Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội của thành phố Hà Nội, chương trình cho vay giải quyết việc làm (GQVL) tại Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) - Chi nhánh thành phố Hà Nội đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ người lao động và các cơ sở sản xuất kinh doanh nhỏ phát triển kinh tế, tạo việc làm và nâng cao thu nhập. Tính đến cuối năm 2023, dư nợ cho vay GQVL đạt 11.024 tỷ đồng, chiếm 78% tổng dư nợ các chương trình tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn, với hơn 208 nghìn khách hàng vay vốn. Trong giai đoạn 2020-2023, nguồn vốn cho vay đã góp phần tạo việc làm cho khoảng 82-95 nghìn người lao động mỗi năm, thể hiện tầm quan trọng của chương trình trong việc giảm tỷ lệ thất nghiệp và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, chương trình vẫn còn tồn tại một số hạn chế như nguồn vốn còn hạn chế, mức cho vay bình quân thấp chỉ đạt khoảng 50-58 triệu đồng/người, chưa đáp ứng đủ quy mô đầu tư; đối tượng cho vay chủ yếu là người lao động sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ, chưa mở rộng đến các cơ sở sản xuất kinh doanh quy mô lớn hơn; cơ chế nghiệp vụ và các quy định cho vay còn chưa hoàn toàn phù hợp với thực tiễn. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng cho vay GQVL tại NHCSXH - Chi nhánh thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2020-2023, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quy mô và nâng cao chất lượng cho vay, góp phần thực hiện hiệu quả kế hoạch giải quyết việc làm của thành phố.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 30 quận, huyện, thị xã trên địa bàn Hà Nội, sử dụng số liệu thứ cấp từ năm 2020 đến 2023 và số liệu sơ cấp thu thập trong năm 2024 từ 190 đối tượng gồm khách hàng vay vốn, cán bộ tổ chức chính trị xã hội, lãnh đạo UBND cấp xã và cán bộ NHCSXH. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách tín dụng chính sách xã hội, đồng thời hỗ trợ NHCSXH và các cơ quan liên quan nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay GQVL, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và an sinh xã hội tại Thủ đô.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về giải quyết việc làm và tín dụng chính sách xã hội. Trước hết, khái niệm việc làm được hiểu theo quan điểm của Tổ chức Lao động Quốc tế và Bộ luật Lao động Việt Nam (Điều 9, Luật số 45/2019/QH14) là hoạt động tạo ra thu nhập hợp pháp cho người lao động. Giải quyết việc làm (GQVL) được định nghĩa là tổng thể các biện pháp, chính sách kinh tế xã hội nhằm tạo điều kiện thuận lợi để mọi người có khả năng lao động đều có việc làm ổn định và nâng cao chất lượng việc làm.

Lý thuyết về tín dụng chính sách xã hội nhấn mạnh vai trò của các chương trình cho vay ưu đãi nhằm hỗ trợ các đối tượng chính sách tiếp cận vốn, phát triển sản xuất kinh doanh, tạo việc làm và cải thiện đời sống. Mô hình cho vay GQVL tại NHCSXH bao gồm hai đối tượng chính: người lao động và các cơ sở sản xuất kinh doanh nhỏ và vừa, với phương thức cho vay trực tiếp và ủy thác qua các tổ chức chính trị xã hội. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động cho vay bao gồm chỉ tiêu định lượng như doanh số cho vay, tỷ lệ thu nợ, dư nợ tín dụng, tỷ lệ nợ quá hạn và số khách hàng vay vốn; cùng các chỉ tiêu định tính như mức độ hài lòng của khách hàng và ý nghĩa thực tiễn của chương trình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, thống kê của NHCSXH - Chi nhánh thành phố Hà Nội giai đoạn 2020-2023, các văn bản pháp luật và tài liệu liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát trực tuyến với 190 đối tượng gồm 100 khách hàng vay vốn, 40 cán bộ tổ chức chính trị xã hội cấp xã, 40 lãnh đạo UBND cấp xã và 10 cán bộ NHCSXH tại 5 quận và 5 huyện trên địa bàn Hà Nội trong khoảng thời gian từ 15/7/2024 đến 20/8/2024.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan đến chương trình cho vay GQVL. Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh qua các năm, phân tích tỷ lệ phần trăm và tổng hợp các ý kiến khảo sát để đánh giá thực trạng, xác định tồn tại và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2024, trong đó giai đoạn thu thập và xử lý số liệu sơ cấp diễn ra trong năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn vốn và dư nợ cho vay GQVL: Tổng nguồn vốn hoạt động của NHCSXH - Chi nhánh Hà Nội tăng từ 10.204 tỷ đồng năm 2020 lên 14.196 tỷ đồng năm 2023, trong đó nguồn vốn cho vay GQVL tăng từ 5.906 tỷ đồng lên 11.316 tỷ đồng, chiếm 80% tổng nguồn vốn cho vay. Dư nợ cho vay GQVL tăng từ 5.813 tỷ đồng năm 2020 lên 11.024 tỷ đồng năm 2023, tăng gần gấp đôi, chiếm 78% tổng dư nợ các chương trình tín dụng chính sách xã hội.

