I. Tổng Quan Về Vận Dụng Dạy Học Nêu Vấn Đề Hiệu Quả
Phát triển trường cao đẳng nghề để đào tạo nhân lực kỹ thuật có kiến thức, kỹ năng, trách nhiệm nghề nghiệp là xu hướng tất yếu. Điều này giúp tăng cường năng lực cạnh tranh của người lao động trong bối cảnh hội nhập. Để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, Việt Nam cần lực lượng lao động có kỹ năng tay nghề cao, có khả năng tiếp thu công nghệ hiện đại. Việc nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp là nhiệm vụ cấp thiết và có ý nghĩa chiến lược. Trong bối cảnh đó, việc vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong giáo dục chính trị tại các trường cao đẳng nghề trở nên vô cùng quan trọng. Mục tiêu là hình thành thế giới quan, nhân sinh quan, lòng yêu nước và bản lĩnh chính trị cho sinh viên. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học đóng vai trò then chốt trong việc phát triển năng lực người học.
1.1. Tầm quan trọng của giáo dục chính trị ở trường nghề
Giáo dục chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành thế giới quan, nhân sinh quan, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, rèn luyện bản lĩnh chính trị cho HSSV trường cao đẳng nghề. Đây là nền tảng để người lao động có nhận thức đúng đắn về đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước, từ đó có ý thức trách nhiệm cao trong công việc và cuộc sống. Chương trình cần được thiết kế phù hợp với đặc thù của từng ngành nghề, đảm bảo tính thực tiễn và khả năng ứng dụng cao. Nội dung giáo dục chính trị cần được cập nhật thường xuyên, phản ánh kịp thời những vấn đề thời sự chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước và thế giới.
1.2. Vai trò của phương pháp dạy học nêu vấn đề trong giáo dục
Phương pháp dạy học nêu vấn đề là một phương pháp giảng dạy tích cực, giúp sinh viên chủ động tiếp thu kiến thức và phát triển tư duy phản biện. Phương pháp này khuyến khích sinh viên đặt câu hỏi, tìm kiếm thông tin và giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Trong giáo dục chính trị, phương pháp nêu vấn đề có thể giúp sinh viên hiểu sâu sắc hơn về các vấn đề chính trị, xã hội, đồng thời rèn luyện kỹ năng phân tích, đánh giá và đưa ra quan điểm cá nhân. Cần có kinh nghiệm dạy học nêu vấn đề để giúp nâng cao hiệu quả.
II. Thực Trạng Dạy Học Chính Trị tại Cao Đẳng Nghề Sông Đà
Trường Cao đẳng Nghề Sông Đà, tỉnh Hòa Bình đã tích cực đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Tuy nhiên, hiệu quả đổi mới chưa cao. Người học vẫn coi đây là môn học phụ, thái độ thiếu tích cực, thiếu chủ động, thậm chí ít hứng thú. Giáo viên chưa đầu tư thỏa đáng cho việc xây dựng kế hoạch bài dạy. Các hoạt động dạy học được thiết kế đơn giản, hình thức dạy học toàn lớp. Năng lực cần phát triển cho người học chưa được xác định cụ thể. Phần lớn các giờ học đơn điệu với phương pháp thuyết trình “thầy nói, trò nghe”, phương pháp đàm thoại với những câu hỏi thiên về lý luận, thiếu vắng những vấn đề thực tiễn liên quan đến bài học.
2.1. Khó khăn trong giảng dạy môn Giáo dục Chính Trị
Thực tế cho thấy, nhiều sinh viên có thái độ thờ ơ với môn Giáo dục Chính Trị, coi đây là môn học phụ. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm phương pháp giảng dạy chưa thực sự hấp dẫn, nội dung học tập khô khan, thiếu tính thực tiễn và liên hệ với đời sống. Thêm vào đó, nhiều sinh viên chưa nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục lý luận chính trị trong việc hình thành nhân cách và bản lĩnh nghề nghiệp. Do đó, việc đổi mới phương pháp giảng dạy tích cực là vô cùng cần thiết để khơi dậy sự hứng thú và chủ động học tập của sinh viên.
