Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Chế Độ Dinh Dưỡng Của Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Týp 2 Tại Bệnh Viện Nhân Dân 115

• Tác giả: Bùi Thị Hương
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Đình Phú
• Trường học: Đại học Y tế Công cộng
• Chuyên ngành: Quản lý bệnh viện
• Đề tài: Tuân Thủ Chế Độ Dinh Dưỡng Cho Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Týp 2 Tại Bệnh Viện Nhân Dân 115
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Bệnh đái tháo đường
• 1.1.1. Định nghĩa
• 1.1.2. Phân loại
• 1.1.2.1. Đái tháo đường týp 1
• 1.1.2.2. Đái tháo đường týp 2
• 1.1.2.3. Các thể đặc biệt khác
• 1.1.3. Nguyên nhân
• 1.1.3.1. Yếu tố di truyền
• 1.1.3.2. Yếu tố môi trường
• 1.2. Điều trị và tuân thủ điều trị ĐTĐ týp 2
• 1.2.1. Những nguyên tắc cơ bản trong điều trị
• 1.2.2. Áp dụng chế độ dinh dưỡng cho người bệnh đái tháo đường
• 1.2.3. Một số nghiên cứu về tuân thủ điều trị về dinh dưỡng ở bệnh nhân ĐTĐ trên thế giới và tại Việt Nam
• 1.2.3.1. Trên thế giới
• 1.2.3.2. Tại Việt Nam
• 1.2.4. Giới thiệu về địa bàn nghiên cứu
• 1.2.5. Khung lý thuyết
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.1. Người bệnh đái tháo đường
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2.1. Thời gian nghiên cứu
• 2.2.2. Địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.4.1. Cỡ mẫu nghiên cứu. Phương pháp chọn bệnh nhân ĐTĐ týp 2
• 2.4.2. Cỡ mẫu cho nghiên cứu định tính
• 2.5. Phương pháp và công cụ thu thập số liệu
• 2.5.1. Nội dung và phương pháp thu thập số liệu
• 2.5.2. Biến số nghiên cứu định lượng
• 2.5.3. Nội dung và chủ đề nghiên cứu định tính
• 2.5.4. Khái niệm và các chỉ số đánh giá
• 2.5.5. Chỉ số đánh giá
• 2.6. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.7. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. Thông tin chung về người bệnh và tiền sử bệnh
• 3.2. Thực hành tuân thủ điều trị dinh dưỡng của người bệnh
• 3.2.1. Tuân thủ của người bệnh về chế độ bữa ăn
• 3.2.2. Tuân thủ của người bệnh về sử dụng các thực phẩm nên dùng và không nên dùng
• 3.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ chế độ dinh dưỡng của người bệnh
• 3.3.1. Một số đặc điểm trong hoạt động tư vấn của CBYT về tuân thủ chế độ dinh dưỡng cho người bệnh
• 3.3.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ chế độ bữa ăn
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thông tin chung về người bệnh và tiền sử bệnh
• 4.2. Thực hành tuân thủ điều trị dinh dưỡng của người bệnh
• 4.2.1. Tuân thủ của người bệnh về chế độ bữa ăn
• 4.2.2. Tuân thủ của người bệnh về sử dụng các thực phẩm nên dùng và không nên dùng
• 4.3. Một số yếu tố liên quan đến tuân thủ chế độ dinh dưỡng của người bệnh
• 4.3.1. Tư vấn của CBYT, sự hài lòng của người bệnh và tuân thủ chế độ dinh dưỡng của người bệnh
• 4.3.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ chế độ bữa ăn của người bệnh
• 4.3.3. Liên quan giữa một số yếu tố tới tuân thủ sử dụng thực phẩm của người bệnh
• 4.4. Một số hạn chế
• KẾT LUẬN
• KHUYẾN NGHỊ
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. Phiếu phỏng vấn
• Phụ lục 2. Bảng khảo sát tần suất tiêu thụ một số nhóm thực phẩm của người bệnh đái tháo đường týp 2 trong một tháng qua
• Phụ lục 3. Phiếu phỏng vấn bác sĩ
• Phụ lục 4. Bảng chấm điểm đánh giá thực hành tuân thủ điều trị dinh dưỡng của người bệnh ĐTĐ týp 2
• Phụ lục 5. Bảng biến số nghiên cứu

