Đánh giá tác động của phát triển khu kinh tế Vân Đồn tới sử dụng đất và đời sống người dân huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh (2017-2019)

• Tác giả: Phạm Thị Linh Chi
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Thế Đặng
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Quản lý đất đai
• Đề tài: Tác động của phát triển khu kinh tế Vân Đồn đến sử dụng đất và đời sống người dân (2017-2019)
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
• 1.3. Ý nghĩa của đề tài
• 1.3.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
• 2.1.1. Cơ sở lý luận
• 2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển khu kinh tế
• 2.2.1. Khái niệm khu kinh tế
• 2.2.2. Đặc trưng của Khu kinh tế
• 2.2.3. Vai trò của Khu kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập
• 2.3. Sự phát triển khu kinh tế gắn với đô thị hóa và tác động của nó tới biến động đất đai và đời sống người dân
• 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 3.1.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 3.1.4. Nội dung nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.1. Phương pháp thu thập thông tin
• 3.2.2. Phương pháp phân tích, xử lý và tổng hợp số liệu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và quá trình thành lập, phát triển Khu kinh tế Vân Đồn
• 4.1.1. Điều kiện tự nhiên
• 4.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội
• 4.1.3. Đánh giá tiềm năng phát triển của Vân Đồn
• 4.1.4. Khái quát Khu kinh tế Vân Đồn
• 4.2. Thực trạng và ảnh hưởng của sự phát triển Khu kinh tế Vân Đồn đến sử dụng đất huyện Vân Đồn giai đoạn 2017 - 2019
• 4.2.1. Thực trạng phát triển Khu kinh tế Vân Đồn giai đoạn 2017 - 2019
• 4.2.2. Ảnh hưởng của phát triển Khu kinh tế đến đất đai giai đoạn 2017 – 2019
• 4.2.3. Đánh giá ảnh hưởng của phát triển Khu kinh tế đến đời sống người dân trên địa bàn giai đoạn 2017 - 2019
• 4.2.4. Tình hình đền bù cho các hộ dân khi thu hồi đất giải phóng mặt bằng phục vụ phát triển Khu kinh tế từ năm 2017 – 2019
• 4.3. Đánh giá chung về phát triển Khu kinh tế tác động đến sử dụng đất và cuộc sống người dân giai đoạn 2017 - 2019
• 4.3.1. Mặt tích cực
• 4.3.2. Mặt tiêu cực và nguyên nhân
• 4.4. Một số giải pháp nhằm khắc phục tác động tiêu cực của phát triển Khu kinh tế
• 4.4.1. Giải pháp từ phía chính quyền
• 4.4.2. Giải pháp cho các hộ nông dân
• 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về tác động của phát triển khu kinh tế Vân Đồn

Phát triển khu kinh tế Vân Đồn đã trở thành một trong những chủ đề nóng trong giai đoạn 2017-2019. Khu kinh tế này không chỉ mang lại cơ hội đầu tư mà còn tạo ra những thay đổi lớn trong việc sử dụng đất và đời sống của người dân. Sự phát triển này được thúc đẩy bởi các chính sách của chính phủ nhằm thu hút đầu tư và phát triển kinh tế bền vững.

1.1. Khái quát về khu kinh tế Vân Đồn

Khu kinh tế Vân Đồn được thành lập với mục tiêu phát triển kinh tế biển, du lịch và dịch vụ. Với vị trí địa lý thuận lợi, khu vực này đã thu hút nhiều nhà đầu tư lớn, tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân địa phương.

1.2. Tác động tích cực đến đời sống người dân

Sự phát triển của khu kinh tế đã giúp nâng cao thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Nhiều hộ gia đình đã chuyển đổi nghề nghiệp, từ nông nghiệp sang các ngành dịch vụ và du lịch, tạo ra nguồn thu nhập ổn định hơn.

II. Vấn đề sử dụng đất trong phát triển khu kinh tế Vân Đồn

Sự phát triển nhanh chóng của khu kinh tế Vân Đồn đã dẫn đến nhiều vấn đề liên quan đến sử dụng đất. Việc thu hồi đất để phục vụ cho các dự án phát triển đã gây ra không ít khó khăn cho người dân địa phương. Nhiều hộ gia đình đã mất đất sản xuất, ảnh hưởng đến sinh kế của họ.

2.1. Tình hình thu hồi đất và đền bù

Trong giai đoạn 2017-2019, nhiều hộ dân đã bị thu hồi đất để phục vụ cho các dự án phát triển khu kinh tế. Tuy nhiên, chính sách đền bù chưa thực sự hợp lý, dẫn đến nhiều khiếu nại từ người dân.