2.2. Hạn chế trong sử dụng phương pháp nêu vấn đề
Việc vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề chưa thực sự trở thành yêu cầu thường xuyên trong thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học môn Giáo dục Chính Trị. Hạn chế này dẫn đến việc người học ít được tham gia các hoạt động tìm tòi, khám phá sáng tạo. Ít có cơ hội được bộc lộ năng lực, thái độ qua hành vi và cách giải quyết vấn đề của bản thân. Điều này cản trở sự phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên.
III. Cách Vận Dụng Phương Pháp Nêu Vấn Đề Hiệu Quả Nhất
Cần khắc phục những hạn chế trên để nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. Nguồn nhân lực được đào tạo sẽ thiếu hụt năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Điều này không đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động trong bối cảnh hội nhập kinh tế. Mục tiêu là xây dựng quy trình vận dụng phương pháp nêu vấn đề đối với môn Giáo dục Chính Trị. Đồng thời, thiết kế giáo án môn Giáo dục Chính Trị gắn với việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề. Cuối cùng, tiến hành dạy thực nghiệm để rút ra những đề xuất, khuyến nghị.
3.1. Xây dựng tình huống có vấn đề phù hợp
Để vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề hiệu quả, giáo viên cần xây dựng các tình huống có vấn đề phù hợp với nội dung bài học và trình độ của sinh viên. Tình huống cần mang tính thực tiễn cao, liên quan đến các vấn đề thời sự chính trị, kinh tế, xã hội đang được quan tâm. Giáo viên có thể sử dụng các ví dụ, câu chuyện, video clip hoặc các nguồn thông tin khác để tạo ra tình huống có vấn đề. Quan trọng nhất là phải khơi gợi được sự tò mò, hứng thú và kích thích tư duy phản biện của sinh viên.
3.2. Tổ chức hoạt động thảo luận tranh biện
Sau khi đã xây dựng được tình huống có vấn đề, giáo viên cần tổ chức các hoạt động thảo luận, tranh biện để sinh viên có cơ hội bày tỏ quan điểm, chia sẻ ý kiến và phản biện lẫn nhau. Giáo viên đóng vai trò là người điều phối, hướng dẫn và gợi mở, không nên áp đặt quan điểm cá nhân. Trong quá trình thảo luận, giáo viên cần khuyến khích sinh viên sử dụng các nguồn thông tin khác nhau để chứng minh cho quan điểm của mình. Mục tiêu là giúp sinh viên phát triển kỹ năng giao tiếp, hợp tác và giải quyết vấn đề.
IV. Ứng Dụng Phương Pháp Nêu Vấn Đề Kinh Nghiệm Thực Tế
Tác giả luận văn tiến hành thiết kế giáo án môn Giáo dục Chính Trị gắn với việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề và tiến hành dạy thực nghiệm ở trường Cao đẳng Nghề Sông Đà, tỉnh Hòa Bình. Rút ra những đề xuất, khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp này theo hướng phát triển năng lực HSSV. Cần khái quát hóa, làm rõ các khái niệm công cụ. Phân tích, luận giải đặc trưng, bản chất, ưu điểm, hạn chế và một số khó khăn khi sử dụng phương pháp nêu vấn đề.
4.1. Lựa chọn nội dung bài học phù hợp
Để thực nghiệm phương pháp dạy học nêu vấn đề, cần lựa chọn các bài học có nội dung phù hợp, tức là có nhiều vấn đề thời sự, nhiều khía cạnh khác nhau để thảo luận. Ví dụ, các bài học về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, về hội nhập kinh tế quốc tế, về bảo vệ chủ quyền biển đảo... đều có thể được khai thác để xây dựng các tình huống có vấn đề hấp dẫn.
4.2. Thiết kế kế hoạch bài dạy chi tiết
Kế hoạch bài dạy cần được thiết kế chi tiết, cụ thể, bao gồm các mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá. Đặc biệt, cần chú trọng đến việc thiết kế các hoạt động tạo tình huống có vấn đề, tổ chức thảo luận, tranh biện, và hướng dẫn sinh viên giải quyết vấn đề. Giáo viên cũng cần chuẩn bị đầy đủ các tài liệu, phương tiện hỗ trợ giảng dạy như máy chiếu, video clip, bài báo, tạp chí, v.v.
