm đo các chỉ số nhân trắc như cân nặng, chiều cao và tính toán chỉ số khối cơ thể (BMI). BMI được sử dụng để phân loại trẻ em thành các nhóm cân nặng khác nhau, bao gồm thiếu cân, cân nặng bình thường, thừa cân và béo phì. Ngoài ra, các chỉ số sinh hóa và lâm sàng cũng có thể được sử dụng để đánh giá tình trạng dinh dưỡng và các vấn đề sức khỏe liên quan đến thừa cân béo phì. Nghiên cứu này sẽ sử dụng các phương pháp nhân trắc chuẩn để đánh giá tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em mầm non tại Thái Nguyên.

3.1. Sử Dụng Chỉ Số BMI Body Mass Index Cho Trẻ Em

Chỉ số BMI là một công cụ phổ biến để đánh giá cân nặng so với chiều cao. Tuy nhiên, việc sử dụng BMI ở trẻ em cần điều chỉnh theo tuổi và giới tính, vì sự phát triển của trẻ khác nhau theo từng giai đoạn. Các bảng tham chiếu BMI theo tuổi và giới tính do WHO khuyến nghị được sử dụng để xác định các ngưỡng thừa cân và béo phì ở trẻ em. Nghiên cứu sẽ sử dụng các bảng tham chiếu này để phân loại trẻ em trong mẫu nghiên cứu.

3.2. Đánh Giá Tỷ Lệ Cân Nặng Theo Chiều Cao CN CC ở Trẻ

Chỉ số cân nặng theo chiều cao (CN/CC) là một chỉ số khác được sử dụng để đánh giá tình trạng dinh dưỡng của trẻ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. CN/CC giúp đánh giá sự cân đối giữa cân nặng và chiều cao của trẻ, và được so sánh với các tiêu chuẩn tăng trưởng do WHO công bố. Nghiên cứu sẽ sử dụng cả BMI và CN/CC để có cái nhìn toàn diện về tình trạng dinh dưỡng của trẻ em mầm non.

IV. Hậu Quả và Biện Pháp Phòng Ngừa Thừa Cân Béo Phì ở Trẻ TN

Thừa cân béo phì ở trẻ em có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe, bao gồm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đái tháo đường típ 2, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, rối loạn lipid máu và các vấn đề về xương khớp. Ngoài ra, thừa cân béo phì còn có thể ảnh hưởng đến tâm lý xã hội của trẻ, gây ra sự tự ti, mặc cảm và khó khăn trong giao tiếp. Phòng ngừa thừa cân béo phì đòi hỏi sự phối hợp của gia đình, nhà trường và cộng đồng, tập trung vào việc khuyến khích chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường hoạt động thể chất và tạo môi trường sống hỗ trợ.

4.1. Ảnh Hưởng Tiêu Cực Của Thừa Cân Béo Phì Đến Sức Khỏe Trẻ

Thừa cân và béo phì gây ra nhiều hệ lụy sức khỏe nghiêm trọng ở trẻ. Nguy cơ mắc bệnh tim mạch gia tăng do mỡ máu cao và huyết áp cao. Trẻ béo phì dễ mắc đái tháo đường tuýp 2 do kháng insulin. Gan nhiễm mỡ không do rượu cũng là một biến chứng phổ biến. Ngoài ra, trẻ còn có thể gặp các vấn đề về xương khớp, hô hấp và tâm lý, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

4.2. Giải Pháp Can Thiệp và Phòng Ngừa Béo Phì Từ Gia Đình

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa và điều trị béo phì ở trẻ. Cha mẹ cần xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh cho con, hạn chế đồ ăn nhanh và nước ngọt. Khuyến khích trẻ vận động thường xuyên, tham gia các hoạt động thể thao. Tạo môi trường sống tích cực, giảm thời gian xem tivi và chơi điện tử. Giáo dục con về tầm quan trọng của dinh dưỡng và lối sống khoa học.

4.3 Vai Trò Của Nhà Trường Trong Kiểm Soát Thừa Cân Béo Phì

Nhà trường có vai trò quan trọng trong việc giáo dục và tạo điều kiện cho trẻ có một lối sống lành mạnh. Nhà trường nên xây dựng thực đơn cân đối và đảm bảo dinh dưỡng trong các bữa ăn. Bên cạnh đó, các hoạt động thể chất, vui chơi ngoài trời cũng nên được khuyến khích, tạo cơ hội cho trẻ rèn luyện sức khỏe.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Kết Quả Nghiên Cứu Về Béo Phì

Nghiên cứu về thừa cân béo phì ở trẻ em mầm non tại Thái Nguyên sẽ cung cấp thông tin quan trọng để xây dựng các chương trình can thiệp và phòng ngừa hiệu quả. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của dinh dưỡng và lối sống lành mạnh, đồng thời giúp các nhà hoạch định chính sách đưa ra các quyết định sáng suốt để cải thiện sức khỏe trẻ em. Ngoài ra, nghiên cứu còn có thể góp phần vào việc phát triển các phương pháp tiếp cận cá nhân hóa để phòng ngừa và điều trị thừa cân béo phì.