2.2. Biến động trong cơ cấu sử dụng đất

Cơ cấu sử dụng đất tại Vân Đồn đã có sự thay đổi rõ rệt, với tỷ lệ đất nông nghiệp giảm và đất phi nông nghiệp tăng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp mà còn đến an ninh lương thực của địa phương.

III. Phương pháp đánh giá tác động của phát triển khu kinh tế

Để đánh giá tác động của phát triển khu kinh tế Vân Đồn đến sử dụng đất và đời sống người dân, nhiều phương pháp nghiên cứu đã được áp dụng. Các phương pháp này bao gồm khảo sát, phỏng vấn và phân tích số liệu thống kê.

3.1. Khảo sát và phỏng vấn người dân

Khảo sát và phỏng vấn là phương pháp chính để thu thập thông tin về tác động của phát triển khu kinh tế đến đời sống người dân. Qua đó, có thể nắm bắt được những khó khăn và thuận lợi mà người dân gặp phải.

3.2. Phân tích số liệu thống kê

Phân tích số liệu thống kê từ các cơ quan chức năng giúp đánh giá chính xác hơn về tình hình sử dụng đất và đời sống người dân trong giai đoạn 2017-2019.

IV. Kết quả nghiên cứu về tác động của phát triển khu kinh tế

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phát triển khu kinh tế Vân Đồn đã có những tác động tích cực và tiêu cực đến đời sống người dân. Mặc dù tạo ra nhiều cơ hội việc làm, nhưng cũng gây ra nhiều vấn đề về đất đai và an sinh xã hội.

4.1. Tác động tích cực đến kinh tế địa phương

Sự phát triển của khu kinh tế đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương, tạo ra nhiều việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Nhiều doanh nghiệp đã được thành lập, góp phần vào sự phát triển chung của huyện Vân Đồn.

4.2. Tác động tiêu cực đến an sinh xã hội

Tuy nhiên, sự phát triển này cũng gây ra nhiều vấn đề về an sinh xã hội. Nhiều hộ dân mất đất sản xuất, dẫn đến tình trạng thiếu việc làm và thu nhập không ổn định.

V. Giải pháp khắc phục tác động tiêu cực từ phát triển khu kinh tế

Để giảm thiểu tác động tiêu cực từ phát triển khu kinh tế Vân Đồn, cần có những giải pháp hợp lý. Các giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người dân mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững cho khu vực.

5.1. Cải thiện chính sách đền bù

Cần cải thiện chính sách đền bù cho người dân bị thu hồi đất, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của họ. Việc đền bù công bằng sẽ giúp giảm bớt những bức xúc trong cộng đồng.

5.2. Đẩy mạnh đào tạo nghề cho người dân

Đào tạo nghề cho người dân là một trong những giải pháp quan trọng để giúp họ chuyển đổi nghề nghiệp, thích ứng với sự thay đổi trong cơ cấu kinh tế. Điều này sẽ giúp nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống.

VI. Kết luận và triển vọng tương lai của khu kinh tế Vân Đồn

Khu kinh tế Vân Đồn có tiềm năng phát triển lớn trong tương lai. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và người dân. Việc quản lý đất đai hợp lý sẽ góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

6.1. Triển vọng phát triển khu kinh tế Vân Đồn

Với những chính sách đúng đắn, khu kinh tế Vân Đồn có thể trở thành một trong những trung tâm kinh tế quan trọng của miền Bắc Việt Nam, thu hút nhiều nhà đầu tư và phát triển bền vững.

6.2. Tầm quan trọng của việc quản lý đất đai

Quản lý đất đai hiệu quả sẽ giúp bảo vệ quyền lợi của người dân, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững cho khu kinh tế. Cần có các biện pháp cụ thể để giải quyết các vấn đề liên quan đến đất đai.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng nông, lâm, thủy sản và tăng tỷ trọng công nghiệp, xây dựng, dịch vụ, việc phát triển các khu kinh tế (KKT) đã trở thành xu hướng tất yếu nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa. Tỉnh Quảng Ninh, với vị trí chiến lược trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, đã tập trung phát triển KKT Vân Đồn nhằm khai thác tiềm năng biển đảo và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Giai đoạn 2017-2019 chứng kiến nhiều biến động trong sử dụng đất và đời sống người dân huyện Vân Đồn do sự phát triển mạnh mẽ của KKT này. Tổng diện tích đất tự nhiên của huyện khoảng 58.183,3 ha, với hơn 600 đảo lớn nhỏ, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế biển và du lịch sinh thái.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng và tác động của phát triển KKT Vân Đồn đến sử dụng đất và đời sống người dân trong giai đoạn 2017-2019, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm khắc phục những tác động tiêu cực. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ địa bàn huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh, trong khoảng thời gian từ tháng 7/2017 đến tháng 7/2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu khoa học cho công tác quản lý đất đai, quy hoạch phát triển bền vững và nâng cao đời sống người dân địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội hài hòa với bảo vệ môi trường và lợi ích cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai, phát triển khu kinh tế và đô thị hóa, bao gồm:

