Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thị trường và sự phát triển của các đơn vị sự nghiệp công lập, công tác kế toán đóng vai trò then chốt trong quản lý tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động. Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh, với hơn 52 năm hoạt động, là một trong những đơn vị sự nghiệp công lập điển hình trong lĩnh vực y tế dự phòng, chịu trách nhiệm phòng chống dịch bệnh, quản lý môi trường và các chương trình y tế quốc gia. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính tại đây còn nhiều khó khăn do nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) cấp giảm dần, trong khi nhu cầu mở rộng dịch vụ và nâng cao chất lượng ngày càng tăng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2012-2017, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong điều kiện đơn vị tự chủ tài chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động kế toán tài chính, bao gồm hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán, báo cáo kế toán và công tác kiểm tra kế toán tại trung tâm.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho lãnh đạo và các cơ quan quản lý, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đồng thời hỗ trợ quá trình tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh nói riêng. Qua đó, giúp đơn vị thích ứng với cơ chế thị trường và đáp ứng tốt hơn nhu cầu chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Theo đó, tổ chức công tác kế toán là việc xác định các công việc, nội dung kế toán cần thực hiện nhằm hình thành hệ thống kế toán đáp ứng yêu cầu quản lý của đơn vị. Hệ thống này bao gồm tổ chức bộ máy kế toán, vận dụng phương pháp kế toán, kỹ thuật hạch toán, chế độ và thể lệ kế toán.

  • Nguyên tắc kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập: Đảm bảo tính khoa học, hợp lý, phù hợp với quy định của Nhà nước, đặc điểm hoạt động và trình độ chuyên môn của cán bộ kế toán. Nguyên tắc này giúp cung cấp thông tin chính xác, kịp thời và trung thực.

  • Mô hình quản lý tài chính công: Tập trung vào cơ chế tự chủ tài chính, tự chịu trách nhiệm của đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách, đồng thời quản lý các nguồn thu từ NSNN, phí, lệ phí, dịch vụ và viện trợ.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo kế toán, phân tích thông tin kế toán và kiểm tra kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, chứng từ kế toán, sổ sách kế toán của Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2012-2017; tài liệu pháp luật liên quan đến kế toán và quản lý tài chính công; các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính và Sở Y tế.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phương pháp thu thập tài liệu, quan sát thực tế tại trung tâm, phỏng vấn cán bộ kế toán và quản lý tài chính để đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phân tích định lượng với các số liệu về nguồn thu, chi, tỷ lệ tăng giảm qua các năm; phân tích định tính về quy trình, tổ chức bộ máy, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán. Sử dụng phương pháp so sánh, phân tích tỷ lệ để đánh giá hiệu quả công tác kế toán.

  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hoạt động kế toán của Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2012-2017, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính và hồ sơ kế toán liên quan.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với đặc thù của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế dự phòng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu tài chính: Từ năm 2012 đến 2016, nguồn NSNN cấp cho Trung tâm giảm gần 18,4 tỷ đồng, tương đương giảm 46,31%, trong khi nguồn thu từ phí, lệ phí y tế dự phòng tăng 4,655 tỷ đồng (tăng 102%) và nguồn thu dịch vụ tăng 9,094 tỷ đồng (tăng 132,6%). Điều này cho thấy sự chuyển dịch cơ cấu tài chính theo hướng tăng cường tự chủ tài chính và khai thác nguồn thu ngoài ngân sách.

  2. Tổ chức hệ thống chứng từ kế toán: Trung tâm đã xây dựng hệ thống chứng từ kế toán phù hợp với quy định của Bộ Tài chính, đảm bảo nguyên tắc thống nhất, đặc thù, bằng chứng, cập nhật và hiệu quả. Tuy nhiên, việc luân chuyển và lưu trữ chứng từ còn gặp khó khăn do phần mềm quản lý chưa đồng bộ và chưa liên kết với phần mềm kế toán Misa.

  3. Hệ thống tài khoản và sổ kế toán: Trung tâm vận dụng hệ thống tài khoản kế toán theo chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, mở đầy đủ sổ kế toán tổng hợp và chi tiết. Hình thức kế toán chủ yếu là kế toán trên máy vi tính, giúp nâng cao năng suất và độ chính xác trong ghi chép.

  4. Báo cáo và phân tích kế toán: Báo cáo kế toán được lập đầy đủ, kịp thời theo mẫu biểu quy định, phản ánh chính xác tình hình tài chính và hoạt động của đơn vị. Công tác phân tích thông tin kế toán sử dụng các phương pháp so sánh và phân tích tỷ lệ để đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

  5. Công tác kiểm tra kế toán: Trung tâm tổ chức kiểm tra kế toán thường xuyên, đảm bảo tính chính xác, trung thực của thông tin kế toán. Tuy nhiên, việc kiểm tra còn mang tính hình thức, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm nhỏ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Việc giảm nguồn NSNN cấp trong khi tăng nguồn thu dịch vụ và phí, lệ phí phản ánh xu hướng tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, phù hợp với chính sách của Nhà nước. Tuy nhiên, sự giảm nguồn ngân sách gây áp lực lớn lên công tác quản lý tài chính và kế toán, đòi hỏi Trung tâm phải nâng cao hiệu quả tổ chức công tác kế toán để đảm bảo sử dụng nguồn lực hợp lý.

Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức khoa học, nhưng sự thiếu đồng bộ phần mềm quản lý trang thiết bị và phần mềm kế toán làm tăng khối lượng công việc và tiềm ẩn rủi ro sai sót. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong kế toán cần được đầu tư và hoàn thiện hơn để nâng cao hiệu quả.

Hệ thống tài khoản và sổ kế toán được vận dụng đúng quy định, tạo cơ sở vững chắc cho việc lập báo cáo và phân tích tài chính. Báo cáo kế toán cung cấp thông tin đầy đủ, giúp lãnh đạo và các cơ quan quản lý đưa ra quyết định chính xác, kịp thời.

Công tác kiểm tra kế toán tuy được thực hiện thường xuyên nhưng cần tăng cường tính chủ động, sâu sát để phát hiện sớm các sai phạm, từ đó đề xuất biện pháp khắc phục hiệu quả. So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán đơn vị sự nghiệp công lập cho thấy, việc tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tiềm năng cải tiến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng nguồn thu qua các năm, bảng so sánh tỷ lệ tăng giảm các khoản thu, chi, cũng như sơ đồ quy trình luân chuyển chứng từ và báo cáo kế toán để minh họa rõ nét hơn về thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống phần mềm kế toán và quản lý tài sản: Đầu tư nâng cấp phần mềm quản lý trang thiết bị y tế để đồng bộ và liên kết với phần mềm kế toán Misa, giúp giảm thiểu công việc thủ công, tăng tính chính xác và hiệu quả quản lý tài sản. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp với Sở Y tế và nhà cung cấp phần mềm.

  2. Tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và kiểm tra kế toán nhằm nâng cao năng lực đội ngũ kế toán. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Xây dựng quy trình kiểm tra kế toán chặt chẽ, hiệu quả hơn: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, tăng cường kiểm tra nội bộ, phát hiện sớm sai phạm và xử lý kịp thời. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng đầu năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch – Tài chính và Ban Kiểm tra nội bộ.

  4. Đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính: Chủ động mở rộng các dịch vụ y tế dự phòng có thu phí, đồng thời quản lý chặt chẽ chi phí, tiết kiệm và sử dụng hiệu quả các nguồn thu để bù đắp giảm sút nguồn NSNN. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và các phòng chức năng.

  5. Cải tiến hệ thống chứng từ và báo cáo kế toán: Rà soát, cập nhật hệ thống chứng từ kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động, đảm bảo tính pháp lý và hiệu quả sử dụng; đồng thời nâng cao chất lượng báo cáo kế toán để phục vụ tốt hơn công tác quản lý và ra quyết định. Thời gian thực hiện: trong 9 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch – Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của tổ chức công tác kế toán trong quản lý tài chính, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị mình.

  2. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức công tác kế toán, các quy trình, phương pháp và kỹ thuật kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và thực hành.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực y tế dự phòng.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và y tế: Hỗ trợ đánh giá thực trạng công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, từ đó xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán lại quan trọng đối với đơn vị sự nghiệp công lập?
    Tổ chức công tác kế toán giúp cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời và trung thực, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định đúng đắn, đồng thời giám sát chặt chẽ việc sử dụng nguồn lực tài chính, đảm bảo hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

  2. Các nguồn thu chính của Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm nguồn ngân sách nhà nước cấp, phí và lệ phí y tế dự phòng, thu từ hoạt động dịch vụ y tế, viện trợ và các nguồn thu khác. Trong giai đoạn 2012-2016, nguồn NSNN giảm trong khi các nguồn thu dịch vụ và phí, lệ phí tăng mạnh.

  3. Phần mềm kế toán hiện tại của Trung tâm có những hạn chế gì?
    Phần mềm quản lý trang thiết bị y tế chưa đồng bộ và chưa liên kết với phần mềm kế toán Misa, gây khó khăn trong quản lý tài sản và tăng khối lượng công việc kế toán thủ công, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kế toán.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra kế toán?
    Cần xây dựng kế hoạch kiểm tra chi tiết, tăng cường kiểm tra đột xuất, đào tạo cán bộ kiểm tra, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ kiểm tra và xử lý kịp thời các sai phạm để đảm bảo tính chính xác và trung thực của thông tin kế toán.

  5. Tự chủ tài chính ảnh hưởng như thế nào đến công tác kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập?
    Tự chủ tài chính đòi hỏi đơn vị phải quản lý chặt chẽ nguồn thu, chi, đảm bảo cân đối tài chính, đồng thời tổ chức công tác kế toán khoa học, minh bạch để cung cấp thông tin quản lý chính xác, giúp đơn vị hoạt động hiệu quả và bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, làm cơ sở cho nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh cho thấy sự chuyển dịch cơ cấu tài chính theo hướng tự chủ, với nguồn NSNN giảm và nguồn thu dịch vụ tăng mạnh.
  • Hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và báo cáo kế toán được tổ chức tương đối đầy đủ, nhưng còn tồn tại hạn chế về phần mềm quản lý và công tác kiểm tra kế toán.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống phần mềm, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra và đa dạng hóa nguồn thu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp công lập khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại đơn vị bạn!