  2. Mức cho vay bình quân và đối tượng vay: Mức cho vay bình quân tăng từ 48 triệu đồng/người năm 2020 lên 58 triệu đồng/người năm 2023, chỉ đạt khoảng 50-58% mức cho vay tối đa theo quy định (100 triệu đồng). Đối tượng vay chủ yếu là người lao động (chiếm trên 90%), trong khi các cơ sở sản xuất kinh doanh gần như không tiếp cận được nguồn vốn trong giai đoạn này.

  3. Chất lượng tín dụng và nợ quá hạn: Tỷ lệ nợ quá hạn chương trình GQVL duy trì ở mức rất thấp, khoảng 0,014% trên tổng dư nợ, thấp hơn tỷ lệ nợ quá hạn chung của Chi nhánh (0,016%). Tỷ lệ thu nợ/nợ đến hạn luôn đạt trên 99,5%, phản ánh ý thức trả nợ tốt và công tác quản lý vốn hiệu quả.

  4. Hiệu quả giải quyết việc làm: Nguồn vốn cho vay GQVL đã tạo việc làm cho khoảng 82-95 nghìn người lao động mỗi năm, đạt từ 52,5% đến 59,7% kế hoạch giải quyết việc làm do UBND Thành phố giao trong giai đoạn 2020-2023. Tỷ lệ lao động trẻ (dưới 30 tuổi) tham gia vay vốn có xu hướng tăng từ 4% năm 2020 lên 9% năm 2023.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ về nguồn vốn và dư nợ cho vay GQVL phản ánh sự quan tâm và hỗ trợ tích cực của Chính phủ, UBND Thành phố Hà Nội và các cấp chính quyền trong việc bố trí nguồn vốn ủy thác, đặc biệt là nguồn vốn địa phương chiếm tỷ trọng ngày càng cao (55% năm 2023). Mức cho vay bình quân tuy có tăng nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mức tối đa cho phép, cho thấy nhu cầu vốn thực tế của người lao động còn hạn chế hoặc do các quy định, thủ tục cho vay chưa hoàn toàn phù hợp, hạn chế khả năng tiếp cận vốn lớn hơn.

Chất lượng tín dụng được duy trì ổn định với tỷ lệ nợ quá hạn rất thấp, cho thấy hiệu quả trong công tác quản lý, giám sát và ý thức trả nợ của khách hàng. Việc tập trung cho vay chủ yếu vào người lao động cá nhân thay vì các cơ sở sản xuất kinh doanh có thể do phương thức ủy thác qua tổ chức chính trị xã hội thuận lợi hơn, nhưng cũng làm hạn chế tiềm năng phát triển quy mô sản xuất kinh doanh lớn hơn.

Hiệu quả giải quyết việc làm qua chương trình cho vay GQVL là rõ rệt, góp phần quan trọng vào kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của thành phố. Sự gia tăng tỷ lệ lao động trẻ tham gia vay vốn là tín hiệu tích cực cho sự phát triển bền vững nguồn nhân lực địa phương. Kết quả khảo sát mức độ hài lòng của khách hàng và các bên liên quan cũng phản ánh sự đồng thuận cao về ý nghĩa và hiệu quả của chương trình, đồng thời chỉ ra nhu cầu cải tiến thủ tục và nâng cao năng lực cán bộ để phục vụ tốt hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng dư nợ, cơ cấu nguồn vốn, phân loại đối tượng vay và tỷ lệ nợ quá hạn theo năm, giúp minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả hoạt động cho vay GQVL.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nguồn vốn cho vay GQVL: Chủ động phối hợp với UBND Thành phố và các quận, huyện để tăng cường nguồn vốn ủy thác từ ngân sách địa phương, phấn đấu tăng trưởng nguồn vốn cho vay GQVL ít nhất 15% mỗi năm trong giai đoạn 2024-2026 nhằm đáp ứng nhu cầu vay vốn ngày càng tăng.

