Thi Pháp Kết Cấu Ca Dao: Nghiên Cứu Chuyên Sâu

• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn học
• Đề tài: Thi Pháp Kết Cấu Ca Dao
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 1999
• Địa điểm: Hà Nội

• 1. CHƯƠNG 1: HIỆN TƯỢNG LẶP GHÉP HAY LÀ HIỆN TƯỢNG TRÙNG LẶP DÒNG THƠ

I. Thi Pháp Ca Dao Khám Phá Giá Trị Văn Hóa Dân Gian

Ca dao, viên ngọc quý của văn học dân gian, là tiếng nói tâm tình của người Việt qua bao thế hệ. Nghiên cứu thi pháp ca dao và kết cấu ca dao không chỉ là khám phá vẻ đẹp nghệ thuật, mà còn là tìm hiểu sâu sắc giá trị nội dung ca dao và giá trị nghệ thuật ca dao. Bài viết này đi sâu vào phân tích ca dao, thông qua ví dụ ca dao cụ thể, để làm sáng tỏ những đặc trưng độc đáo của thể loại này. Ca dao không chỉ là những câu hát ru, mà còn là kho tàng tri thức, kinh nghiệm sống, và tình cảm của dân tộc. Việc nghiên cứu thi pháp kết cấu ca dao giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách thức người xưa gửi gắm thông điệp, thể hiện tâm tư, và lưu giữ bản sắc văn hóa.

1.1. Tổng Quan Về Ca Dao Nguồn Gốc và Đặc Điểm

Ca dao là một thể loại thơ trữ tình dân gian, thường được truyền miệng từ đời này sang đời khác. Đặc điểm thi pháp ca dao nổi bật là tính giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật. Ca dao sử dụng ngôn ngữ bình dị, hình ảnh quen thuộc, và các biện pháp tu từ độc đáo để diễn tả tình cảm, suy nghĩ của người dân lao động. Ca dao thường gắn liền với các hoạt động sinh hoạt cộng đồng như hát đối đáp, hát ru, và các nghi lễ truyền thống. Nghiên cứu kết cấu ca dao giúp ta nhận diện những khuôn mẫu quen thuộc và sự sáng tạo trong cách thức tổ chức câu chữ.

1.2. Thi Pháp và Kết Cấu Mối Liên Hệ Mật Thiết Trong Ca Dao

Thi pháp và kết cấu là hai yếu tố không thể tách rời trong ca dao. Thi pháp ca dao bao gồm các yếu tố như ngôn ngữ, hình ảnh, nhịp điệu, và các biện pháp tu từ. Kết cấu ca dao là cách thức tổ chức các yếu tố thi pháp này để tạo nên một chỉnh thể thống nhất. Cách sử dụng ngôn ngữ ca dao ảnh hưởng trực tiếp đến cảm xúc và thông điệp truyền tải. Một kết cấu chặt chẽ, hài hòa sẽ làm tăng thêm sức biểu cảm và giá trị thẩm mỹ của ca dao.

II. Phân Tích Chi Tiết Thi Pháp Ca Dao Cách Nhận Diện

Để phân tích ca dao một cách chi tiết, cần tập trung vào các yếu tố thi pháp và kết cấu. Đầu tiên, cần xác định chủ đề, cảm xúc, và thông điệp chính của bài ca dao. Sau đó, phân tích cách tác giả dân gian sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh, và các biện pháp tu từ để diễn tả những điều này. Cuối cùng, đánh giá kết cấu nghệ thuật ca dao, cách các câu, các đoạn được sắp xếp để tạo nên hiệu ứng thẩm mỹ. Việc phân tích chi tiết ca dao giúp ta hiểu sâu hơn về tâm hồn và trí tuệ của người Việt.

2.1. Ngôn Ngữ Ca Dao Tính Bình Dị Gần Gũi và Biểu Cảm

Ngôn ngữ ca dao thường rất bình dị, gần gũi với đời sống hàng ngày. Các từ ngữ được sử dụng thường là những từ quen thuộc, dễ hiểu. Tuy nhiên, trong sự giản dị ấy lại ẩn chứa sức biểu cảm mạnh mẽ. Các motif ca dao và thành ngữ, tục ngữ được sử dụng một cách linh hoạt, sáng tạo để tăng tính hình tượng và biểu cảm. Sự dụng từ ngữ có tính địa phương cũng là một nét đặc trưng của ca dao, tạo nên sự đa dạng và phong phú.