4.3. Đánh giá hiệu quả của phương pháp nêu vấn đề
Sau khi thực hiện các bài giảng thực nghiệm, cần đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học nêu vấn đề thông qua các hình thức khác nhau như khảo sát, phỏng vấn, kiểm tra trắc nghiệm, bài tập tự luận... Cần so sánh kết quả học tập của sinh viên ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng để đánh giá xem liệu phương pháp nêu vấn đề có thực sự giúp nâng cao hiệu quả dạy học môn Giáo dục Chính Trị hay không.
V. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Vận Dụng Phương Pháp
Khảo sát, đánh giá thực trạng làm rõ kết quả đạt được, hạn chế và một số vấn đề đặt ra trong sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Giáo dục Chính Trị ở trường Cao đẳng Nghề Sông Đà, tỉnh Hòa Bình. Xây dựng quy trình và thực nghiệm kế hoạch bài dạy môn Giáo dục Chính Trị bằng phương pháp nêu vấn đề. Khuyến nghị một số giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Giáo dục Chính Trị theo hướng phát triển năng lực HSSV.
5.1. Nâng cao năng lực cho giáo viên
Giáo viên cần được đào tạo, bồi dưỡng về phương pháp dạy học nêu vấn đề, về kỹ năng xây dựng tình huống có vấn đề, về kỹ năng tổ chức thảo luận, tranh biện, và về kỹ năng đánh giá hiệu quả phương pháp. Nhà trường cần tạo điều kiện để giáo viên tham gia các khóa tập huấn, hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm dạy học nêu vấn đề với đồng nghiệp.
5.2. Đổi mới chương trình nội dung giáo dục
Chương trình giáo dục cần được đổi mới theo hướng tăng cường tính thực tiễn, liên hệ với đời sống, cập nhật các vấn đề thời sự. Nội dung giáo dục chính trị cần được trình bày một cách sinh động, hấp dẫn, dễ hiểu, phù hợp với trình độ của sinh viên. Nhà trường cần khuyến khích giáo viên tự biên soạn tài liệu, sử dụng các nguồn thông tin khác nhau để làm phong phú thêm nội dung bài học.
VI. Kết Luận Về Vận Dụng Phương Pháp Nêu Vấn Đề
Dạy học nêu vấn đề là một trong những phương pháp giảng dạy tích cực. Nếu được vận dụng thích hợp theo quy trình xây dựng khoa học gắn với kế hoạch bài dạy môn Giáo dục Chính Trị được thiết kế trên cơ sở vận dụng phương pháp nêu vấn đề, đồng thời được tổ chức thực hiện trên thực tế phù hợp với đối tượng HSSV trường Cao đẳng Nghề Sông Đà, tỉnh Hòa Bình thì bài học không những góp phần đổi mới phương pháp dạy học, mà còn tạo hứng thú. Quan trọng nhất là phát huy tính tích cực, chủ động của người học.
6.1. Tổng kết về hiệu quả của phương pháp
Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng, việc vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong giảng dạy môn Giáo dục Chính Trị ở trường Cao đẳng Nghề Sông Đà đã mang lại những hiệu quả tích cực. Sinh viên trở nên hứng thú hơn với môn học, chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức, và phát triển tốt hơn các kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, giao tiếp và hợp tác. Tuy nhiên, để phương pháp này phát huy hiệu quả tối đa, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa giáo viên, nhà trường và sinh viên.
6.2. Định hướng phát triển trong tương lai
Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học để làm cho phương pháp dạy học nêu vấn đề trở nên linh hoạt và hiệu quả hơn. Cần xây dựng một cộng đồng giáo viên cùng chia sẻ kinh nghiệm dạy học nêu vấn đề, cùng nhau giải quyết những khó khăn, thách thức trong quá trình thực hiện. Đồng thời, cần tăng cường sự hợp tác giữa nhà trường và các doanh nghiệp, tổ chức xã hội để mang đến cho sinh viên những tình huống có vấn đề thực tế, gắn liền với đời sống và công việc.
