Tổng quan nghiên cứu

Tiếng Anh là ngôn ngữ toàn cầu, đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, giáo dục, du lịch, khoa học và công nghệ. Ở Việt Nam, việc học tiếng Anh ngày càng trở nên thiết yếu, đặc biệt đối với học sinh trung học phổ thông (THPT). Tuy nhiên, một trong những khó khăn lớn nhất đối với người học tiếng Anh là sự khác biệt giữa ký tự phụ âm (consonant graphemes) và âm vị tương ứng giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Theo khảo sát tại trường THPT Quang Trung, Gia Lai, khoảng 184 học sinh lớp 11 gặp nhiều khó khăn trong việc nhận diện và phát âm chính xác các ký tự phụ âm đơn và đôi như g, h, d, s, c, t, ch, th, gh. Những khó khăn này ảnh hưởng trực tiếp đến kỹ năng nghe, nói, đọc và viết tiếng Anh của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, so sánh các đặc điểm ngữ âm học và âm vị học của các ký tự phụ âm trong tiếng Anh và tiếng Việt, từ đó xác định những điểm tương đồng và khác biệt, đồng thời đánh giá ảnh hưởng của chúng đến việc học phát âm và nhận dạng âm vị của học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào nhóm ký tự phụ âm đơn và đôi thường gây khó khăn cho học sinh THPT tại Gia Lai trong năm học 2023-2024. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện phương pháp giảng dạy phát âm tiếng Anh, giúp học sinh nâng cao khả năng giao tiếp và kỹ năng ngôn ngữ, đồng thời hỗ trợ giáo viên trong việc thiết kế tài liệu và phương pháp dạy học phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình ngôn ngữ học trọng tâm sau:

  • Phương pháp ngữ âm (Phonics): Là phương pháp dạy đọc dựa trên mối quan hệ giữa chữ cái và âm thanh, giúp người học nhận diện và phát âm chính xác các âm vị tương ứng với ký tự chữ viết.
  • Âm vị học (Phonemes): Âm vị là đơn vị âm thanh nhỏ nhất có thể phân biệt nghĩa trong ngôn ngữ. Nghiên cứu tập trung phân tích các âm vị phụ âm trong tiếng Anh và tiếng Việt, bao gồm các âm tắc, âm xát, âm bật hơi và âm câm.
  • Ký tự âm (Grapheme): Là đơn vị chữ viết đại diện cho âm vị trong ngôn ngữ. Nghiên cứu phân tích các ký tự phụ âm đơn và đôi trong hai ngôn ngữ, bao gồm sự tương ứng và khác biệt trong cách biểu thị âm thanh.
  • Phân tích đối chiếu (Contrastive Analysis): Phương pháp so sánh hai hệ thống ngôn ngữ để xác định điểm tương đồng và khác biệt, từ đó dự đoán và giải thích các khó khăn trong học tập ngôn ngữ thứ hai.
  • Âm tố (Allophone): Các biến thể của một âm vị không làm thay đổi nghĩa từ, được xem xét để hiểu rõ hơn về sự biến đổi âm thanh trong phát âm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả kết hợp phương pháp định tính và định lượng nhằm phân tích sâu sắc và toàn diện về các ký tự phụ âm trong tiếng Anh và tiếng Việt.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp từ các công trình chuyên khảo, sách ngữ âm, tài liệu giảng dạy và nghiên cứu trước đây về phonics, phonemes và graphemes.
    • Dữ liệu chính cấp thu thập từ 184 học sinh lớp 11 tại trường THPT Quang Trung, Gia Lai, thông qua phiếu điều tra, phỏng vấn và bài kiểm tra chẩn đoán.
  • Phương pháp chọn mẫu:
    Lấy mẫu phân tầng từ 4 lớp khối 11, mỗi lớp hơn 40 học sinh, đảm bảo tính đại diện theo trình độ học tập và nội dung đã học về phát âm.

  • Phương pháp phân tích:

    • Định tính: Phân tích mô tả và so sánh các đặc điểm ngữ âm học và âm vị học của ký tự phụ âm trong tiếng Anh và tiếng Việt, sử dụng phân tích đối chiếu và phân tích chủ đề từ dữ liệu phỏng vấn và bài kiểm tra.
    • Định lượng: Phân tích thống kê các phản hồi từ phiếu điều tra theo thang Likert 5 mức, đánh giá kết quả bài kiểm tra qua điểm trung bình và độ lệch chuẩn.
  • Timeline nghiên cứu:
    Thu thập dữ liệu trong học kỳ 1 năm học 2023-2024, phân tích dữ liệu và hoàn thiện báo cáo trong quý 1 năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sự khác biệt về phân bố âm vị học của ký tự phụ âm g:

    • Trong tiếng Anh, ký tự g có âm vị /ɡ/ khi đứng trước nguyên âm a, e, i (ví dụ: give /ɡɪv/, gate /ɡeɪt/), và có thể xuất hiện ở đầu, giữa hoặc cuối từ (ví dụ: big /bɪɡ/).
    • Trong tiếng Việt, ký tự g chủ yếu có âm vị /ɣ/ và chỉ đứng đầu từ (ví dụ: gà /ɣa˧˥/), khi đứng trước i phát âm là /z/ (ví dụ: giờ /zɜː/).
    • Khoảng 68% học sinh gặp khó khăn trong việc phát âm đúng âm /ɡ/ tiếng Anh do ảnh hưởng phát âm /ɣ/ tiếng Việt.
  2. Phân bố và phát âm ký tự s:

    • Tiếng Anh có nhiều biến thể âm vị của s như /s/, /ʒ/, /z/, /ʃ/ và cả âm câm (ví dụ: islands /ˈaɪləndz/).
    • Tiếng Việt chỉ có âm /s/ và /ʂ/, không có âm câm.
    • Khoảng 54% học sinh nhầm lẫn phát âm /ʃ/ và /ʒ/ trong tiếng Anh do không có âm tương ứng trong tiếng Việt.
  3. Khó khăn với ký tự đôi th:

    • Tiếng Anh có hai âm vị /θ/ (vô thanh) và /ð/ (hữu thanh) cho ký tự th, trong khi tiếng Việt chỉ có âm /tʰ/ (âm bật hơi vô thanh).
    • 72% học sinh không phân biệt được hai âm /θ/ và /ð/, thường phát âm sai thành /tʰ/.
  4. Ảnh hưởng của âm câm và biến thể phát âm:

    • Ký tự gh trong tiếng Anh thường là âm câm hoặc phát âm /f/ (ví dụ: enough /ɪˈnʌf/), trong khi tiếng Việt phát âm rõ ràng /ɣ/.
    • 60% học sinh phát âm sai hoặc bỏ qua âm /f/ trong các từ có gh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các khó khăn trên là do sự khác biệt về phương thức cấu âm, vị trí phát âm và tính bật hơi giữa các âm vị tương ứng trong tiếng Anh và tiếng Việt. Ví dụ, âm /ɡ/ trong tiếng Anh là âm tắc bật hơi, trong khi âm /ɣ/ tiếng Việt là âm xát không bật hơi, dẫn đến việc học sinh phát âm sai hoặc không rõ ràng. Tương tự, sự thiếu hụt âm /θ/ và /ð/ trong tiếng Việt khiến học sinh khó nhận biết và phát âm chính xác các âm này trong tiếng Anh.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với nhận định của Nguyễn Thị Huyền (2021) về sự khác biệt hệ thống âm vị giữa hai ngôn ngữ và các khó khăn phát âm của người học tiếng Anh tại Việt Nam. Kết quả cũng tương đồng với nghiên cứu của Amani Mramboa (2022) về ảnh hưởng của ngôn ngữ mẹ đẻ đến phát âm ngôn ngữ thứ hai.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng phân bố âm vị học và biểu đồ tần suất lỗi phát âm, giúp minh họa rõ ràng mức độ khó khăn và các điểm khác biệt giữa hai ngôn ngữ. Điều này hỗ trợ việc thiết kế các giải pháp giảng dạy phù hợp nhằm cải thiện kỹ năng phát âm và nhận dạng âm vị của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giảng dạy phương pháp ngữ âm (Phonics) tập trung vào các ký tự phụ âm khó:

    • Động từ hành động: Triển khai các bài tập luyện phát âm chuyên sâu cho nhóm ký tự g, s, th, gh.
    • Target metric: Giảm tỷ lệ lỗi phát âm xuống dưới 30% trong vòng 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên tiếng Anh tại trường THPT Quang Trung.
  2. Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp với đặc điểm âm vị học của tiếng Việt và tiếng Anh:

    • Động từ hành động: Biên soạn sách bài tập và tài liệu tham khảo có minh họa chi tiết về cách phát âm và phân biệt âm vị.
    • Target metric: Hoàn thành tài liệu trong 3 tháng, áp dụng trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ môn Ngôn ngữ Anh, trường Đại học Ngoại ngữ Đà Nẵng phối hợp với giáo viên THPT.
  3. Tổ chức các buổi đào tạo nâng cao năng lực phát âm cho giáo viên:

    • Động từ hành động: Tổ chức hội thảo, tập huấn về kỹ thuật phát âm và phương pháp dạy phát âm hiệu quả.
    • Target metric: 100% giáo viên tiếng Anh tại trường được đào tạo trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Gia Lai, trường Đại học Ngoại ngữ Đà Nẵng.
  4. Áp dụng công nghệ hỗ trợ học phát âm:

    • Động từ hành động: Sử dụng phần mềm nhận diện giọng nói và luyện phát âm để học sinh tự luyện tập.
    • Target metric: 70% học sinh sử dụng phần mềm ít nhất 2 lần/tuần trong 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với các đơn vị phát triển phần mềm giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường THPT:

    • Lợi ích: Hiểu rõ các khó khăn phát âm của học sinh, áp dụng phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả dạy học.
    • Use case: Thiết kế bài giảng phát âm, chuẩn bị tài liệu luyện tập.
  2. Sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh và Sư phạm tiếng Anh:

    • Lợi ích: Nắm vững kiến thức về sự khác biệt âm vị giữa tiếng Anh và tiếng Việt, chuẩn bị kỹ năng sư phạm phát âm.
    • Use case: Tham khảo luận văn để nghiên cứu sâu về phonics và phonology.
  3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và giáo dục:

    • Lợi ích: Có dữ liệu thực nghiệm về sự tương đồng và khác biệt âm vị, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.
    • Use case: Phát triển các mô hình dạy học ngôn ngữ thứ hai.
  4. Học sinh và người học tiếng Anh:

    • Lợi ích: Hiểu rõ các điểm khó trong phát âm, cải thiện kỹ năng nghe và nói.
    • Use case: Tự học và luyện tập phát âm chính xác các ký tự phụ âm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao học sinh Việt Nam thường phát âm sai các ký tự phụ âm tiếng Anh?
    Do sự khác biệt về âm vị học giữa tiếng Việt và tiếng Anh, đặc biệt là các âm không tồn tại trong tiếng Việt như /θ/, /ð/, hoặc âm bật hơi trong tiếng Anh không có trong tiếng Việt, dẫn đến việc học sinh phát âm sai hoặc nhầm lẫn.

  2. Phương pháp ngữ âm (Phonics) giúp cải thiện phát âm như thế nào?
    Phonics giúp học sinh nhận diện mối quan hệ giữa chữ cái và âm thanh, từ đó phát âm chính xác hơn. Ví dụ, học sinh được hướng dẫn cách phát âm /θ/ và /ð/ qua các bài tập luyện tập cụ thể, giúp giảm lỗi phát âm.

  3. Làm thế nào để giáo viên có thể hỗ trợ học sinh phát âm đúng các âm khó?
    Giáo viên nên sử dụng các bài tập phát âm có minh họa, áp dụng công nghệ hỗ trợ, tổ chức các hoạt động tương tác và cung cấp phản hồi kịp thời để học sinh điều chỉnh phát âm.

  4. Có những âm nào trong tiếng Anh mà tiếng Việt không có tương đương?
    Các âm như /θ/ (th trong think), /ð/ (th trong this), /ʃ/ (sh trong ship), /ʒ/ (giống âm trong treasure) không có trong tiếng Việt, gây khó khăn cho người học.

  5. Tại sao ký tự gh trong tiếng Anh lại có cách phát âm khác so với tiếng Việt?
    Trong tiếng Anh, gh thường là âm câm hoặc phát âm /f/ do lịch sử biến đổi ngữ âm, còn trong tiếng Việt, gh luôn được phát âm rõ ràng là /ɣ/. Sự khác biệt này dẫn đến việc học sinh Việt Nam thường phát âm sai hoặc bỏ qua âm /f/ trong tiếng Anh.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đối chiếu chi tiết các ký tự phụ âm đơn và đôi trong tiếng Anh và tiếng Việt, chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt về âm vị học và ngữ âm học.
  • Kết quả khảo sát và bài kiểm tra cho thấy học sinh THPT Quang Trung, Gia Lai gặp nhiều khó khăn trong nhận diện và phát âm các ký tự phụ âm tiếng Anh do ảnh hưởng của tiếng Việt.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực như áp dụng phương pháp ngữ âm, phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp, đào tạo giáo viên và sử dụng công nghệ hỗ trợ học tập.
  • Các kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong giảng dạy tiếng Anh tại các trường THPT nhằm nâng cao hiệu quả học tập và kỹ năng phát âm của học sinh.
  • Đề xuất nghiên cứu tiếp theo tập trung vào mở rộng phạm vi đối tượng và khảo sát các kỹ năng ngôn ngữ khác như nghe và nói để hoàn thiện hơn phương pháp giảng dạy.

Call-to-action: Các nhà giáo dục và nghiên cứu được khuyến khích áp dụng và phát triển các giải pháp dựa trên kết quả nghiên cứu này nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh tại Việt Nam.