2.2. Hình Ảnh Trong Ca Dao Gợi Cảm và Giàu Ý Nghĩa Tượng Trưng

Hình ảnh trong ca dao thường rất gợi cảm và giàu ý nghĩa tượng trưng. Các hình ảnh về thiên nhiên, con người, và các vật dụng quen thuộc được sử dụng để diễn tả tình cảm, suy nghĩ, và kinh nghiệm sống. Hình ảnh trong ca dao không chỉ đơn thuần là miêu tả sự vật, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện quan niệm về cuộc sống, về tình yêu, và về xã hội. Ví dụ, hình ảnh “cây đa, bến nước, sân đình” thường tượng trưng cho quê hương, làng xóm.

2.3. Các Biện Pháp Tu Từ Tăng Tính Biểu Cảm và Giá Trị Thẩm Mỹ

Ca dao sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ, điệp ngữ… để tăng tính biểu cảm và giá trị thẩm mỹ. So sánh và ẩn dụ giúp tạo ra những hình ảnh sống động, gợi cảm, giúp người đọc dễ dàng hình dung và cảm nhận. Điệp ngữ và điệp âm tạo ra nhịp điệu và âm hưởng đặc biệt, làm tăng tính nhạc điệu của ca dao. Nhân hóa giúp cho các sự vật vô tri trở nên gần gũi, sinh động.

III. Kết Cấu Ca Dao Phân Tích Các Dạng Thức Phổ Biến Nhất

Kết cấu ca dao rất đa dạng, nhưng có một số dạng thức phổ biến như kết cấu song hành, kết cấu đối xứng, kết cấu vòng tròn, và kết cấu phát triển. Mỗi dạng kết cấu có những đặc điểm riêng, phù hợp với những chủ đề và cảm xúc khác nhau. Hiểu rõ các dạng kết cấu ca dao giúp ta phân tích và đánh giá một cách chính xác hơn giá trị nghệ thuật của ca dao.

3.1. Kết Cấu Song Hành Sự Tương Đồng và Bổ Sung Ý Nghĩa

Kết cấu song hành là dạng kết cấu mà các câu, các đoạn có nội dung tương đồng hoặc bổ sung cho nhau. Dạng kết cấu này thường được sử dụng để nhấn mạnh một ý tưởng, một cảm xúc, hoặc một thông điệp. Ví dụ: “Thương người như thể thương thân/ Lá lành đùm lá rách”. Hai câu ca dao này có nội dung tương đồng, cùng thể hiện tinh thần tương thân tương ái.

3.2. Kết Cấu Đối Xứng Tạo Sự Cân Đối Hài Hòa Về Nghệ Thuật

Kết cấu đối xứng là dạng kết cấu mà các câu, các đoạn có nội dung tương phản hoặc đối lập nhau, tạo nên sự cân đối và hài hòa về nghệ thuật. Dạng kết cấu này thường được sử dụng để thể hiện những mâu thuẫn, xung đột, hoặc những mặt đối lập của cuộc sống. Ví dụ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”. Hai vế đối lập nhau nêu cao bài học về môi trường sống.

3.3. Kết Cấu Vòng Tròn Tạo Cảm Giác Trọn Vẹn và Khép Kín

Kết cấu vòng tròn là dạng kết cấu mà câu mở đầu và câu kết thúc có nội dung tương tự nhau, tạo cảm giác trọn vẹn và khép kín. Dạng kết cấu này thường được sử dụng để thể hiện những cảm xúc sâu lắng, những suy tư triết lý, hoặc những câu chuyện có tính chất tuần hoàn.Ví dụ: “Đi đâu cho thiếp theo cùng/ Đói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam” (lặp lại ở cuối bài). Sự lặp lại nhấn mạnh tình cảm son sắt.

IV. Ví Dụ Phân Tích Thi Pháp Kết Cấu Ca Dao Cụ Thể Minh Họa

Để hiểu rõ hơn về thi pháp kết cấu ca dao, chúng ta sẽ đi vào ví dụ ca dao cụ thể và tiến hành phân tích chi tiết. Ví dụ này sẽ giúp ta thấy rõ cách các yếu tố thi pháp và kết cấu hòa quyện vào nhau, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo và giàu ý nghĩa.

4.1. Phân Tích Bài Ca Dao Thân Em Như Tấm Lụa Đào

Bài ca dao “Thân em như tấm lụa đào/Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?” sử dụng hình ảnh “tấm lụa đào” để so sánh với thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa. Ngôn ngữ ca dao ở đây rất bình dị nhưng giàu sức gợi. Kết cấu bài ca dao là kết cấu so sánh, đối chiếu, thể hiện sự lo lắng, bất an về tương lai. Đây là một phân tích ca dao điển hình về thân phận người phụ nữ.

4.2. Phân Tích Bài Ca Dao Công Cha Như Núi Thái Sơn

Bài ca dao “Công cha như núi Thái Sơn/Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” sử dụng hình ảnh “núi Thái Sơn” và “nước trong nguồn” để so sánh với công lao của cha mẹ. Kết cấu ca dao là kết cấu song hành, nhấn mạnh sự lớn lao và vĩnh cửu của tình cha nghĩa mẹ. Đây là bài ca dao về gia đình, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của con cái.

V. Ứng Dụng và Bảo Tồn Thi Pháp Ca Dao Hướng Tiếp Cận Mới

Nghiên cứu thi pháp ca dao và kết cấu ca dao không chỉ có giá trị về mặt học thuật, mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa ca dao. Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong giảng dạy văn học dân gian, trong sáng tác nghệ thuật, và trong các hoạt động quảng bá văn hóa.

5.1. Giảng Dạy Văn Học Dân Gian Nâng Cao Nhận Thức về Ca Dao

Nghiên cứu thi pháp giúp học sinh và sinh viên hiểu sâu hơn về nghệ thuật ca dao, từ đó nâng cao tình yêu và ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc. Các đặc điểm thi pháp ca dao cần được nhấn mạnh trong chương trình giảng dạy. Việc sử dụng ví dụ ca dao minh họa cụ thể sẽ giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức.

5.2. Sáng Tác Nghệ Thuật Tìm Cảm Hứng từ Vẻ Đẹp Ca Dao

Thi pháp ca dao có thể là nguồn cảm hứng dồi dào cho các nghệ sĩ trong việc sáng tác các tác phẩm văn học, âm nhạc, hội họa… Việc khai thác các motif ca dao, các hình ảnh quen thuộc, và các biện pháp tu từ độc đáo sẽ giúp tạo ra những tác phẩm mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam.

VI. Kết Luận Thi Pháp Ca Dao Di Sản Văn Hóa Cần Được Trân Trọng

Thi pháp kết cấu ca dao là một di sản văn hóa vô giá của dân tộc Việt Nam. Việc nghiên cứu, bảo tồn, và phát huy giá trị thi pháp ca dao là trách nhiệm của mỗi chúng ta. Thông qua việc phân tích chi tiết ca dao và tìm hiểu sâu sắc về văn học dân gian, chúng ta sẽ thêm yêu quý và tự hào về bản sắc văn hóa của dân tộc.

6.1. Giá Trị Vĩnh Cửu Của Ca Dao Trong Đời Sống Văn Hóa

Ca dao không chỉ là những câu hát ru, mà còn là tiếng nói của tâm hồn Việt, là kho tàng tri thức và kinh nghiệm sống của bao thế hệ. Dù thời gian trôi qua, giá trị của ca dao vẫn vẹn nguyên, tiếp tục nuôi dưỡng tâm hồn và bồi đắp văn hóa cho các thế hệ mai sau. Sự đa dạng trong phân loại ca dao giúp ta hiểu sâu sắc hơn về đời sống tinh thần của người Việt.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Khám Phá Những Góc Khuất

Việc nghiên cứu thi pháp kết cấu ca dao vẫn còn nhiều dư địa để khám phá. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc so sánh thi pháp ca dao giữa các vùng miền, phân tích ảnh hưởng của văn hóa đến ngôn ngữ ca dao, hoặc tìm hiểu sự biến đổi của thi pháp ca dao theo thời gian. Các nghiên cứu về ca dao trữ tình, ca dao than thân, ca dao hài hước, ca dao lao động sẽ góp phần làm phong phú thêm kiến thức về thể loại này.

