SINH KẾ THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Ở VEN BIỂN HUYỆN BA TRI, TỈNH BẾN TRE

• Tác giả: Chu Thị Thược
• Người hướng dẫn: Ts. Trần Thị Tuyết
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Biến đổi khí hậu
• Đề tài: Sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu ở ven biển huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
• 1.1. Tổng quan tài liệu
• 1.2. Nghiên cứu trên thế giới
• 1.3. Nghiên cứu tại Việt Nam
• 1.4. Các khái niệm được sử dụng trong luận văn
• 1.5. Lý thuyết khung sinh kế bền vững
• 2. CHƯƠNG 2: CÁCH TIẾP CẬN, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
• 2.1. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
• 2.1.1. Cách tiếp cận
• 2.1.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2. Tổng quan địa bàn nghiên cứu
• 2.2.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên
• 2.2.2. Đặc điểm dân số, kinh tế - xã hội huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre
• 2.2.3. Biểu hiện, xu thế và diễn biến của biến đổi khí hậu trên địa bàn
• 2.2.4. Thực trạng các loại hình sinh kế chính của huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến sinh kế dân cư ven biển huyện Ba Tri
• 3.2. Năng lực thích ứng của dân cư ven biển huyện Ba Tri trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu
• 3.3. Năng lực thích ứng của dân cư ven biển huyện Ba Tri
• 3.4. Một số đánh giá trong hoạt động thích ứng về sinh kế của dân cư ven biển huyện Ba Tri
• 3.5. Đề xuất các giải pháp thích ứng về sinh kế trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến dân cư ven biển huyện Ba Tri
• 3.5.1. Quan điểm đề xuất các giải pháp
• 3.5.2. Một số giải pháp thích ứng
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Sinh Kế Thích Ứng Tại Ba Tri Bến Tre

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang trở thành mối đe dọa lớn đối với sinh kế của người dân trên toàn cầu, đặc biệt là ở các vùng ven biển. Việt Nam, với bờ biển dài và mật độ dân số cao, là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Các tác động của BĐKH như nước biển dâng, xâm nhập mặn, hạn hán và bão lũ ngày càng gia tăng, đe dọa trực tiếp đến sinh kế của người dân, đặc biệt là những người sống ở khu vực ven biển. Luận văn này tập trung nghiên cứu về sinh kế thích ứng với BĐKH tại huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre, một khu vực chịu nhiều tác động của BĐKH. Việc nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc tìm ra các giải pháp sinh kế bền vững, giúp người dân địa phương thích ứng và giảm thiểu các tác động tiêu cực của BĐKH. Nghiên cứu này sẽ góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chính sách và chương trình hỗ trợ sinh kế cho người dân ven biển, giúp họ có thể duy trì và phát triển cuộc sống trong bối cảnh BĐKH ngày càng phức tạp.

1.1. Bối Cảnh Biến Đổi Khí Hậu Bến Tre Thách Thức và Rủi Ro

Bến Tre, một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, là một trong những khu vực dễ bị tổn thương nhất trước BĐKH. Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường (2021), nhiệt độ trung bình năm ở Việt Nam có xu thế tăng 0.89°C trong giai đoạn 1958-2018, lượng mưa tăng nhẹ ở khu vực phía Nam. Dự báo đến năm 2100, nhiệt độ trung bình có thể tăng lên 3°C và mực nước biển dâng cao khoảng 1m, gây ra nhiều thiên tai và hiện tượng thời tiết cực đoan. Huyện Ba Tri, nằm ở ven biển Bến Tre, đặc biệt chịu ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn, sạt lở bờ biển và các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, áp thấp, hạn hán và triều cường.

1.2. Sinh Kế Ven Biển Nền Tảng và Sự Phụ Thuộc vào Tự Nhiên

Người dân ven biển Ba Tri chủ yếu dựa vào các hoạt động sinh kế liên quan đến nông nghiệp, nuôi trồng và khai thác thủy sản. Theo nghiên cứu của IPCC (2007), Đồng bằng sông Cửu Long là một trong những đồng bằng trên thế giới dễ bị tổn thương nhất do BĐKH và nước biển dâng. Các hoạt động sinh kế này phụ thuộc lớn vào điều kiện tự nhiên, do đó rất dễ bị ảnh hưởng bởi các tác động của BĐKH. Tình trạng khan hiếm nước ngọt từ thượng nguồn sông Mekong, kết hợp với BĐKH và nước biển dâng, đã tạo ra áp lực lớn lên sự phát triển của Bến Tre.

II. Phân Tích Tác Động Biến Đổi Khí Hậu Đến Sinh Kế Ba Tri

Biến đổi khí hậu gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sinh kế của người dân ven biển Ba Tri. Theo luận văn này, các tác động này bao gồm giảm năng suất và sản lượng nông nghiệp, gia tăng dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản, và thu hẹp không gian sản xuất. Những tác động này làm giảm thu nhập và ảnh hưởng đến đời sống của người dân. Hơn nữa, BĐKH còn gây ra các thiệt hại về tài sản và cơ sở hạ tầng, làm gia tăng tính dễ bị tổn thương của cộng đồng. Các nguồn lực sinh kế của người dân nông thôn bị hạn chế, khiến cho hoạt động thích ứng với BĐKH gặp nhiều khó khăn. Nghiên cứu này nhấn mạnh sự cần thiết phải có các giải pháp sinh kế thích ứng hiệu quả để giúp người dân Ba Tri đối phó với những thách thức do BĐKH gây ra. Cần có một cái nhìn tổng quan để hỗ trợ và đề xuất các giải pháp sinh kế bền vững thích ứng với BĐKH vùng ven biển tỉnh Bến Tre.