I. Tổng Quan Về Bệnh Đái Tháo Đường Type 2 tại BV 115 52 ký tự

Đái tháo đường týp 2 (ĐTĐ týp 2) là một bệnh mạn tính, không lây nhiễm, ngày càng phổ biến và trở thành vấn đề lớn đối với y học cộng đồng. Bệnh ảnh hưởng đến hàng triệu người ở mọi lứa tuổi và trình độ học vấn. Gánh nặng bệnh tật do ĐTĐ đang tăng lên trên toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Dự báo đến năm 2025, số người mắc bệnh ĐTĐ sẽ tăng lên 330 triệu người. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ĐTĐ là nguyên nhân trực tiếp gây ra 1,5 triệu ca tử vong trên toàn cầu năm 2012. Tỷ lệ mắc ĐTĐ đang gia tăng nhanh chóng tại các nước thu nhập trung bình và thấp, trong đó có Việt Nam. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc ĐTĐ đã tăng từ mức 2. Ở các thành phố lớn và các khu công nghiệp, tỷ lệ bệnh dao động từ 10% - 12%. Tỷ lệ mắc ĐTĐ chưa được chẩn đoán lên đến trên 64%.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Bệnh Đái Tháo Đường Type 2

Theo tài liệu hướng dẫn chẩn đoán và điều trị ĐTĐ týp 2 của Bộ Y tế, bệnh ĐTĐ là một rối loạn mạn tính với đặc trưng là tăng glucose máu, kết hợp với những bất thường về chuyển hóa carbonhydrat, lipid và protein. Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ định nghĩa: ĐTĐ là một nhóm các bệnh lý liên quan đến chuyển hóa, đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose máu do khiếm khuyết tiết insulin, hoạt động insulin, hoặc cả hai. Theo Bộ Y tế, ĐTĐ được phân thành các loại: Đái tháo đường týp 1, Đái tháo đường týp 2 và Các thể đặc biệt khác. Bệnh ĐTĐ týp 2 chiếm tới 90-95% tổng số ca mắc bệnh.

1.2. Nguyên Nhân và Yếu Tố Nguy Cơ của Đái Tháo Đường

Đặc điểm quan trọng nhất trong sinh lý bệnh của ĐTĐ týp 2 là sự tương tác giữa yếu tố gen và yếu tố môi trường. Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng, thể hiện ở sự gia tăng thường xuyên của kháng nguyên HLA. Yếu tố môi trường, bao gồm lối sống, thực phẩm và các vấn đề tâm lý, cũng có tác động lớn. Sự thay đổi lối sống, tăng hoạt động thể lực, thay đổi chế độ ăn uống (tăng tinh bột, giảm chất xơ) và giảm sử dụng rượu bia, không hút thuốc lá có thể làm giảm tỷ lệ mắc bệnh ĐTĐ týp 2.

II. Vấn Đề Tuân Thủ Dinh Dưỡng Thách Thức Tại BV Nhân Dân 115 60 ký tự

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa và điều trị bệnh đái tháo đường týp 2 và các biến chứng. Khoa học đã chứng minh rằng chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng lớn đến việc kiểm soát đường huyết và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Giáo dục, truyền thông sức khỏe về dinh dưỡng là yếu tố quan trọng tác động đến sự tuân thủ chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân. Vai trò tư vấn, hướng dẫn, nhắc nhở của cán bộ y tế cũng góp phần quan trọng. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng có đến 21,0 – 57,6% bệnh nhân ĐTĐ týp 2 chưa tuân thủ đúng chế độ dinh dưỡng. Điều này đặt ra một thách thức lớn trong công tác điều trị và quản lý bệnh ĐTĐ.

2.1. Tầm Quan Trọng Của Dinh Dưỡng Trong Điều Trị Đái Tháo Đường

Chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý là yếu tố then chốt giúp người bệnh kiểm soát đường huyết, duy trì cân nặng hợp lý và ngăn ngừa các biến chứng của bệnh. Việc tuân thủ chế độ ăn uống đúng cách giúp giảm nhu cầu sử dụng thuốc và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Ngược lại, chế độ ăn uống không hợp lý có thể làm tăng đường huyết, gây ra các biến chứng nguy hiểm như bệnh tim mạch, suy thận, mù lòa, và thậm chí tử vong.