5.1. Đề Xuất Các Chương Trình Can Thiệp Dựa Trên Nghiên Cứu

Dựa trên kết quả nghiên cứu về thực trạng và các yếu tố liên quan đến thừa cân béo phì ở trẻ mầm non Thái Nguyên, cần xây dựng các chương trình can thiệp phù hợp. Các chương trình này nên tập trung vào việc cải thiện chế độ ăn uống, tăng cường hoạt động thể chất và thay đổi hành vi. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của các chương trình can thiệp.

5.2. Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng Về Phòng Ngừa Béo Phì

Nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc phòng ngừa thừa cân béo phì ở trẻ em là rất cần thiết. Các chiến dịch truyền thông nên tập trung vào việc cung cấp thông tin chính xác về dinh dưỡng, hoạt động thể chất và các yếu tố nguy cơ của thừa cân béo phì. Đồng thời, cần khuyến khích cộng đồng tạo ra môi trường sống hỗ trợ cho trẻ em có một lối sống lành mạnh.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Về Thừa Cân Béo Phì Trẻ Em

Nghiên cứu về thừa cân béo phì ở trẻ em mầm non tại Thái Nguyên là một bước quan trọng để giải quyết vấn đề sức khỏe cộng đồng này. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn về các yếu tố phức tạp liên quan đến thừa cân béo phì và phát triển các phương pháp can thiệp hiệu quả hơn. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp khác nhau, xác định các yếu tố dự báo nguy cơ thừa cân béo phì và phát triển các phương pháp tiếp cận cá nhân hóa để phòng ngừa và điều trị.

6.1. Đánh Giá Hiệu Quả Của Các Mô Hình Can Thiệp Mới

Cần đánh giá hiệu quả của các mô hình can thiệp mới trong phòng ngừa và điều trị thừa cân béo phì ở trẻ em. Các mô hình này có thể bao gồm việc sử dụng công nghệ để theo dõi chế độ ăn uống và hoạt động thể chất, cung cấp tư vấn dinh dưỡng trực tuyến và tổ chức các hoạt động thể thao cộng đồng.

6.2. Nghiên Cứu Dài Hạn Về Ảnh Hưởng Của Béo Phì Tuổi Thơ

Nghiên cứu dài hạn về ảnh hưởng của thừa cân béo phì tuổi thơ đến sức khỏe và cuộc sống của người trưởng thành là rất cần thiết. Các nghiên cứu này có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các hậu quả lâu dài của thừa cân béo phì và phát triển các chiến lược phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Thừa cân và béo phì (TC, BP) ở trẻ em đang trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2016, có hơn 1,9 tỷ người trưởng thành bị thừa cân, trong đó hơn 650 triệu người bị béo phì. Ước tính có khoảng 39 triệu trẻ em dưới 5 tuổi và 340 triệu trẻ em từ 5 đến 19 tuổi bị TC, BP. Tại Việt Nam, tỷ lệ TC, BP ở trẻ em dưới 5 tuổi có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Thái Nguyên. Báo cáo của Viện Dinh dưỡng năm 2010 cho thấy tỷ lệ TC, BP ở trẻ dưới 5 tuổi là 5,6%, vượt mức khống chế 5% theo Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2001-2010.