  2. Mở rộng đối tượng và nâng mức cho vay bình quân: Rà soát, điều chỉnh các quy định về điều kiện vay và thủ tục cho vay để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các cơ sở sản xuất kinh doanh tiếp cận vốn, đồng thời khuyến khích người lao động nâng cao mức vay phù hợp với quy mô dự án, phấn đấu nâng mức cho vay bình quân lên 70-80 triệu đồng/người trong 2 năm tới.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến quy trình nghiệp vụ: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao kỹ năng nghiệp vụ, tư vấn cho vay và quản lý rủi ro cho cán bộ NHCSXH và tổ chức chính trị xã hội nhận ủy thác, đồng thời đơn giản hóa thủ tục cho vay, rút ngắn thời gian giải ngân để tăng tính hiệu quả và sự hài lòng của khách hàng.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và phối hợp liên ngành: Tăng cường tuyên truyền chính sách cho vay GQVL đến người dân và các tổ chức, đặc biệt là các đối tượng tiềm năng chưa tiếp cận được vốn; phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, chính quyền địa phương và tổ chức chính trị xã hội để nâng cao hiệu quả triển khai chương trình, đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích và phát huy hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên NHCSXH: Luận văn cung cấp phân tích chi tiết về thực trạng và giải pháp cho vay GQVL, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành và triển khai các chương trình tín dụng chính sách xã hội.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên các cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an sinh xã hội: Tài liệu giúp hiểu rõ vai trò của tín dụng chính sách trong giải quyết việc làm, từ đó xây dựng và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Các tổ chức chính trị xã hội nhận ủy thác cho vay: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để nâng cao năng lực phối hợp, quản lý và giám sát hoạt động cho vay, góp phần đảm bảo chất lượng tín dụng và hiệu quả chương trình.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng, Kinh tế xã hội: Đây là nguồn tài liệu tham khảo quý giá về mô hình tín dụng chính sách xã hội, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng tín dụng ưu đãi trong bối cảnh phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chương trình cho vay giải quyết việc làm tại NHCSXH là gì?
    Chương trình cho vay GQVL là hình thức tín dụng ưu đãi nhằm hỗ trợ người lao động và các cơ sở sản xuất kinh doanh nhỏ tiếp cận vốn để tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm, góp phần giảm thất nghiệp và nâng cao thu nhập.

  2. Nguồn vốn cho vay GQVL được hình thành từ đâu?
    Nguồn vốn chủ yếu gồm nguồn vốn Trung ương điều chuyển và nguồn vốn nhận ủy thác từ ngân sách địa phương, các tổ chức chính trị xã hội và các tổ chức phi chính phủ, đảm bảo cân đối và đáp ứng nhu cầu vay vốn trên địa bàn.

  3. Mức cho vay bình quân hiện nay có đáp ứng nhu cầu thực tế không?
    Mức cho vay bình quân hiện dao động khoảng 50-58 triệu đồng/người, thấp hơn nhiều so với mức tối đa 100 triệu đồng theo quy định, cho thấy còn tiềm năng tăng trưởng và cần điều chỉnh để phù hợp hơn với nhu cầu thực tế.

  4. Chất lượng tín dụng của chương trình GQVL được đánh giá thế nào?
    Chất lượng tín dụng được duy trì ổn định với tỷ lệ nợ quá hạn rất thấp (khoảng 0,014%), tỷ lệ thu nợ đạt trên 99,5%, phản ánh hiệu quả quản lý và ý thức trả nợ tốt của khách hàng.

  5. Các giải pháp chính để tăng cường cho vay GQVL là gì?
    Bao gồm tăng cường nguồn vốn, mở rộng đối tượng và nâng mức cho vay, nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến quy trình nghiệp vụ, đẩy mạnh công tác tuyên truyền và phối hợp liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả chương trình.

Kết luận

  • Chương trình cho vay giải quyết việc làm tại NHCSXH - Chi nhánh thành phố Hà Nội là chương trình tín dụng chính sách xã hội trọng điểm, chiếm 78% tổng dư nợ các chương trình tín dụng chính sách trên địa bàn.
  • Nguồn vốn và dư nợ cho vay GQVL tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2020-2023, góp phần tạo việc làm cho khoảng 82-95 nghìn người lao động mỗi năm.
  • Mức cho vay bình quân còn thấp so với quy định, đối tượng vay chủ yếu là người lao động cá nhân, chưa mở rộng đến các cơ sở sản xuất kinh doanh.
  • Chất lượng tín dụng được duy trì ổn định với tỷ lệ nợ quá hạn rất thấp, thể hiện hiệu quả quản lý và ý thức trả nợ của khách hàng.
  • Đề xuất các giải pháp tăng cường nguồn vốn, mở rộng đối tượng vay, nâng cao năng lực cán bộ và đẩy mạnh tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả chương trình trong giai đoạn tiếp theo.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 2-3 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chính sách phù hợp. Các cơ quan liên quan cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo nguồn vốn được sử dụng hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững tại Hà Nội.

Call to action: Các cán bộ, nhà quản lý và tổ chức liên quan cần chủ động áp dụng các giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả cho vay GQVL, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người vay tiếp cận vốn thuận lợi, góp phần thực hiện thành công mục tiêu giải quyết việc làm của thành phố.