2.2. Thực Trạng Tuân Thủ Chế Độ Dinh Dưỡng Của Bệnh Nhân

Mặc dù tầm quan trọng của dinh dưỡng đã được nhấn mạnh, nhưng thực tế cho thấy tỷ lệ bệnh nhân tuân thủ chế độ dinh dưỡng còn thấp. Nhiều bệnh nhân gặp khó khăn trong việc thay đổi thói quen ăn uống, lựa chọn thực phẩm phù hợp và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh trong thời gian dài. Điều này đòi hỏi cần có sự can thiệp tích cực từ phía cán bộ y tế và gia đình để hỗ trợ bệnh nhân tuân thủ chế độ dinh dưỡng một cách hiệu quả.

2.3. Số Lượng Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Tại BV Nhân Dân 115

Bệnh viện Nhân dân 115 là bệnh viện đa khoa hạng I, trực thuộc Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh với quy mô 1.600 giường bệnh. Khoa Nô ̣i tiế t của bê ̣nh viê ̣n có Phòng khám Ngoa ̣i trú với 3 buồ ng khám và điề u tri ̣ngoa ̣i trú cho khoảng 150 bệnh nhân ĐTĐ týp 2 mỗi ngày. Thố ng kê năm 2016, tổ ng số bê ̣nh nhân ĐTĐ týp 2 có hồ sơ khám và điề u tri ̣ ngoa ̣i trú ta ̣i Khoa Nô ̣i tiế t là 3.812 bê ̣nh nhân [2]. Đây là lươ ̣ng người bê ̣nh rấ t lớn cần được theo dõi.

III. Hướng Dẫn Chế Độ Ăn Uống Cho Bệnh Nhân Tại BV 115 55 ký tự

Chế độ ăn uống cho bệnh nhân đái tháo đường týp 2 cần được cá nhân hóa dựa trên tình trạng sức khỏe, mức độ kiểm soát đường huyết và các yếu tố khác. Nguyên tắc chung là cần đảm bảo cung cấp đủ năng lượng, cân bằng các chất dinh dưỡng, hạn chế đường và tinh bột hấp thu nhanh, tăng cường chất xơ và lựa chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp. Bệnh nhân cần được hướng dẫn chi tiết về cách lựa chọn thực phẩm, cách chế biến và cách phân chia bữa ăn trong ngày để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.

3.1. Nguyên Tắc Cơ Bản Của Chế Độ Dinh Dưỡng

Chế độ ăn uống cần đảm bảo cung cấp đủ năng lượng để duy trì cân nặng hợp lý. Cần cân bằng các chất dinh dưỡng: carbohydrate (45-55%), protein (15-20%), và chất béo (25-35%). Hạn chế đường và tinh bột hấp thu nhanh từ bánh kẹo, nước ngọt, và các loại thực phẩm chế biến sẵn. Tăng cường chất xơ từ rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt. Lựa chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (GI) và tải lượng đường huyết thấp (GL) để giúp ổn định đường huyết sau ăn.

3.2. Thực Phẩm Nên Ăn Và Nên Tránh Cho Bệnh Nhân Đái Tháo Đường

Thực phẩm nên ăn: Rau xanh (bông cải xanh, rau cải, rau bina...), trái cây ít đường (ổi, táo xanh, bưởi...), ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch, lúa mạch...), các loại đậu và hạt, cá béo (cá hồi, cá thu...). Thực phẩm nên tránh: Bánh kẹo, nước ngọt, đồ uống có ga, thực phẩm chế biến sẵn, mỡ động vật, nội tạng động vật, và các loại trái cây ngọt (mít, sầu riêng, vải...). Việc kiểm soát lượng carbohydrate trong mỗi bữa ăn là vô cùng quan trọng. Chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày có thể giúp ổn định đường huyết.

IV. Phương Pháp Kiểm Soát Đường Huyết Hiệu Quả Tại BV 115 60 ký tự

Bên cạnh chế độ ăn uống, việc kiểm soát đường huyết hiệu quả còn bao gồm các yếu tố khác như tập thể dục thường xuyên, sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, và theo dõi đường huyết định kỳ. Tập thể dục giúp cải thiện độ nhạy insulin và giảm đường huyết. Sử dụng thuốc đúng cách giúp kiểm soát đường huyết ổn định. Theo dõi đường huyết định kỳ giúp phát hiện sớm các biến động đường huyết và điều chỉnh chế độ điều trị kịp thời.