Nghiên cứu này tập trung khảo sát thực trạng TC, BP và các yếu tố liên quan ở trẻ em từ 24 đến 72 tháng tuổi tại các trường mầm non trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong năm 2021. Mục tiêu chính là xác định tỷ lệ TC, BP và phân tích các yếu tố nhân khẩu học, thói quen ăn uống, vận động, cũng như các yếu tố gia đình ảnh hưởng đến tình trạng này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu cập nhật, hỗ trợ xây dựng các chính sách phòng chống TC, BP phù hợp, góp phần nâng cao sức khỏe thể chất và trí tuệ của thế hệ tương lai tại khu vực đô thị đang phát triển nhanh như Thái Nguyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết cân bằng năng lượng: TC, BP xuất hiện do mất cân bằng giữa năng lượng cung cấp và năng lượng tiêu hao, dẫn đến tích tụ mỡ thừa trong cơ thể.
• Mô hình sinh lý bệnh học béo phì: Vai trò của các hormone như leptin, insulin, glucagon và các yếu tố thần kinh trung ương trong điều hòa thể trọng và sự phát triển béo phì.
• Khái niệm chỉ số khối cơ thể (BMI) và Z-score: BMI được sử dụng để đánh giá TC, BP ở người lớn, trong khi Z-score cân nặng/chiều cao và BMI theo tuổi và giới được áp dụng cho trẻ em dưới 5 tuổi và từ 5 đến 9 tuổi.
• Các yếu tố liên quan đến TC, BP: bao gồm yếu tố di truyền, dinh dưỡng, thói quen vận động, môi trường gia đình và xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang.
• Đối tượng nghiên cứu: 1203 trẻ em từ 24 đến 72 tháng tuổi đang học tại 5 trường mầm non trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, cùng cha/mẹ hoặc người chăm sóc trẻ.
• Chọn mẫu: Phương pháp chọn mẫu chùm, gồm 5 trường mầm non (2 trường nội thành, 2 trường ngoại thành và 1 trường tư thục), chọn ngẫu nhiên 2 lớp ở mỗi nhóm tuổi (24-36, 37-48, 49-60, 61-72 tháng) và lấy toàn bộ trẻ trong các lớp được chọn.
• Thu thập dữ liệu: Đo chiều cao bằng thước Microtoise (độ chính xác 1mm), cân nặng bằng cân đồng hồ Nhơn Hòa (độ chính xác 0,1kg), phỏng vấn cha/mẹ hoặc người chăm sóc bằng bộ câu hỏi chuẩn hóa.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm WHO Anthro và Anthro Plus để đánh giá tình trạng TC, BP theo Z-score; phần mềm SPSS 20.0 để phân tích thống kê mô tả và kiểm định mối liên quan giữa TC, BP và các yếu tố liên quan bằng kiểm định Khi bình phương, tỷ số chênh (OR) với khoảng tin cậy 95%.
• Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 8/2021 đến tháng 2/2022.
• Khía cạnh đạo đức: Nghiên cứu được phê duyệt bởi Hội đồng đạo đức nghiên cứu y sinh của Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ thừa cân, béo phì chung: Tỷ lệ TC, BP ở trẻ 24-72 tháng tuổi tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên là 15,4%, trong đó thừa cân chiếm 8,1% và béo phì chiếm 7,3%.

2. Phân bố theo trường học: Trường mầm non 19/5 có tỷ lệ thừa cân cao nhất (11,3%), trường mầm non Hoa Trạng Nguyên có tỷ lệ béo phì cao nhất (16,9%), trong khi trường mầm non Thịnh Đức có tỷ lệ TC, BP thấp nhất (0,7%).

3. Phân bố theo độ tuổi: Tỷ lệ TC, BP tăng dần theo tuổi, cao nhất ở nhóm 61-72 tháng (5,9%) và thấp nhất ở nhóm 24-36 tháng (2,5%), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p<0,001).

4. Phân bố theo giới tính: Trẻ nam có tỷ lệ TC, BP cao hơn trẻ nữ (9,1% so với 6,3%), sự khác biệt có ý nghĩa (p<0,05).

5. Phân bố theo nơi cư trú: Trẻ sống ở khu vực nội thành có tỷ lệ TC, BP cao hơn đáng kể so với ngoại thành (13% so với 2,4%, p<0,001).

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ TC, BP 15,4% ở trẻ mầm non tại Thái Nguyên phản ánh xu hướng gia tăng nhanh chóng của vấn đề này tại các đô thị đang phát triển. So với tỷ lệ 12,1% tại Hà Nội năm 2020, kết quả cho thấy mức độ TC, BP tại Thái Nguyên tương đối cao, đặc biệt tại các trường nội thành và trường tư thục, có thể do ảnh hưởng của lối sống đô thị hóa, chế độ ăn nhiều năng lượng và ít vận động.

Sự gia tăng tỷ lệ TC, BP theo độ tuổi phù hợp với các nghiên cứu khác cho thấy nguy cơ tích tụ mỡ thừa tăng dần khi trẻ lớn hơn. Tỷ lệ cao hơn ở trẻ nam có thể liên quan đến thói quen ăn uống và vận động khác biệt giữa hai giới.

Sự khác biệt rõ rệt giữa nội thành và ngoại thành phản ánh tác động của môi trường đô thị với nhiều yếu tố thuận lợi cho TC, BP như tiếp cận thức ăn nhanh, ít không gian vận động, thời gian xem TV và chơi điện tử nhiều hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ TC, BP theo từng trường, biểu đồ đường thể hiện xu hướng theo độ tuổi và biểu đồ tròn phân bố theo giới tính, giúp minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục dinh dưỡng và vận động cho trẻ mầm non: Triển khai các chương trình giáo dục dinh dưỡng hợp lý, khuyến khích hoạt động thể chất ít nhất 60 phút mỗi ngày, hạn chế thời gian xem TV và chơi điện tử dưới 2 giờ/ngày. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: nhà trường phối hợp với phụ huynh.

