Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển tri thức toàn cầu, giáo dục và đào tạo được xem là chính sách trọng yếu để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng các phương tiện dạy học hiện đại là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Theo nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ hai (khóa VIII), các ngành giáo dục phải đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện tư duy sáng tạo và từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến, phương tiện hiện đại vào dạy học.

Luận văn tập trung nghiên cứu vận dụng phương tiện dạy học theo mô hình ASSURE cho môn Công Nghệ 11 tại trường THPT Mỹ Hội Đông, tỉnh An Giang. Mục tiêu chính là nâng cao hiệu quả dạy và học môn Công Nghệ 11 thông qua việc lựa chọn, sử dụng các phương tiện dạy học phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện cơ sở vật chất của trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào phần nội dung “Động Cơ Đốt Trong” trong chương trình Công Nghệ 11, thực hiện tại trường THPT Mỹ Hội Đông trong năm học 2015-2016.

Việc áp dụng mô hình ASSURE giúp giáo viên phân tích đặc điểm người học, đề xuất mục tiêu, lựa chọn và sử dụng phương tiện dạy học một cách khoa học, đồng thời yêu cầu học sinh tham gia tích cực và đánh giá hiệu quả giảng dạy. Qua đó, nghiên cứu góp phần nâng cao sự hứng thú, chủ động và sáng tạo của học sinh trong học tập môn Công Nghệ, đồng thời hỗ trợ giáo viên cải tiến phương pháp giảng dạy, phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình ASSURE, một mô hình thiết kế phương tiện dạy học do Heinich, Molenda và Russel phát triển, gồm sáu bước: Phân tích học viên (Analyze learners), Đề xuất mục tiêu (State Objectives), Lựa chọn phương tiện và tài liệu (Select media and materials), Sử dụng phương tiện và tài liệu (Utilize media and materials), Yêu cầu học viên tham gia (Require learner participation), và Đánh giá và xem lại (Evaluate and revise). Mô hình này giúp giáo viên tổ chức dạy học hiệu quả, phù hợp với đặc điểm người học và mục tiêu bài học.

Ngoài ra, luận văn khai thác các khái niệm về phương tiện dạy học, vai trò và tính chất của phương tiện trong quá trình dạy học, cũng như nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học đúng lúc, đúng chỗ và đủ cường độ. Các khái niệm về nhận thức trực quan, tính khoa học sư phạm, tính nhân trắc học và tính thẩm mỹ của phương tiện dạy học cũng được làm rõ nhằm đảm bảo hiệu quả truyền đạt kiến thức.

Khung lý thuyết còn liên hệ chặt chẽ giữa phương tiện dạy học theo mô hình ASSURE với phương pháp dạy học tích cực, nhấn mạnh vai trò của phương tiện trong việc kích thích sự chủ động, sáng tạo của học sinh, đồng thời hỗ trợ giáo viên tổ chức các hoạt động học tập đa dạng, sinh động.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính của nghiên cứu bao gồm khảo sát thực trạng dạy học môn Công Nghệ 11 tại trường THPT Mỹ Hội Đông và các trường THPT trong tỉnh An Giang, thu thập qua phiếu điều tra dành cho giáo viên và học sinh lớp 11. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 50 giáo viên và 200 học sinh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và thống kê so sánh, trong đó có phân tích phương sai và kiểm định t-test để so sánh kết quả học tập giữa lớp thực nghiệm (áp dụng mô hình ASSURE) và lớp đối chứng (dạy học truyền thống). Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2015 đến tháng 4/2016, bao gồm giai đoạn khảo sát, tổ chức thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Ngoài ra, phương pháp quan sát trực tiếp quá trình dạy học và phỏng vấn sâu với giáo viên được sử dụng để thu thập thông tin định tính, giúp làm rõ các khó khăn, thuận lợi trong việc vận dụng phương tiện dạy học theo mô hình ASSURE. Phương pháp thực nghiệm sư phạm được áp dụng nhằm kiểm chứng giả thuyết nghiên cứu về hiệu quả của mô hình ASSURE trong nâng cao chất lượng dạy học môn Công Nghệ 11.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng sử dụng phương tiện dạy học còn hạn chế: Khoảng 60% giáo viên môn Công Nghệ 11 tại trường THPT Mỹ Hội Đông chủ yếu sử dụng tranh ảnh và giáo án giấy, trong khi các phương tiện hiện đại như mô hình, video, phần mềm tương tác chỉ chiếm khoảng 25%. Cơ sở vật chất của trường còn thiếu thốn, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu sử dụng phương tiện hiện đại.

  2. Hiệu quả vận dụng mô hình ASSURE: Qua thực nghiệm trên lớp 11, lớp thực nghiệm sử dụng phương tiện dạy học theo mô hình ASSURE đạt điểm trung bình kiểm tra cuối kỳ cao hơn 15% so với lớp đối chứng (7,8 so với 6,8 điểm). Tỷ lệ học sinh đạt loại khá, giỏi tăng từ 40% lên 58% trong lớp thực nghiệm.

  3. Tăng cường sự tham gia và hứng thú học tập: 85% học sinh trong lớp thực nghiệm cho biết cảm thấy hứng thú hơn với môn Công Nghệ 11 khi được học qua các phương tiện trực quan và mô hình thực tế. Tỷ lệ học sinh chủ động đặt câu hỏi và tham gia thảo luận tăng 30% so với lớp đối chứng.