Tổng quan nghiên cứu

Hiện tượng trùng lặp dòng thơ trong ca dao Việt Nam là một đặc điểm nổi bật, được ghi nhận và nghiên cứu từ hơn ba thập kỷ trước. Qua khảo sát khoảng 11.825 lời ca dao, có đến 18,9% lời ca dao thể hiện sự trùng lặp dòng thơ ở các mức độ khác nhau, từ một dòng đến hơn mười dòng. Ví dụ, trong số 2.340 lời ca dao có trùng lặp, loại trùng lặp một dòng xuất hiện 1.382 lần, hai dòng 812 lần, và các mức độ cao hơn xuất hiện với tần suất thấp hơn. Hiện tượng này không chỉ là dấu hiệu phân biệt ca dao với thơ trữ tình dòng văn học viết mà còn phản ánh đặc trưng sáng tạo dân gian trong quá trình truyền miệng và diễn xướng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích hiện tượng trùng lặp dòng thơ trong ca dao, làm rõ vai trò của nó trong kết cấu nghệ thuật và nội dung ca dao, đồng thời so sánh với hiện tượng vay mượn trong thơ văn viết. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào kho tàng ca dao Việt Nam được sưu tầm và khảo sát trong khoảng thời gian từ cuối thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI, với dữ liệu chính từ các bộ sưu tập ca dao tiêu biểu như "Kho tàng ca dao người Việt" và các luận văn thạc sĩ chuyên sâu.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân gian, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận cho các nhà nghiên cứu văn học dân gian, ngôn ngữ học và nghệ thuật biểu diễn. Các chỉ số như tỷ lệ lời ca dao có trùng lặp, phân loại mức độ trùng lặp, và vị trí trùng lặp trong tác phẩm được sử dụng làm thước đo đánh giá tính phổ biến và vai trò của hiện tượng này trong ca dao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về văn học dân gian, đặc biệt là lý thuyết về sáng tạo tập thể và truyền miệng trong ca dao, dân ca. Khung lý thuyết bao gồm:

• Lý thuyết sáng tạo dân gian: Nhấn mạnh tính tập thể, sự biến đổi và tái sử dụng các yếu tố ngôn ngữ, hình ảnh trong quá trình diễn xướng và truyền miệng.
• Mô hình kết cấu nghệ thuật ca dao: Phân tích các dạng kết cấu như kết cấu một vế đơn giản, hai vế tương hợp, hai vế đối lập, và nhiều vế nối tiếp, giúp hiểu rõ cách tổ chức nội dung và hình thức trong ca dao.
• Khái niệm phán đoán trong ngôn ngữ học: Phân tích vai trò của phán đoán trong việc tạo nên nội dung và ý nghĩa của lời ca, từ đó giải thích sự khác biệt giữa các dị bản ca dao.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: trùng lặp dòng thơ, sáng tạo dân gian, kết cấu nghệ thuật, phán đoán, thời gian nghệ thuật, không gian nghệ thuật.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng:

• Nguồn dữ liệu: Khoảng 11.825 lời ca dao được sưu tầm từ các bộ sách tiêu biểu như "Kho tàng ca dao người Việt" (1995), các luận văn thạc sĩ chuyên ngành văn học dân gian, và các công trình nghiên cứu của các học giả trong nước.
• Phương pháp phân tích: Phân loại và thống kê hiện tượng trùng lặp dòng thơ theo số lượng dòng trùng lặp, vị trí trùng lặp trong lời ca, đồng thời phân tích kết cấu nghệ thuật và nội dung dựa trên lý thuyết phán đoán và sáng tạo dân gian.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong vòng 12 tháng, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu (3 tháng), phân tích định lượng và định tính (6 tháng), và tổng hợp, viết báo cáo (3 tháng).

Cỡ mẫu lớn và đa dạng đảm bảo tính đại diện cho kho tàng ca dao Việt Nam, phương pháp chọn mẫu theo tiêu chí bao quát các vùng miền và thể loại ca dao khác nhau nhằm phản ánh toàn diện hiện tượng trùng lặp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ trùng lặp dòng thơ trong ca dao: Trong tổng số 11.825 lời ca dao khảo sát, có khoảng 18,9% lời thể hiện hiện tượng trùng lặp dòng thơ. Trong số 2.340 lời có trùng lặp, loại trùng lặp một dòng chiếm 59% (1.382 lần), hai dòng chiếm 35% (812 lần), các loại trùng lặp từ 3 đến 11 dòng chiếm phần còn lại với tần suất thấp hơn.

2. Vị trí trùng lặp chủ yếu ở đầu tác phẩm: Khoảng 85% lời ca dao có trùng lặp dòng thơ xảy ra ở những dòng đầu, chiếm 16% tổng số lời ca dao khảo sát. Điều này cho thấy sự trùng lặp đóng vai trò quan trọng trong việc mở đầu và tạo nhịp điệu cho tác phẩm.

3. Phân loại kết cấu ca dao liên quan đến trùng lặp: Nghiên cứu xác định năm dạng kết cấu chính trong ca dao: kết cấu một vế đơn giản, hai vế tương hợp, hai vế đối lập, nhiều vế nối tiếp có liên hệ hoặc không liên hệ nội dung. Hiện tượng trùng lặp thường xuất hiện trong các dạng kết cấu mở, đặc biệt là trong hát đối đáp, giúp người diễn xướng dễ dàng ứng tác và tạo sự liên kết mạch lạc.

4. So sánh với thơ trữ tình dòng văn học viết: Trong khi ca dao có khoảng 19% lời thể hiện trùng lặp dòng thơ, thì trong thơ trữ tình dòng văn học viết thời trung đại và hiện đại, hiện tượng này gần như không xuất hiện hoặc rất hiếm hoi. Việc vay mượn câu thơ trong văn học viết được coi là vi phạm bản quyền nếu không chú thích, trong khi ca dao dân gian coi đó là đặc trưng sáng tạo tập thể.

Thảo luận kết quả

Hiện tượng trùng lặp dòng thơ trong ca dao phản ánh đặc điểm sáng tạo dân gian dựa trên sự truyền miệng và diễn xướng. Việc lặp lại các dòng thơ, đặc biệt ở phần mở đầu, giúp người hát dễ dàng bắt nhịp, tạo sự liên kết âm điệu và nội dung, đồng thời hỗ trợ quá trình ứng tác nhanh trong các cuộc hát đối đáp. Sự trùng lặp cũng thể hiện tính cộng đồng trong sáng tạo ca dao, nơi các câu thơ được "tháo", "lắp" và biến đổi linh hoạt theo từng hoàn cảnh.

So với thơ trữ tình dòng văn học viết, ca dao có tính mở và linh hoạt hơn, không bị ràng buộc bởi quyền tác giả hay sự cá nhân hóa sáng tạo. Điều này phù hợp với bản chất dân gian, nơi tác phẩm là sản phẩm của cộng đồng và được truyền lại qua nhiều thế hệ. Các biểu đồ thống kê tần suất trùng lặp theo số dòng và vị trí trong tác phẩm sẽ minh họa rõ nét sự phân bố hiện tượng này.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng làm rõ vai trò của phán đoán trong việc tạo nên nội dung ca dao, qua đó giải thích sự đa dạng và biến thể của các lời ca dù có cùng dạng kết cấu. Sự khác biệt nhỏ về từ ngữ có thể tạo ra các phán đoán mới, làm phong phú thêm kho tàng ca dao.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường bảo tồn và nghiên cứu ca dao dân gian: Các cơ quan văn hóa và học viện nên tổ chức các dự án sưu tầm, số hóa và phân tích ca dao nhằm bảo tồn hiện tượng trùng lặp dòng thơ như một đặc trưng văn hóa độc đáo. Mục tiêu đạt được trong vòng 3 năm, do Viện Văn học và các trường đại học chủ trì.

2. Phát triển chương trình đào tạo chuyên sâu về văn học dân gian: Đưa nội dung về hiện tượng trùng lặp dòng thơ và kết cấu ca dao vào chương trình đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ để nâng cao nhận thức và kỹ năng nghiên cứu cho sinh viên và học giả. Thời gian triển khai trong 2 năm, do các trường đại học chuyên ngành văn học thực hiện.

3. Ứng dụng công nghệ trong phân tích và phổ biến ca dao: Sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo và học máy để phân tích tự động hiện tượng trùng lặp, tạo cơ sở dữ liệu mở phục vụ nghiên cứu và giáo dục. Dự kiến hoàn thành trong 4 năm, phối hợp giữa các viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ.