4.1. Vai Trò Của Tập Thể Dục Trong Kiểm Soát Đường Huyết

Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện độ nhạy insulin, giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn để đưa đường từ máu vào tế bào. Tập thể dục còn giúp giảm cân, cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm căng thẳng. Các bài tập phù hợp bao gồm đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội, đạp xe, và yoga. Bệnh nhân nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần.

4.2. Theo Dõi Đường Huyết Định Kỳ Và Điều Chỉnh Chế Độ Điều Trị

Việc theo dõi đường huyết định kỳ giúp bệnh nhân và bác sĩ nắm được tình trạng kiểm soát đường huyết và điều chỉnh chế độ điều trị (ăn uống, tập luyện, thuốc) kịp thời. Bệnh nhân có thể sử dụng máy đo đường huyết tại nhà để tự theo dõi đường huyết. Nên theo dõi đường huyết trước và sau bữa ăn, trước khi đi ngủ, và khi có các triệu chứng nghi ngờ hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết.

V. Nghiên Cứu Tuân Thủ Dinh Dưỡng Tại Bệnh Viện Nhân Dân 115 59 ký tự

Nghiên cứu được triển khai từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2017 tại khoa Nội tiết, Bệnh viện Nhân dân 115, sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang, kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu nghiên cứu là 401 bệnh nhân ĐTĐ týp 2 điều trị ngoại trú tại Phòng khám Ngoại trú. Kết quả cho thấy tỷ lệ người bệnh tuân thủ chế độ bữa ăn là 59,1%, và tuân thủ về sử dụng thực phẩm nên dùng và không nên dùng là 61,8%. Người bệnh còn hạn chế tuân thủ chế độ ăn giảm tinh bột.

5.1. Kết Quả Nghiên Cứu Về Tỷ Lệ Tuân Thủ Chế Độ Ăn

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người bệnh ĐTĐ týp 2 điều trị ngoại trú tại Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nhân dân 115 có tuân thủ chế độ bữa ăn là 59,1%. Tỷ lê ̣ người bê ̣nh tuân thủ về sử du ̣ng thực phẩ m nên dùng và không nên dùng cho người bê ̣nh là 61,8%. Điều này cho thấy vẫn còn một tỷ lệ đáng kể bệnh nhân chưa tuân thủ đầy đủ các khuyến nghị về chế độ ăn uống.

5.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Sự Tuân Thủ

Các yế u tố tuổ i, nghề nghiê ̣p, tiǹ h tra ̣ng mắ c biế n chứng có liên quan đế n tuân thủ chế đô ̣ bữa ăn của người bê ̣nh ĐTĐ týp 2 (p<0,05). Các yế u tố tuổ i, giới, tiǹ h tra ̣ng mắ c biế n chứng có liên quan đế n tuân thủ viê ̣c sử dụng thực phẩ m nên x dùng và không nên dùng của người bê ̣nh ĐTĐ týp 2 (p<0,05). Chưa thấ y mố i liên quan giữa các yế u tố tư vấ n, hướng dẫn của CBYT tới tuân thủ chế đô ̣ bữa ăn và tuân thủ viê ̣c sử dụng thực phẩ m nên dùng và không nên dùng của người bê ̣nh ĐTĐ týp 2 (p>0,05).

VI. Kết Luận Khuyến Nghị Về Dinh Dưỡng Cho Bệnh Nhân ĐTĐ 60 ký tự

Nghiên cứu chỉ ra rằng cần tăng cường công tác tư vấn dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường týp 2 tại Bệnh viện Nhân dân 115. Cần chú trọng nội dung tư vấn về bữa ăn phụ, cách sử dụng hoa quả, và các biện pháp giảm tải cho cán bộ y tế. Ngoài ra, cần có các biện pháp can thiệp cụ thể để cải thiện tỷ lệ tuân thủ chế độ dinh dưỡng, đặc biệt là đối với những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ cao.

6.1. Các Khuyến Nghị Cụ Thể Cho Bệnh Viện

Bệnh viện nên tăng cường thời gian tư vấn dinh dưỡng cho bệnh nhân, đặc biệt là những bệnh nhân mới được chẩn đoán hoặc có nhiều biến chứng. Cần cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết về chế độ ăn uống cho bệnh nhân. Nên tổ chức các buổi tư vấn nhóm để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau. Cần đào tạo cán bộ y tế về kiến thức dinh dưỡng và kỹ năng tư vấn.

