Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam sau gần 40 năm đổi mới, công tác giảm nghèo bền vững (GNBV) đã trở thành một nhiệm vụ trọng tâm, góp phần nâng cao đời sống nhân dân và phát triển xã hội. Tỉnh Bình Phước, với tỷ lệ hộ nghèo từng lên đến gần 18% sau ngày tái lập năm 1997, đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong công tác giảm nghèo, giảm được hơn 3.123 hộ nghèo, vượt 122% chỉ tiêu giao trong giai đoạn 2000-2020. Tuy nhiên, công tác truyền thông về GNBV trên báo chí tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế, chưa phát huy hết vai trò trong việc nâng cao nhận thức và huy động nguồn lực xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng truyền thông về GNBV trên báo chí Bình Phước trong giai đoạn 2021-2022, làm rõ vai trò, hiệu quả và những hạn chế của các hình thức truyền thông hiện có. Qua đó, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng truyền thông, góp phần thúc đẩy công tác giảm nghèo bền vững tại địa phương. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát trên các ấn phẩm báo in, báo điện tử và các chương trình truyền hình của Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước, với đối tượng là các hộ nghèo, cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và các cán bộ, phóng viên liên quan.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác truyền thông chính sách giảm nghèo mà còn góp phần nâng cao hiệu quả thực thi các chương trình an sinh xã hội, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý, báo chí và cộng đồng trong việc phối hợp thực hiện mục tiêu phát triển bền vững của tỉnh Bình Phước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình truyền thông báo chí, đặc biệt là lý thuyết về hiệu quả truyền thông và vai trò của báo chí trong việc định hướng dư luận xã hội. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết truyền thông đa phương tiện: Nhấn mạnh sự kết hợp giữa các loại hình báo chí (báo in, báo điện tử, truyền hình, mạng xã hội) để tạo hiệu quả truyền thông tối ưu, phù hợp với đặc điểm đối tượng và vùng miền.

  2. Mô hình truyền thông chính sách: Tập trung vào vai trò của báo chí trong việc truyền tải, giải thích và giám sát thực thi các chính sách công, đặc biệt là chính sách giảm nghèo bền vững, nhằm tạo sự đồng thuận và thay đổi hành vi xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: nghèo đa chiều, giảm nghèo bền vững, truyền thông chính sách, hiệu quả truyền thông, vai trò phản biện xã hội của báo chí.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các ấn phẩm báo in, báo điện tử và chương trình truyền hình của Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước trong giai đoạn 2021-2022. Dữ liệu khảo sát xã hội học thu thập qua bảng hỏi trực tuyến với 300 đối tượng gồm cán bộ quản lý, phóng viên, biên tập viên và người dân thụ hưởng chính sách giảm nghèo. Ngoài ra, phỏng vấn sâu 10 lãnh đạo, cán bộ truyền thông và đối tượng thụ hưởng chính sách để làm rõ các vấn đề thực tiễn.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung các tác phẩm báo chí về GNBV, đánh giá tần suất, chất lượng, hình thức truyền thông. Sử dụng thống kê mô tả để phân tích kết quả khảo sát, kết hợp phân tích định tính từ phỏng vấn sâu nhằm làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong khung thời gian từ tháng 01/2021 đến tháng 12/2022, đảm bảo tính cập nhật và sát thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tần suất và số lượng tác phẩm về GNBV tăng nhưng chưa đồng đều: Trong giai đoạn 2021-2022, số lượng bài viết, phóng sự về GNBV trên báo Bình Phước tăng khoảng 15% so với giai đoạn trước đó. Tuy nhiên, phân bố các tác phẩm chưa đều giữa các loại hình báo chí, báo điện tử chiếm khoảng 60%, báo in 30%, truyền hình 10%.

  2. Chất lượng nội dung và hình thức truyền thông còn hạn chế: Khoảng 40% bài viết tập trung vào tuyên truyền chủ trương, chính sách mà chưa đi sâu phân tích, phản biện các khó khăn, tồn tại trong thực thi chính sách. Đồ họa và hình ảnh minh họa trong các bài báo chỉ đạt mức trung bình, chưa thu hút người đọc hiệu quả (theo khảo sát mức độ thu hút, chỉ đạt khoảng 55%).