4. Tổ chức các hoạt động diễn xướng ca dao truyền thống: Khuyến khích các địa phương tổ chức các cuộc thi hát đối đáp, diễn xướng ca dao nhằm duy trì và phát huy giá trị nghệ thuật của hiện tượng trùng lặp dòng thơ trong thực tế. Thời gian thực hiện liên tục, do Sở Văn hóa các tỉnh phối hợp với các câu lạc bộ dân ca.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu văn học dân gian và ngôn ngữ học: Luận văn cung cấp dữ liệu và phân tích chuyên sâu về hiện tượng trùng lặp dòng thơ, hỗ trợ nghiên cứu về sáng tạo dân gian và truyền miệng.

2. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành văn học: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy và học tập về ca dao, kết cấu nghệ thuật và phương pháp phân tích văn bản dân gian.

3. Nhà quản lý văn hóa và bảo tồn di sản: Giúp hiểu rõ giá trị văn hóa của ca dao, từ đó xây dựng chính sách bảo tồn và phát huy hiệu quả hơn.

4. Người làm công tác biểu diễn nghệ thuật dân gian: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để tổ chức các hoạt động diễn xướng ca dao, nâng cao chất lượng biểu diễn và thu hút khán giả.

Câu hỏi thường gặp

1. Hiện tượng trùng lặp dòng thơ trong ca dao là gì?
   Hiện tượng này là sự lặp lại nguyên văn hoặc gần nguyên văn các dòng thơ trong nhiều lời ca dao khác nhau hoặc trong cùng một lời ca, thường xuất hiện ở phần đầu tác phẩm, giúp tạo nhịp điệu và liên kết nội dung.

2. Tỷ lệ trùng lặp dòng thơ trong ca dao Việt Nam là bao nhiêu?
   Khoảng 18,9% lời ca dao trong kho tàng khảo sát có hiện tượng trùng lặp dòng thơ, với đa số là trùng lặp một hoặc hai dòng.

3. Hiện tượng trùng lặp có xuất hiện trong thơ trữ tình dòng văn học viết không?
   Rất hiếm hoặc gần như không có. Trong văn học viết, việc vay mượn câu thơ mà không chú thích được coi là vi phạm bản quyền, khác với ca dao dân gian vốn mang tính sáng tạo tập thể.

4. Vai trò của trùng lặp dòng thơ trong ca dao là gì?
   Trùng lặp giúp người hát dễ dàng ứng tác trong các cuộc hát đối đáp, tạo sự liên kết âm điệu, đồng thời phản ánh tính cộng đồng và truyền miệng trong sáng tạo dân gian.

5. Làm thế nào để bảo tồn và phát huy giá trị của hiện tượng này?
   Bảo tồn qua sưu tầm, số hóa, nghiên cứu chuyên sâu, đào tạo chuyên ngành, ứng dụng công nghệ phân tích và tổ chức các hoạt động diễn xướng ca dao truyền thống.

Kết luận

• Hiện tượng trùng lặp dòng thơ là đặc trưng nổi bật trong ca dao Việt Nam, chiếm khoảng 19% lời ca dao khảo sát.
• Trùng lặp chủ yếu xuất hiện ở phần đầu tác phẩm, đóng vai trò quan trọng trong kết cấu nghệ thuật và quá trình diễn xướng.
• So với thơ trữ tình dòng văn học viết, ca dao có tính sáng tạo tập thể và linh hoạt hơn, không bị ràng buộc bởi quyền tác giả.
• Nghiên cứu làm rõ các dạng kết cấu ca dao và vai trò của phán đoán trong tạo nên nội dung đa dạng của ca dao.
• Đề xuất các giải pháp bảo tồn, nghiên cứu và phát huy giá trị hiện tượng trùng lặp dòng thơ trong ca dao, hướng tới phát triển bền vững văn hóa dân gian.

Tiếp theo, cần triển khai các dự án sưu tầm và số hóa ca dao, đồng thời phát triển chương trình đào tạo chuyên sâu để nâng cao nhận thức và kỹ năng nghiên cứu. Mời các nhà nghiên cứu, giảng viên, quản lý văn hóa và nghệ sĩ dân gian cùng tham gia đóng góp và ứng dụng kết quả nghiên cứu này.