6.2. Tầm Quan Trọng Của Việc Cá Nhân Hóa Chế Độ Dinh Dưỡng

Mỗi bệnh nhân có tình trạng sức khỏe, thói quen ăn uống và lối sống khác nhau. Vì vậy, chế độ dinh dưỡng cần được cá nhân hóa để phù hợp với từng người. Cần đánh giá kỹ lưỡng tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân trước khi đưa ra khuyến nghị về chế độ ăn uống. Cần theo dõi và điều chỉnh chế độ ăn uống thường xuyên để đảm bảo hiệu quả điều trị.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh đái tháo đường týp 2 (ĐTĐ týp 2) là một bệnh mạn tính phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn cầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ mắc ĐTĐ đang gia tăng nhanh chóng, dự báo đến năm 2025 sẽ có khoảng 330 triệu người mắc bệnh này. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc ĐTĐ tại các thành phố lớn dao động từ 10% đến 12%, trong đó nhiều bệnh nhân chưa được chẩn đoán. Việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng, tuy nhiên theo ước tính, chỉ khoảng 21% đến 57,6% bệnh nhân ĐTĐ týp 2 tuân thủ đúng chế độ dinh dưỡng.

Nghiên cứu được thực hiện tại Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nhân dân 115, TP. Hồ Chí Minh trong năm 2017 nhằm mục tiêu: (1) Mô tả thực trạng tuân thủ chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú; (2) Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng của nhóm bệnh nhân này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý và điều trị ĐTĐ, góp phần giảm gánh nặng bệnh tật và chi phí y tế. Với cỡ mẫu 401 bệnh nhân, nghiên cứu cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ tuân thủ và các yếu tố liên quan, từ đó đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý bệnh mạn tính, tập trung vào các khái niệm chính sau:

• Tuân thủ điều trị: Khả năng bệnh nhân thực hiện đúng các chỉ dẫn về chế độ dinh dưỡng, thuốc men và lối sống nhằm kiểm soát bệnh.
• Chế độ dinh dưỡng trong ĐTĐ týp 2: Nguyên tắc dinh dưỡng bao gồm cân bằng năng lượng, kiểm soát lượng glucid, protein, lipid và các vi chất, phù hợp với đặc điểm cá nhân và biến chứng kèm theo.
• Yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ: Bao gồm yếu tố cá nhân (tuổi, giới, trình độ học vấn), yếu tố gia đình (hỗ trợ, nhắc nhở), yếu tố xã hội (tiếp cận dịch vụ y tế, tư vấn của cán bộ y tế), và yếu tố tâm lý (thái độ, nhận thức).
• Vai trò của cán bộ y tế (CBYT): Tư vấn, hướng dẫn và hỗ trợ bệnh nhân trong việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế mô tả cắt ngang, kết hợp phương pháp định lượng và định tính, thực hiện từ tháng 2 đến tháng 10 năm 2017 tại Phòng khám Ngoại trú, Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nhân dân 115, TP. Hồ Chí Minh.

• Đối tượng nghiên cứu: 401 bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú, được chọn mẫu ngẫu nhiên thuận tiện, đáp ứng tiêu chuẩn bao gồm đã theo dõi và điều trị ngoại trú ít nhất 3 tháng, có khả năng giao tiếp và đồng ý tham gia.
• Phương pháp thu thập dữ liệu: Phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi cấu trúc sẵn để đánh giá tuân thủ chế độ dinh dưỡng và các yếu tố liên quan; phỏng vấn sâu với 6 bác sĩ và 2 điều dưỡng để thu thập thông tin định tính về tư vấn dinh dưỡng.
• Biến số nghiên cứu: Bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, điều kiện sống, tiền sử bệnh, thực hành tuân thủ chế độ bữa ăn, sử dụng thực phẩm nên dùng và không nên dùng.
• Phân tích số liệu: Dữ liệu định lượng được nhập và xử lý bằng phần mềm Epidata 3.1 và SPSS 16.0, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và phân tích liên quan (p<0,05). Dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích theo chủ đề.
• Đạo đức nghiên cứu: Được Hội đồng Đạo đức Trường Đại học Y tế Công cộng và Bệnh viện Nhân dân 115 phê duyệt, đảm bảo bảo mật thông tin và sự đồng thuận của người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ tuân thủ chế độ bữa ăn: 59,1% bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú tại Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nhân dân 115 tuân thủ chế độ bữa ăn theo hướng dẫn. Tỷ lệ này cho thấy còn gần 41% bệnh nhân chưa tuân thủ đầy đủ, ảnh hưởng đến kiểm soát đường huyết.

