Ước Tính Lượng Phát Thải Từ Các Làng Nghề Chế Biến Thực Phẩm Tại Nghệ An

Các làng nghề đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Theo nghiên cứu, các làng nghề truyền thống Nghệ An đã tạo việc làm cho hơn 40.000 lao động, với mức thu nhập bình quân từ 8 đến 30 triệu đồng/năm. Giá trị sản xuất từ các làng nghề đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng cũng đặt ra thách thức về quản lý môi trường làng nghề.

Quá trình chế biến thực phẩm thường phát sinh nhiều chất thải, bao gồm nước thải, khí thải, và chất thải rắn. Nước thải chứa các chất hữu cơ, vi sinh vật, và hóa chất. Khí thải chứa bụi, SO2, NOx, CO, và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs). Chất thải rắn bao gồm phế phẩm nông nghiệp, vỏ bao bì, và các vật liệu khác. Theo Hô Thị Thanh Hoài (2017), các phát thải từ lò than làng nghề và các quy trình chế biến là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm.

Sản xuất nước mắm là một ngành nghề truyền thống quan trọng ở Nghệ An. Tuy nhiên, quá trình sản xuất này cũng phát sinh nhiều chất thải, đặc biệt là nước thải chứa hàm lượng muối và chất hữu cơ cao. Việc ước tính lượng phát thải từ sản xuất nước mắm gặp khó khăn do quy trình sản xuất thủ công, không có hệ thống quan trắc chất thải, và các cơ sở sản xuất thường không ghi chép đầy đủ thông tin.

Nhiều làng nghề vẫn sử dụng công nghệ sản xuất lạc hậu, gây ra ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Các công nghệ xử lý khí thải làng nghề hiện nay thường có chi phí cao, hiệu quả thấp, hoặc không phù hợp với điều kiện thực tế của các làng nghề. Do đó, cần có những nghiên cứu và phát triển các công nghệ xử lý khí thải phù hợp, chi phí hợp lý, và dễ dàng áp dụng.

Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc xây dựng và thực thi các chính sách hỗ trợ làng nghề xanh, nhưng hiệu quả vẫn còn hạn chế. Các chính sách này thường thiếu tính cụ thể, thiếu nguồn lực thực hiện, và chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của các làng nghề. Cần có những chính sách hỗ trợ toàn diện hơn, bao gồm hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, và đào tạo nguồn nhân lực, để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang sản xuất xanh tại các làng nghề.

Phương pháp này sử dụng hệ số phát thải đặc trưng cho từng loại hình sản xuất và chất ô nhiễm. Hệ số phát thải thể hiện lượng chất ô nhiễm phát thải ra trên một đơn vị sản phẩm hoặc nguyên liệu tiêu thụ. Việc áp dụng phương pháp này đòi hỏi phải có số liệu chi tiết về hoạt động sản xuất, loại hình công nghệ, và hệ số phát thải phù hợp. Nguồn dữ liệu cho hệ số phát thải có thể lấy từ các nghiên cứu trước đây, các tiêu chuẩn quốc gia, hoặc các hướng dẫn quốc tế.

Đây là phương pháp chính xác nhất để xác định lượng phát thải khí nhà kính làng nghề và các chất ô nhiễm. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi phải có thiết bị đo đạc chuyên dụng, kỹ thuật viên có kinh nghiệm, và chi phí thực hiện cao. Việc quan trắc trực tiếp thường được thực hiện trong một khoảng thời gian ngắn, và kết quả đo đạc được sử dụng để ước tính lượng phát thải trong thời gian dài hơn.

Phương pháp này dựa trên việc thu thập thông tin từ các hộ sản xuất thông qua phiếu điều tra. Phiếu điều tra bao gồm các câu hỏi về quy mô sản xuất, loại hình công nghệ, lượng nguyên liệu tiêu thụ, và các biện pháp xử lý chất thải. Dữ liệu thu thập được sử dụng để ước tính lượng phát thải bằng các phương pháp phù hợp. Phương pháp này có ưu điểm là chi phí thấp, dễ thực hiện, và thu thập được nhiều thông tin chi tiết. Tuy nhiên, độ chính xác của kết quả phụ thuộc vào độ tin cậy của thông tin do các hộ sản xuất cung cấp.

Nghiên cứu cho thấy, các làng nghề chế biến thủy hải sản thường thải ra lượng nước thải lớn, chứa nhiều chất hữu cơ và muối. Ngược lại, các làng nghề sản xuất bánh đa và bánh kẹo lại phát sinh nhiều khói bụi và khí thải độc hại từ quá trình đốt lò. Việc so sánh này giúp xác định các ngành nghề cần ưu tiên kiểm soát ô nhiễm.

Kết quả ước tính cho thấy, các làng nghề truyền thống chế biến thực phẩm Nghệ An tập trung ở một số khu vực nhất định có mức độ ô nhiễm cao hơn so với các khu vực khác. Việc đánh giá này giúp xác định các khu vực cần được ưu tiên đầu tư vào các giải pháp bảo vệ môi trường và xử lý chất thải làng nghề thực phẩm.

Nghiên cứu cho thấy, các cơ sở sản xuất có quy mô lớn thường có lượng phát thải cao hơn so với các cơ sở sản xuất có quy mô nhỏ. Tuy nhiên, các cơ sở sản xuất có quy mô nhỏ thường khó kiểm soát ô nhiễm hơn do thiếu nguồn lực và công nghệ. Do đó, cần có những giải pháp quản lý phù hợp với từng quy mô sản xuất.

Việc thay thế các lò đốt than bằng các lò đốt biomass hoặc khí hóa than có thể giảm đáng kể lượng khí thải độc hại. Bên cạnh đó, việc lắp đặt các hệ thống lọc bụi, hấp thụ khí thải, và oxy hóa nhiệt cũng giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí làng nghề.

Việc xây dựng các khu xử lý chất thải tập trung, có chức năng xử lý nước thải, khí thải, và chất thải rắn, là một giải pháp hiệu quả để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Các khu xử lý này có thể được trang bị các công nghệ xử lý tiên tiến, đảm bảo chất thải được xử lý đạt tiêu chuẩn trước khi thải ra môi trường.

Việc nâng cao nhận thức và sự tham gia của cộng đồng vào công tác bảo vệ môi trường là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm. Các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, và vận động cộng đồng cần được thực hiện thường xuyên và liên tục.

Cần có các tiêu chuẩn khí thải làng nghề riêng, phù hợp với điều kiện sản xuất và khả năng tài chính của các cơ sở sản xuất. Các tiêu chuẩn này cần được xây dựng dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Việc áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn giúp giảm thiểu lượng chất thải phát sinh và tận dụng tối đa các nguồn tài nguyên. Các mô hình này có thể bao gồm việc sử dụng phế phẩm nông nghiệp làm phân bón, tái chế chất thải nhựa, và sử dụng năng lượng tái tạo.

Cần có các chương trình đào tạo và bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ địa phương về quản lý môi trường, giúp họ có đủ kiến thức và kỹ năng để thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát, và xử lý vi phạm.