2. Xây dựng môi trường học đường thân thiện với sức khỏe: Tạo không gian vui chơi ngoài trời an toàn, cung cấp thực đơn cân đối dinh dưỡng tại các trường mầm non, hạn chế thức ăn nhanh và đồ uống có đường. Thời gian: trong vòng 2 năm tới. Chủ thể: Ban giám hiệu trường, ngành giáo dục và y tế địa phương.

3. Tuyên truyền nâng cao nhận thức phụ huynh về phòng chống TC, BP: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo về dinh dưỡng, vận động và tác hại của TC, BP cho cha mẹ và người chăm sóc trẻ. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: Trung tâm y tế dự phòng, trường học.

4. Theo dõi, đánh giá và can thiệp sớm cho trẻ có nguy cơ TC, BP: Thiết lập hệ thống giám sát sức khỏe định kỳ, phát hiện sớm trẻ thừa cân, béo phì để tư vấn và can thiệp kịp thời. Thời gian: triển khai ngay từ năm học 2023. Chủ thể: cán bộ y tế trường học, nhân viên y tế địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý giáo dục và y tế công cộng: Sử dụng dữ liệu để xây dựng chính sách, chương trình phòng chống TC, BP phù hợp với đặc điểm địa phương.

2. Giáo viên và cán bộ quản lý trường mầm non: Áp dụng kiến thức về dinh dưỡng và vận động để tổ chức môi trường học tập lành mạnh, hỗ trợ phát triển thể chất trẻ.

3. Phụ huynh và người chăm sóc trẻ: Nắm bắt thông tin về các yếu tố nguy cơ và biện pháp phòng tránh TC, BP, từ đó điều chỉnh thói quen ăn uống và vận động cho con em.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế, dinh dưỡng, nhi khoa: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về TC, BP ở trẻ em.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em lại tăng nhanh tại các thành phố lớn?
   Do sự thay đổi lối sống đô thị hóa, trẻ tiếp cận nhiều thức ăn nhanh, ít vận động, thời gian xem TV và chơi điện tử tăng, không gian vui chơi ngoài trời bị thu hẹp.

2. Chỉ số nào được sử dụng để đánh giá thừa cân, béo phì ở trẻ em?
   Trẻ dưới 5 tuổi được đánh giá bằng Z-score cân nặng/chiều cao, trẻ từ 5 đến 9 tuổi dùng Z-score BMI theo tuổi và giới, theo chuẩn WHO.

3. Yếu tố gia đình ảnh hưởng thế nào đến tình trạng thừa cân, béo phì của trẻ?
   Cha mẹ thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ tương tự ở trẻ do yếu tố di truyền và thói quen ăn uống, vận động trong gia đình.

4. Làm thế nào để phòng ngừa thừa cân, béo phì ở trẻ mầm non?
   Cân bằng dinh dưỡng, tăng cường vận động thể chất, hạn chế đồ ăn nhanh, đồ uống có đường, giảm thời gian sử dụng thiết bị điện tử và ngủ đủ giấc.

5. Tại sao trẻ nam có tỷ lệ thừa cân, béo phì cao hơn trẻ nữ?
   Có thể do khác biệt về thói quen ăn uống, vận động và sự quan tâm về vóc dáng giữa hai giới, trẻ nam thường ít được chú ý về cân nặng hơn trẻ nữ.

Kết luận

• Tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ 24-72 tháng tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên là 15,4%, trong đó thừa cân 8,1% và béo phì 7,3%.
• Tỷ lệ TC, BP cao hơn ở trẻ nam, trẻ lớn tuổi và trẻ sống ở khu vực nội thành.
• Các yếu tố liên quan bao gồm thói quen ăn uống, vận động, cân nặng sơ sinh và tình trạng thừa cân, béo phì của cha mẹ.
• Cần triển khai các giải pháp giáo dục dinh dưỡng, vận động, nâng cao nhận thức phụ huynh và giám sát sức khỏe trẻ định kỳ.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách phòng chống TC, BP ở trẻ em tại các đô thị đang phát triển như Thái Nguyên.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và nhà trường cần phối hợp triển khai các chương trình can thiệp sớm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để theo dõi xu hướng TC, BP và hiệu quả các biện pháp phòng chống. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và chuyên gia có thể liên hệ với Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên.