Tổng quan nghiên cứu

Huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang, với dân số trên 47 nghìn người, trong đó đồng bào dân tộc Tày chiếm khoảng 52,3%, là vùng đất có nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc nhưng cũng tồn tại các phong tục lạc hậu, trong đó có mê tín dị đoan. Mê tín dị đoan không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống vật chất, tinh thần của người dân mà còn là rào cản cho sự phát triển kinh tế - xã hội và an ninh trật tự địa phương. Từ năm 2020 đến nay, công tác tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan cho đồng bào dân tộc Tày tại Na Hang được triển khai nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, góp phần xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh, tiến bộ.

Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ thực trạng, nguyên nhân và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan cho đồng bào dân tộc Tày tại huyện Na Hang trong giai đoạn 2020-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đồng thời loại bỏ các tập tục lạc hậu, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững và giữ vững an ninh chính trị tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ hộ nghèo, trình độ dân trí, mức độ tham gia tuyên truyền và nhận thức của người dân được sử dụng làm thước đo hiệu quả công tác tuyên truyền.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và hệ thống quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác tuyên truyền và phòng, chống mê tín dị đoan. Hai lý thuyết trọng tâm được vận dụng là:

  • Lý thuyết tuyên truyền: Tuyên truyền được hiểu là hoạt động truyền bá, phổ biến, giải thích các quan điểm, tư tưởng nhằm thay đổi nhận thức và hành vi của đối tượng, xây dựng thế giới quan phù hợp với lợi ích của chủ thể tuyên truyền. Tuyên truyền phải đạt hiệu quả kích thích hành động tích cực của quần chúng.

  • Lý thuyết về tín ngưỡng, tôn giáo và mê tín dị đoan: Phân biệt rõ ràng giữa tín ngưỡng, tôn giáo với mê tín dị đoan. Mê tín dị đoan là niềm tin mù quáng vào các hiện tượng siêu nhiên, không có cơ sở khoa học, gây hậu quả xấu cho cá nhân và cộng đồng. Tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan nhằm xây dựng thế giới quan khoa học, biện chứng cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Các khái niệm chính bao gồm: tuyên truyền, tín ngưỡng, tôn giáo, mê tín dị đoan, đồng bào dân tộc thiểu số, và hoạt động tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng:

  • Phân tích tài liệu: Thu thập, phân tích các văn bản pháp luật, sách, công trình khoa học liên quan đến công tác tuyên truyền và phòng, chống mê tín dị đoan.

  • Điều tra xã hội học: Sử dụng bảng hỏi khảo sát khoảng 300 hộ đồng bào dân tộc Tày tại các xã Đà Vị, Yên Hoa, Năng Khả thuộc huyện Na Hang nhằm thu thập dữ liệu về nhận thức, thái độ và hành vi liên quan đến mê tín dị đoan.

  • Quan sát thực địa: Theo dõi phong tục, tập quán, các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo và biểu hiện mê tín dị đoan trong đời sống hàng ngày của đồng bào dân tộc Tày.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn khoảng 20 cán bộ, đảng viên, tuyên truyền viên và người dân tiêu biểu để hiểu rõ hơn về thực trạng và hiệu quả công tác tuyên truyền.

Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm dân cư trong huyện. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm thống kê mô tả và phân tích nội dung phỏng vấn để đưa ra kết luận chính xác, khách quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về mê tín dị đoan: Khoảng 38% người dân đồng bào dân tộc Tày tại Na Hang vẫn giữ những quan niệm mê tín dị đoan như tin vào bói toán, cúng bái không đúng quy định, gọi hồn. Tuy nhiên, tỷ lệ này đã giảm so với trước đây nhờ công tác tuyên truyền tích cực.

  2. Hiệu quả công tác tuyên truyền: Có 62,8% người dân đánh giá đội ngũ cán bộ, đảng viên, tuyên truyền viên có trình độ chuyên môn tốt; 68% đánh giá văn hóa ứng xử của lực lượng này là tốt; 72% tin tưởng vào uy tín của họ. Các hình thức tuyên truyền trực tiếp và gián tiếp được triển khai đồng bộ, góp phần nâng cao nhận thức cho nhân dân.

  3. Khó khăn trong tuyên truyền: Địa bàn rộng, dân cư phân tán, trình độ dân trí thấp, phong tục tập quán đa dạng và sự hạn chế về kinh phí, phương tiện tuyên truyền là những thách thức lớn. Khoảng 40% người dân cho biết khó tiếp cận thông tin do hạn chế về phương tiện truyền thông và ngôn ngữ.

  4. Sự tham gia của cộng đồng: Đồng bào dân tộc Tày chủ động phối hợp với chính quyền địa phương trong các hoạt động tuyên truyền, nhiều người dân trở thành chủ thể tuyên truyền tại cộng đồng, góp phần lan tỏa hiệu quả phòng, chống mê tín dị đoan.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan tại huyện Na Hang đã đạt được những bước tiến quan trọng, góp phần làm giảm tỷ lệ mê tín dị đoan trong đồng bào dân tộc Tày. Sự tin tưởng và đánh giá tích cực của người dân đối với đội ngũ cán bộ tuyên truyền là minh chứng cho hiệu quả của các hoạt động này.

Tuy nhiên, những khó khăn về địa lý, kinh tế và văn hóa vẫn là rào cản cần được khắc phục. So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh miền núi khác, Na Hang có điểm tương đồng về đặc thù dân cư và thách thức trong tuyên truyền, nhưng nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền và sự tham gia tích cực của cộng đồng, hiệu quả tuyên truyền được nâng cao hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đánh giá năng lực đội ngũ cán bộ tuyên truyền và bảng phân tích tỷ lệ nhận thức mê tín dị đoan theo từng xã để minh họa rõ nét hơn thực trạng và kết quả đạt được.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ tuyên truyền: Nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ và hiểu biết về văn hóa, phong tục của đồng bào dân tộc Tày. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Ban Tuyên giáo huyện chủ trì phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đổi mới hình thức, phương pháp tuyên truyền: Kết hợp tuyên truyền trực tiếp tại các thôn, bản với tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội và các hoạt động văn hóa, văn nghệ. Tập trung sử dụng ngôn ngữ dân tộc và hình thức sinh động, dễ hiểu. Thực hiện liên tục, có đánh giá định kỳ.

  3. Tăng cường đầu tư kinh phí và phương tiện tuyên truyền: Cấp ngân sách địa phương ưu tiên cho công tác tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan, trang bị thiết bị phát thanh lưu động, tài liệu tuyên truyền đa ngôn ngữ. Thời gian triển khai trong 3 năm, do UBND huyện phối hợp với các sở ngành liên quan.

  4. Phát huy vai trò người có uy tín trong cộng đồng: Tận dụng các già làng, trưởng bản, người có ảnh hưởng để vận động, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận và lan tỏa tích cực trong nhân dân. Thực hiện thường xuyên, có kế hoạch cụ thể.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và giám sát thực hiện: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa các ban ngành, đoàn thể, chính quyền và cộng đồng trong công tác tuyên truyền, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả công tác phòng, chống mê tín dị đoan. Thời gian thực hiện liên tục, có báo cáo định kỳ hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, đảng viên và tuyên truyền viên các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực, kỹ năng và phương pháp tuyên truyền phù hợp với đặc thù đồng bào dân tộc Tày, từ đó thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống mê tín dị đoan.

  2. Lãnh đạo và quản lý địa phương: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch và phân bổ nguồn lực cho công tác tuyên truyền, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và giữ vững an ninh trật tự.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên trong lĩnh vực dân tộc học, văn hóa và chính trị học: Tham khảo để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về công tác tuyên truyền, văn hóa dân tộc và phòng, chống mê tín dị đoan tại các vùng dân tộc thiểu số.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cơ quan truyền thông: Áp dụng các giải pháp và kinh nghiệm trong luận văn để thiết kế các chương trình truyền thông, vận động cộng đồng phù hợp, nâng cao hiệu quả tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan là gì?
    Tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan là hoạt động truyền bá các quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, để loại bỏ các quan niệm và hành vi mê tín dị đoan gây hại cho xã hội.

  2. Tại sao công tác tuyên truyền ở vùng đồng bào dân tộc Tày gặp nhiều khó khăn?
    Khó khăn xuất phát từ địa hình phức tạp, dân cư phân tán, trình độ dân trí thấp, phong tục tập quán đa dạng, hạn chế về phương tiện truyền thông và ngôn ngữ, cũng như nguồn lực kinh phí và đội ngũ cán bộ tuyên truyền còn hạn chế.

  3. Các hình thức tuyên truyền nào được áp dụng hiệu quả tại Na Hang?
    Kết hợp tuyên truyền trực tiếp tại thôn, bản, các buổi sinh hoạt cộng đồng với tuyên truyền gián tiếp qua đài phát thanh, truyền hình, văn hóa văn nghệ và mạng xã hội, sử dụng ngôn ngữ dân tộc và hình thức sinh động, dễ hiểu.

  4. Vai trò của người có uy tín trong cộng đồng là gì?
    Người có uy tín như già làng, trưởng bản đóng vai trò quan trọng trong việc vận động, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận và lan tỏa tích cực trong nhân dân, giúp nâng cao hiệu quả phòng, chống mê tín dị đoan.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả công tác tuyên truyền?
    Hiệu quả được đánh giá qua các chỉ số như tỷ lệ nhận thức đúng về mê tín dị đoan, thay đổi hành vi trong cộng đồng, mức độ tin tưởng vào đội ngũ tuyên truyền, sự tham gia tích cực của người dân và giảm thiểu các hành vi mê tín dị đoan trong thực tế.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng và nguyên nhân của mê tín dị đoan trong đồng bào dân tộc Tày tại huyện Na Hang, đồng thời đánh giá hiệu quả công tác tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan trong giai đoạn 2020-2022.
  • Đội ngũ cán bộ, đảng viên và tuyên truyền viên có trình độ chuyên môn và uy tín cao, góp phần quan trọng vào thành công của công tác tuyên truyền.
  • Các khó khăn về địa lý, kinh tế, văn hóa và nguồn lực vẫn là thách thức cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả tuyên truyền.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực, khả thi nhằm tăng cường công tác tuyên truyền, phát huy vai trò cộng đồng và đầu tư nguồn lực phù hợp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo cán bộ, đổi mới phương pháp tuyên truyền, tăng cường phối hợp liên ngành và giám sát thực hiện, nhằm xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh, tiến bộ cho đồng bào dân tộc Tày tại Na Hang.

Hành động ngay hôm nay để góp phần bài trừ mê tín dị đoan, xây dựng cộng đồng dân tộc Tày phát triển bền vững và văn minh!