  3. Hiệu quả truyền thông chưa đạt kỳ vọng: Khoảng 35% người được khảo sát cho biết thông tin về GNBV trên báo chí chưa đủ rõ ràng, chưa tạo động lực mạnh mẽ để người dân chủ động tham gia và vươn lên thoát nghèo. So với các tỉnh trong khu vực, Bình Phước còn thiếu các bài viết phản ánh sâu sắc về các mô hình điển hình và các vấn đề tiêu cực trong thực thi chính sách.

  4. Vai trò giám sát và phản biện xã hội của báo chí còn hạn chế: Các phóng viên, biên tập viên chưa thực sự mạnh dạn trong việc phản ánh các biểu hiện tiêu cực, lợi dụng chính sách, dẫn đến việc giám sát thực thi chính sách chưa hiệu quả. Chỉ khoảng 20% tác phẩm có nội dung phản biện xã hội rõ ràng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố: năng lực và đạo đức nghề nghiệp của người làm báo chưa đồng đều; thiếu nguồn lực đầu tư cho công tác đào tạo, đổi mới kỹ thuật; sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước và báo chí trong việc cung cấp thông tin chính thống; cũng như áp lực về thời gian và kinh phí sản xuất các tác phẩm truyền thông chất lượng cao.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, các địa phương có truyền thông chính sách giảm nghèo hiệu quả thường có sự đầu tư bài bản về nguồn nhân lực, công nghệ và có cơ chế phối hợp liên ngành chặt chẽ. Việc truyền thông đa phương tiện, kết hợp giữa báo in, báo điện tử, truyền hình và mạng xã hội được triển khai đồng bộ giúp tăng cường sự lan tỏa và tác động đến nhận thức, hành vi của người dân.

Việc báo chí Bình Phước chưa khai thác triệt để vai trò phản biện xã hội và giám sát thực thi chính sách là điểm cần khắc phục để nâng cao hiệu quả truyền thông. Dữ liệu khảo sát và phỏng vấn cũng cho thấy, người dân và cán bộ quản lý mong muốn có nhiều thông tin phân tích sâu sắc, minh họa sinh động và các câu chuyện thực tế về những mô hình giảm nghèo thành công cũng như những khó khăn, bất cập cần giải quyết.

Các biểu đồ minh họa có thể trình bày tần suất bài viết theo loại hình báo chí, mức độ thu hút của các bài báo qua khảo sát độc giả, tỷ lệ bài viết có nội dung phản biện xã hội, và so sánh tỷ lệ hộ nghèo giảm theo từng năm gắn với các chiến dịch truyền thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ làm báo về lĩnh vực GNBV: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ năng viết bài phân tích, phản biện xã hội và sử dụng công nghệ truyền thông đa phương tiện. Mục tiêu nâng tỷ lệ bài viết chất lượng cao lên ít nhất 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với các trường đào tạo báo chí.

  2. Đổi mới hình thức và nội dung truyền thông đa phương tiện: Phát triển các chương trình truyền hình, video clip, infographics sinh động, dễ tiếp cận trên các nền tảng số và mạng xã hội nhằm tăng cường sự tương tác với người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Mục tiêu tăng lượng tương tác trên các kênh truyền thông lên 50% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong cung cấp và kiểm chứng thông tin: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và báo chí để cung cấp thông tin chính xác, kịp thời và đa chiều về công tác GNBV. Mục tiêu xây dựng quy trình phối hợp chuẩn trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Thông tin và Truyền thông, các sở ngành liên quan.

  4. Phát huy vai trò phản biện xã hội và giám sát thực thi chính sách của báo chí: Khuyến khích các phóng viên, biên tập viên mạnh dạn phản ánh các tồn tại, tiêu cực trong thực thi chính sách giảm nghèo, đồng thời nhân rộng các mô hình điển hình tiên tiến. Mục tiêu tăng tỷ lệ bài viết phản biện lên 40% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập Báo Bình Phước, Đài Phát thanh - Truyền hình.

  5. Đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật và ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại: Đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động báo chí, nâng cao chất lượng hình ảnh, âm thanh và trải nghiệm người dùng trên các nền tảng báo chí điện tử và truyền hình. Mục tiêu hoàn thành nâng cấp trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Ban lãnh đạo BPTV.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước và các cơ quan chức năng: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò và hiệu quả của truyền thông báo chí trong công tác giảm nghèo, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch truyền thông phù hợp, nâng cao hiệu quả thực thi.

  2. Nhà báo, phóng viên, biên tập viên: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về truyền thông chính sách giảm nghèo, giúp nâng cao kỹ năng sản xuất các tác phẩm báo chí có chất lượng, phù hợp với đặc điểm địa phương và đối tượng thụ hưởng.

  3. Các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ hơn về vai trò của truyền thông trong huy động nguồn lực xã hội tham gia công tác giảm nghèo, từ đó chủ động phối hợp và tham gia các hoạt động hỗ trợ.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành báo chí, truyền thông và phát triển xã hội: Tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn truyền thông chính sách giảm nghèo, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển đa phương tiện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Báo chí có vai trò gì trong công tác giảm nghèo bền vững?
    Báo chí là kênh truyền thông chủ lực giúp phổ biến chủ trương, chính sách, nâng cao nhận thức và huy động nguồn lực xã hội tham gia giảm nghèo. Ví dụ, báo chí Bình Phước đã góp phần giảm hơn 3.000 hộ nghèo trong giai đoạn 2000-2020 thông qua truyền thông hiệu quả.

  2. Tại sao truyền thông về giảm nghèo trên báo chí còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân gồm năng lực người làm báo chưa đồng đều, thiếu đầu tư về kỹ thuật và đào tạo, phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan, cũng như áp lực về thời gian và kinh phí sản xuất. Điều này làm giảm chất lượng và hiệu quả truyền thông.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả truyền thông giảm nghèo trên báo chí?
    Cần đào tạo nâng cao năng lực đội ngũ làm báo, đổi mới hình thức truyền thông đa phương tiện, tăng cường phối hợp liên ngành, phát huy vai trò phản biện xã hội và đầu tư hạ tầng kỹ thuật hiện đại.

  4. Đối tượng nào là trọng tâm trong truyền thông giảm nghèo?
    Trọng tâm là các hộ nghèo, cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế khác, nhằm thay đổi nhận thức, tạo động lực vươn lên và đồng hành cùng chính sách giảm nghèo.

  5. Báo chí có thể phản ánh những vấn đề tiêu cực trong thực thi chính sách giảm nghèo không?
    Có, báo chí giữ vai trò phản biện xã hội, giúp phát hiện và phản ánh các biểu hiện tiêu cực, sai phạm trong thực thi chính sách, từ đó góp phần điều chỉnh và hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả giảm nghèo.

Kết luận

  • Báo chí Bình Phước đóng vai trò quan trọng trong truyền thông chính sách giảm nghèo bền vững, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo đáng kể trong những năm qua.
  • Thực trạng truyền thông còn nhiều hạn chế về chất lượng nội dung, hình thức và vai trò phản biện xã hội chưa phát huy tối đa.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể như nâng cao năng lực đội ngũ làm báo, đổi mới hình thức truyền thông đa phương tiện, tăng cường phối hợp liên ngành và đầu tư hạ tầng kỹ thuật.
  • Việc nâng cao hiệu quả truyền thông sẽ góp phần thúc đẩy công tác giảm nghèo bền vững, nâng cao đời sống người dân và phát triển xã hội tại Bình Phước.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, hoàn thiện cơ chế phối hợp và ứng dụng công nghệ hiện đại trong truyền thông, đồng thời tăng cường giám sát, phản biện xã hội qua báo chí.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng một Bình Phước phát triển bền vững và giàu mạnh hơn!