2. Tuân thủ sử dụng thực phẩm nên dùng và không nên dùng: 61,8% bệnh nhân tuân thủ lựa chọn thực phẩm phù hợp, bao gồm giảm gạo trắng (59,6%), tăng rau củ quả (76,3% sử dụng rau luộc hàng ngày), hạn chế phủ tạng động vật (64,6% không sử dụng). Tuy nhiên, vẫn còn 40,4% bệnh nhân sử dụng gạo giã dối và 53,6% không sử dụng rau trong bữa ăn.

3. Yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ chế độ bữa ăn: Tuổi, nghề nghiệp và tình trạng mắc biến chứng có liên quan có ý nghĩa thống kê đến tuân thủ chế độ bữa ăn (p<0,05). Bệnh nhân lớn tuổi và có nghề nghiệp ổn định có xu hướng tuân thủ tốt hơn.

4. Yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ sử dụng thực phẩm: Tuổi, giới tính và tình trạng mắc biến chứng cũng có liên quan đến việc lựa chọn thực phẩm nên dùng và không nên dùng (p<0,05). Phụ nữ và bệnh nhân không có biến chứng thường tuân thủ tốt hơn.

5. Vai trò của cán bộ y tế trong tư vấn dinh dưỡng: Mặc dù 83,5% bệnh nhân được CBYT hướng dẫn chế độ ăn, nhưng chỉ 47,2% được nhắc nhở trong lần khám gần nhất. Thời gian tư vấn được đánh giá phù hợp chỉ chiếm 70,1%, và chưa có mối liên quan rõ ràng giữa tư vấn của CBYT với mức độ tuân thủ (p>0,05). Nguyên nhân được xác định do CBYT thiếu thời gian và gặp khó khăn trong quá trình tư vấn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tuân thủ chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân ĐTĐ týp 2 tại Bệnh viện Nhân dân 115 tương đối cao so với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, nhưng vẫn còn nhiều bệnh nhân chưa tuân thủ đầy đủ. Việc tuân thủ chế độ bữa ăn và lựa chọn thực phẩm phù hợp là yếu tố then chốt giúp kiểm soát đường huyết và ngăn ngừa biến chứng.

Các yếu tố cá nhân như tuổi tác, nghề nghiệp và tình trạng biến chứng ảnh hưởng đáng kể đến tuân thủ, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy người cao tuổi và có điều kiện kinh tế ổn định thường tuân thủ tốt hơn. Giới tính cũng ảnh hưởng đến lựa chọn thực phẩm, với phụ nữ có xu hướng tuân thủ tốt hơn do nhận thức và vai trò trong gia đình.

Vai trò của cán bộ y tế trong tư vấn dinh dưỡng được khẳng định là quan trọng, tuy nhiên thực tế cho thấy việc tư vấn chưa được thực hiện hiệu quả do hạn chế về thời gian và nguồn lực. Điều này tương đồng với các nghiên cứu khác chỉ ra rằng tư vấn dinh dưỡng cần được cải thiện về chất lượng và tần suất để nâng cao tuân thủ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ tuân thủ chế độ bữa ăn và sử dụng thực phẩm, bảng phân tích mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và tuân thủ, giúp minh họa rõ nét các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tư vấn dinh dưỡng chuyên sâu: Bệnh viện cần tổ chức các buổi đào tạo chuyên môn cho cán bộ y tế nhằm nâng cao kỹ năng tư vấn dinh dưỡng, tập trung vào nội dung bữa ăn phụ, cách sử dụng hoa quả và giảm tải công việc cho CBYT. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể là phòng đào tạo và khoa Nội tiết.

2. Xây dựng tài liệu hướng dẫn đơn giản, phù hợp địa phương: Phát triển tờ rơi, hình ảnh minh họa về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ĐTĐ týp 2, dễ hiểu và áp dụng, phù hợp với tập quán ăn uống và điều kiện kinh tế của người bệnh. Thời gian thực hiện 3 tháng, chủ thể là khoa Dinh dưỡng phối hợp với khoa Nội tiết.