  4. Khó khăn trong việc áp dụng: Giáo viên gặp khó khăn về kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và thời gian chuẩn bị bài giảng có phương tiện hỗ trợ. Khoảng 40% giáo viên phản ánh cần được đào tạo thêm về kỹ thuật sử dụng phần mềm và thiết bị dạy học.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc vận dụng phương tiện dạy học theo mô hình ASSURE góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học môn Công Nghệ 11, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của phương tiện trực quan trong việc tăng cường nhận thức và hứng thú học tập. Việc sử dụng mô hình ASSURE giúp giáo viên có kế hoạch bài bản, lựa chọn phương tiện phù hợp với đặc điểm học sinh và nội dung bài học, từ đó kích thích sự chủ động và sáng tạo của học sinh.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, kết quả tương đồng với luận văn về ứng dụng phương tiện multimedia trong dạy học tự động khống chế, cho thấy phương tiện hiện đại giúp tiết kiệm thời gian giảng dạy và nâng cao hiệu quả tiếp thu. Tuy nhiên, khó khăn về kỹ năng sử dụng công nghệ của giáo viên là thách thức cần được giải quyết để phát huy tối đa lợi ích của mô hình ASSURE.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, biểu đồ tỷ lệ học sinh hứng thú và tham gia tích cực, cũng như bảng thống kê các phương tiện dạy học được sử dụng phổ biến. Những biểu đồ này minh họa rõ nét sự khác biệt về hiệu quả dạy học khi áp dụng mô hình ASSURE.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đào tạo nâng cao kỹ năng sử dụng phương tiện dạy học cho giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng về công nghệ thông tin và kỹ thuật sử dụng phần mềm, thiết bị dạy học hiện đại trong vòng 6 tháng tới, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm thực hiện.

  2. Đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại: Nhà trường cần ưu tiên đầu tư mua sắm mô hình, máy chiếu, phần mềm tương tác phù hợp với nội dung môn Công Nghệ 11 trong năm học tiếp theo nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Xây dựng ngân hàng phương tiện dạy học theo mô hình ASSURE: Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các trường THPT xây dựng và chia sẻ tài liệu, mô hình, video bài giảng để giáo viên dễ dàng tiếp cận và sử dụng, hoàn thành trong vòng 1 năm.

  4. Khuyến khích học sinh tham gia tích cực qua các hoạt động thực hành: Giáo viên cần thiết kế các bài tập nhóm, thảo luận, thực hành trên mô hình để tăng cường sự tương tác và phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo của học sinh, áp dụng ngay trong các tiết học hiện tại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên môn Công Nghệ các trường THPT: Nghiên cứu giúp giáo viên hiểu rõ cách vận dụng mô hình ASSURE và phương tiện dạy học phù hợp để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách đầu tư trang thiết bị dạy học và tổ chức đào tạo giáo viên.

  3. Sinh viên ngành Giáo dục học và Sư phạm kỹ thuật: Là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng mô hình ASSURE trong thực tiễn giảng dạy môn Công Nghệ.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu thực nghiệm sư phạm và kết quả đánh giá hiệu quả mô hình ASSURE trong đổi mới phương pháp dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình ASSURE là gì và tại sao nên áp dụng trong dạy học?
    Mô hình ASSURE gồm 6 bước giúp giáo viên phân tích người học, đề xuất mục tiêu, lựa chọn và sử dụng phương tiện dạy học phù hợp, yêu cầu học sinh tham gia và đánh giá hiệu quả. Áp dụng mô hình giúp tổ chức dạy học khoa học, tăng hiệu quả tiếp thu và hứng thú học tập.

  2. Phương tiện dạy học nào được sử dụng phổ biến trong môn Công Nghệ 11?
    Tranh ảnh, mô hình dàn trải hệ thống đánh lửa, video mô phỏng và phần mềm tương tác là các phương tiện được sử dụng nhiều, giúp học sinh hiểu sâu sắc các khái niệm kỹ thuật phức tạp.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của việc sử dụng phương tiện dạy học?
    Có thể đánh giá qua kết quả kiểm tra, tỷ lệ học sinh đạt loại khá, giỏi, mức độ tham gia tích cực trong lớp và phản hồi của học sinh về sự hứng thú và hiểu bài.

  4. Khó khăn thường gặp khi áp dụng mô hình ASSURE là gì?
    Khó khăn chính là kỹ năng sử dụng công nghệ của giáo viên còn hạn chế và thời gian chuẩn bị bài giảng có phương tiện hỗ trợ còn nhiều, đòi hỏi đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật.

  5. Làm sao để lựa chọn phương tiện dạy học phù hợp với từng bài học?
    Giáo viên cần phân tích đặc điểm người học, mục tiêu bài học, nội dung và điều kiện cơ sở vật chất để lựa chọn phương tiện có tính trực quan, dễ sử dụng, phù hợp với nội dung và kích thích sự tham gia của học sinh.

Kết luận

  • Vận dụng phương tiện dạy học theo mô hình ASSURE giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Công Nghệ 11 tại trường THPT Mỹ Hội Đông, tỉnh An Giang.
  • Mô hình ASSURE hỗ trợ giáo viên lựa chọn và sử dụng phương tiện phù hợp, kích thích sự chủ động, sáng tạo của học sinh.
  • Kết quả thực nghiệm cho thấy điểm số và mức độ hứng thú học tập của học sinh được cải thiện rõ rệt.
  • Cần tăng cường đào tạo kỹ năng sử dụng công nghệ cho giáo viên và đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường phối hợp triển khai các giải pháp nhằm phát huy tối đa hiệu quả mô hình ASSURE trong dạy học.

Hãy bắt đầu áp dụng mô hình ASSURE và các phương tiện dạy học hiện đại để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập ngay hôm nay!