• Lý thuyết phát triển khu kinh tế: KKT được hiểu là khu vực có ranh giới địa lý xác định, áp dụng chính sách kinh tế đặc biệt nhằm thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp, dịch vụ và du lịch, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

• Lý thuyết sử dụng đất và biến động đất đai: Đất đai là tài nguyên quý giá, có vai trò quyết định trong phát triển kinh tế nông nghiệp và phi nông nghiệp. Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đặc biệt từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất và đời sống người dân.

• Lý thuyết tác động xã hội của đô thị hóa và phát triển kinh tế: Phát triển KKT và đô thị hóa tạo ra cả tác động tích cực (tăng việc làm, nâng cao thu nhập, phát triển hạ tầng) và tiêu cực (mất đất sản xuất, thay đổi cơ cấu lao động, ô nhiễm môi trường).

Các khái niệm chính bao gồm: khu kinh tế, sử dụng đất nông nghiệp, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, tác động kinh tế - xã hội, và quản lý đất đai bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp:

• Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các cơ quan quản lý địa phương như Chi cục Thống kê huyện Vân Đồn, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất, các báo cáo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và báo cáo kinh tế xã hội giai đoạn 2017-2019.

• Nguồn dữ liệu sơ cấp: Điều tra xã hội học với 120 hộ dân tại 4 xã, thị trấn chịu ảnh hưởng trực tiếp của phát triển KKT Vân Đồn (Đoàn Kết, Vạn Yên, Bản Sen, thị trấn Cái Rồng). Mẫu được chọn ngẫu nhiên theo phương pháp Slovin với độ tin cậy 95%, chia thành 3 nhóm: mất 100% đất, mất 30-50% đất, và không mất đất.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả và so sánh để đánh giá biến động sử dụng đất và đời sống người dân. Phần mềm IBM SPSS Statistics 20 được áp dụng để xử lý dữ liệu điều tra xã hội học, với thang đo Likert 5 cấp độ để đánh giá mức độ đồng thuận của người dân.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 7/2019 đến tháng 7/2020, bao gồm thu thập số liệu, điều tra thực địa, xử lý và phân tích dữ liệu, tổng hợp kết quả và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Biến động sử dụng đất: Giai đoạn 2017-2019, diện tích đất nông nghiệp tại huyện Vân Đồn giảm khoảng 4-5% do chuyển đổi sang đất phi nông nghiệp phục vụ phát triển KKT. Tổng diện tích đất thu hồi cho các dự án KKT đạt khoảng 1.200 ha, trong đó đất trồng cây lâu năm và đất nuôi trồng thủy sản chiếm tỷ lệ lớn.

2. Ảnh hưởng đến đời sống người dân: Khoảng 64 hộ dân mất toàn bộ đất sản xuất, 53 hộ mất một phần đất, và 55 hộ không bị mất đất nhưng chịu tác động gián tiếp. Thu nhập bình quân của các hộ mất đất tăng trung bình 15% nhờ bồi thường và chuyển đổi nghề nghiệp, tuy nhiên có khoảng 30% hộ gặp khó khăn trong tìm kiếm việc làm mới.

3. Tác động tích cực: Phát triển KKT đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế với tỷ trọng dịch vụ tăng từ 32,1% năm 2017 lên 34,7% năm 2019; tạo thêm việc làm cho khoảng 3 vạn lao động; nâng cao cơ sở hạ tầng giao thông, điện, nước và dịch vụ công cộng.

4. Tác động tiêu cực: Mất đất sản xuất dẫn đến thay đổi cơ cấu lao động, một số hộ không thích nghi kịp với nghề mới; ô nhiễm môi trường gia tăng do hoạt động xây dựng và công nghiệp; giá đất tăng cao gây áp lực lên người dân thu nhập thấp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân biến động sử dụng đất chủ yếu do thu hồi đất phục vụ các dự án hạ tầng và dịch vụ trong KKT, phù hợp với xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế quốc gia. So sánh với các nghiên cứu tại các KKT khác ở Việt Nam và quốc tế, kết quả tương đồng về tác động kép tích cực và tiêu cực đến sử dụng đất và đời sống người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ chuyển đổi đất nông nghiệp sang phi nông nghiệp theo năm, bảng phân tích thu nhập và việc làm của các nhóm hộ, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của người dân về các chính sách bồi thường và hỗ trợ.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, chính sách bồi thường và hỗ trợ người dân, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đất đai và phát triển bền vững KKT Vân Đồn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác quy hoạch và quản lý sử dụng đất: Cần rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất phù hợp với thực tế phát triển KKT, bảo đảm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ đất nông nghiệp. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh Quảng Ninh, Sở Tài nguyên và Môi trường. Thời gian: 1-2 năm.

2. Hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Áp dụng cơ chế thị trường trong định giá đất, tăng mức bồi thường để đảm bảo quyền lợi người dân bị thu hồi đất, đồng thời hỗ trợ đào tạo nghề và tạo việc làm mới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Vân Đồn, Trung tâm phát triển quỹ đất. Thời gian: liên tục trong giai đoạn phát triển KKT.

3. Phát triển các chương trình đào tạo nghề và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp: Tổ chức các lớp đào tạo kỹ năng phù hợp với nhu cầu thị trường lao động trong KKT, hỗ trợ người dân tiếp cận việc làm mới. Chủ thể thực hiện: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các tổ chức đào tạo nghề. Thời gian: 1-3 năm.

4. Tăng cường giám sát và bảo vệ môi trường: Thiết lập hệ thống giám sát môi trường chặt chẽ, xử lý kịp thời các vấn đề ô nhiễm phát sinh từ hoạt động xây dựng và công nghiệp trong KKT. Chủ thể thực hiện: Sở Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan chức năng địa phương. Thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và phát triển kinh tế: Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh Quảng Ninh và huyện Vân Đồn có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách, quy hoạch và quản lý đất đai hiệu quả hơn.

2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quản lý đất đai, phát triển kinh tế vùng: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về tác động của KKT đến sử dụng đất và đời sống người dân, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

3. Nhà đầu tư và doanh nghiệp hoạt động trong KKT: Hiểu rõ tác động xã hội và môi trường của các dự án đầu tư, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững, đảm bảo hài hòa lợi ích kinh tế và cộng đồng.

4. Người dân và các tổ chức xã hội tại địa phương: Nắm bắt thông tin về quyền lợi, chính sách bồi thường, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, từ đó chủ động tham gia và giám sát quá trình phát triển KKT.

Câu hỏi thường gặp

1. Phát triển KKT Vân Đồn đã làm thay đổi diện tích đất nông nghiệp như thế nào?
   Giai đoạn 2017-2019, diện tích đất nông nghiệp giảm khoảng 4-5% do chuyển đổi sang đất phi nông nghiệp phục vụ các dự án trong KKT, tương đương khoảng 1.200 ha đất bị thu hồi.

2. Người dân mất đất được hỗ trợ và bồi thường ra sao?
   Người dân được bồi thường theo giá thị trường, kèm theo các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và tạo việc làm mới. Tuy nhiên, khoảng 30% hộ vẫn gặp khó khăn trong việc ổn định cuộc sống sau thu hồi đất.

3. Phát triển KKT có tác động tích cực gì đến đời sống người dân?
   KKT tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập bình quân hộ gia đình khoảng 15%, cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

4. Những tác động tiêu cực của phát triển KKT là gì?
   Bao gồm mất đất sản xuất, thay đổi cơ cấu lao động, ô nhiễm môi trường, tăng giá đất gây áp lực lên người thu nhập thấp và một số vấn đề xã hội phát sinh do di cư lao động.

5. Các giải pháp chính để khắc phục tác động tiêu cực là gì?
   Bao gồm hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ đào tạo nghề, tăng cường quản lý sử dụng đất, giám sát môi trường và phát triển hạ tầng xã hội phù hợp.

Kết luận

• Phát triển KKT Vân Đồn giai đoạn 2017-2019 đã tạo ra sự chuyển dịch rõ rệt trong sử dụng đất, giảm diện tích đất nông nghiệp khoảng 4-5%, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và dịch vụ địa phương.
• Đời sống người dân chịu ảnh hưởng đa chiều, với phần lớn được hưởng lợi từ bồi thường và việc làm mới, nhưng vẫn còn một bộ phận gặp khó khăn trong chuyển đổi nghề nghiệp và ổn định cuộc sống.
• Tác động tích cực và tiêu cực của phát triển KKT đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà đầu tư và cộng đồng để phát triển bền vững.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện chính sách bồi thường, đào tạo nghề, quản lý sử dụng đất và bảo vệ môi trường nhằm cân bằng lợi ích kinh tế và xã hội.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho việc điều chỉnh quy hoạch và chính sách phát triển KKT Vân Đồn trong giai đoạn tiếp theo, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đất đai và đời sống người dân.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và nhà đầu tư cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, giám sát tác động của phát triển KKT để đảm bảo sự phát triển hài hòa, bền vững cho huyện Vân Đồn và tỉnh Quảng Ninh.