3. Thiết lập hệ thống nhắc nhở và hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng: Khuyến khích người thân bệnh nhân tham gia nhắc nhở và hỗ trợ tuân thủ chế độ dinh dưỡng, đồng thời phát triển câu lạc bộ bệnh nhân ĐTĐ để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau. Thời gian triển khai 1 năm, chủ thể là phòng Công tác xã hội và khoa Nội tiết.

4. Tăng cường giám sát và đánh giá tuân thủ định kỳ: Xây dựng quy trình đánh giá tuân thủ chế độ dinh dưỡng trong các lần khám định kỳ, sử dụng bảng câu hỏi chuẩn và phân tích kết quả để điều chỉnh tư vấn phù hợp. Thời gian áp dụng liên tục, chủ thể là đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng khoa Nội tiết.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và điều dưỡng chuyên khoa Nội tiết: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về tuân thủ dinh dưỡng, giúp cải thiện tư vấn và quản lý bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú.

2. Nhà quản lý bệnh viện và phòng khám: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ giúp xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và cải tiến dịch vụ y tế phù hợp.

3. Chuyên gia dinh dưỡng và y tế công cộng: Cơ sở để phát triển các chương trình giáo dục dinh dưỡng, can thiệp cộng đồng và nghiên cứu sâu hơn về dinh dưỡng trong bệnh mạn tính.

4. Bệnh nhân ĐTĐ và người thân: Hiểu rõ tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và phối hợp điều trị hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tuân thủ chế độ dinh dưỡng lại quan trọng với bệnh nhân ĐTĐ týp 2?
   Tuân thủ giúp kiểm soát đường huyết ổn định, giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, thận và thần kinh. Ví dụ, bệnh nhân tuân thủ tốt có chỉ số HbA1c thấp hơn đáng kể so với người không tuân thủ.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng?
   Tuổi tác, nghề nghiệp và tình trạng biến chứng là những yếu tố có liên quan thống kê đến tuân thủ. Người cao tuổi và có nghề nghiệp ổn định thường tuân thủ tốt hơn do nhận thức và điều kiện kinh tế.

3. Vai trò của cán bộ y tế trong tư vấn dinh dưỡng như thế nào?
   CBYT cung cấp kiến thức, hướng dẫn cụ thể và nhắc nhở bệnh nhân thực hiện chế độ ăn. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy cần cải thiện thời gian và chất lượng tư vấn để nâng cao hiệu quả.

4. Bệnh nhân nên lựa chọn thực phẩm như thế nào để kiểm soát bệnh?
   Nên ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như gạo lứt, rau củ quả tươi, cá và đậu; hạn chế thực phẩm nhiều đường, mỡ bão hòa và phủ tạng động vật.

5. Làm thế nào để gia đình hỗ trợ bệnh nhân tuân thủ chế độ dinh dưỡng?
   Gia đình có thể nhắc nhở, cùng tham gia chuẩn bị bữa ăn phù hợp và tạo môi trường hỗ trợ tích cực, giúp bệnh nhân duy trì thói quen ăn uống lành mạnh.

Kết luận

• Tỷ lệ tuân thủ chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú tại Bệnh viện Nhân dân 115 đạt khoảng 59,1% đối với chế độ bữa ăn và 61,8% đối với việc lựa chọn thực phẩm.
• Tuổi, nghề nghiệp và tình trạng biến chứng là các yếu tố ảnh hưởng có ý nghĩa đến tuân thủ chế độ dinh dưỡng.
• Vai trò tư vấn của cán bộ y tế rất quan trọng nhưng còn hạn chế do thiếu thời gian và khó khăn trong quá trình tư vấn.
• Cần triển khai các giải pháp tăng cường tư vấn, xây dựng tài liệu phù hợp, phát huy vai trò gia đình và cộng đồng, đồng thời giám sát tuân thủ định kỳ.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện quản lý dinh dưỡng cho bệnh nhân ĐTĐ týp 2, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và giảm biến chứng.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị y tế cần áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả các can thiệp. Bệnh nhân và người thân nên chủ động tham gia các chương trình giáo dục dinh dưỡng và phối hợp chặt chẽ với cán bộ y tế.

Hãy bắt đầu cải thiện chế độ dinh dưỡng ngay hôm nay để kiểm soát bệnh ĐTĐ hiệu quả hơn!