2.1. Suy Giảm Nguồn Lực Tự Nhiên Ảnh Hưởng Đến Sinh Kế Nông Nghiệp

Xâm nhập mặn là một trong những tác động nghiêm trọng nhất của BĐKH đối với sinh kế nông nghiệp ở Ba Tri. Nước mặn xâm nhập vào đất liền làm giảm khả năng canh tác của đất, gây thiệt hại cho cây trồng và vật nuôi. Theo số liệu thống kê, diện tích đất nông nghiệp bị nhiễm mặn ngày càng tăng, ảnh hưởng đến sản lượng và chất lượng nông sản. Ngoài ra, hạn hán kéo dài cũng làm thiếu nước tưới tiêu, gây khó khăn cho sản xuất nông nghiệp.

2.2. Gia Tăng Rủi Ro Thiên Tai Ảnh Hưởng Đến Sinh Kế Thủy Sản

Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, áp thấp nhiệt đới và triều cường ngày càng gia tăng về tần suất và cường độ, gây thiệt hại lớn cho sinh kế thủy sản. Bão lũ làm hư hại các ao nuôi, tàu thuyền và các cơ sở hạ tầng phục vụ cho nuôi trồng và khai thác thủy sản. Triều cường gây ngập úng, làm chết tôm cá và gây ô nhiễm môi trường.

III. Phương Pháp Năng Lực Thích Ứng Sinh Kế Của Dân Ba Tri

Nghiên cứu này xem xét các phương pháp thích ứng mà người dân Ba Tri đang áp dụng để đối phó với BĐKH. Các phương pháp này bao gồm đa dạng hóa cây trồng và vật nuôi, cải tiến kỹ thuật canh tác, chuyển đổi nghề nghiệp và xây dựng hệ thống phòng chống thiên tai. Luận văn cũng đánh giá năng lực thích ứng của người dân, bao gồm nguồn lực tài chính, kiến thức kỹ năng và sự hỗ trợ từ chính quyền và các tổ chức xã hội. Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù người dân đã có nhiều nỗ lực thích ứng, nhưng năng lực thích ứng còn hạn chế, đặc biệt là đối với các hộ nghèo và các nhóm yếu thế. Cần có các giải pháp hỗ trợ toàn diện để nâng cao năng lực thích ứng của người dân và đảm bảo sinh kế bền vững.

3.1. Đa Dạng Hóa Sinh Kế Cách Giảm Rủi Ro Hiệu Quả Tại Ba Tri

Đa dạng hóa sinh kế là một trong những chiến lược quan trọng để giảm thiểu rủi ro do BĐKH gây ra. Người dân Ba Tri đã thực hiện đa dạng hóa bằng cách chuyển đổi sang các loại cây trồng và vật nuôi có khả năng chống chịu tốt hơn với điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Bên cạnh đó, họ cũng tham gia vào các hoạt động sinh kế phi nông nghiệp như du lịch sinh thái, chế biến thủy sản và dịch vụ thương mại.

3.2. Ứng Dụng Kỹ Thuật Mới Nâng Cao Hiệu Quả Sinh Kế Nông Nghiệp

Việc ứng dụng các kỹ thuật canh tác mới, như sử dụng giống cây trồng chịu mặn, tưới tiết kiệm nước và quản lý dịch hại tổng hợp, đã giúp nâng cao hiệu quả sinh kế nông nghiệp. Các kỹ thuật này giúp giảm thiểu tác động của BĐKH và tăng cường năng suất cây trồng.

3.3. Phát Huy Nội Lực Vai Trò Của Cộng Đồng Ven Biển Ba Tri

Cộng đồng đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình thích ứng sinh kế, đặc biệt là trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu. Cần phát huy nội lực của cộng đồng trong việc xây dựng và thực hiện các kế hoạch, biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu; đảm bảo tính công khai, minh bạch và sự tham gia rộng rãi của người dân vào quá trình ứng phó với biến đổi khí hậu.

IV. Đề Xuất Giải Pháp Sinh Kế Thích Ứng Tại Ven Biển Ba Tri

Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp sinh kế thích ứng nhằm giúp người dân ven biển Ba Tri đối phó với BĐKH. Các giải pháp này bao gồm tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng, nâng cao năng lực cho người dân, hỗ trợ tài chính và tín dụng, và xây dựng các chính sách khuyến khích sinh kế bền vững. Luận văn cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lồng ghép vấn đề BĐKH vào các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Các giải pháp cần được thực hiện một cách đồng bộ và toàn diện, với sự tham gia của tất cả các bên liên quan, bao gồm chính quyền, cộng đồng, các tổ chức xã hội và doanh nghiệp. Mục tiêu là xây dựng một cộng đồng ven biển Ba Tri có khả năng chống chịu cao với BĐKH và có sinh kế bền vững.

4.1. Đầu Tư Hạ Tầng Bảo Vệ Sinh Kế Trước Rủi Ro Thiên Tai

Đầu tư vào cơ sở hạ tầng là một trong những giải pháp quan trọng để bảo vệ sinh kế của người dân trước rủi ro thiên tai. Cần xây dựng và nâng cấp các công trình phòng chống lũ lụt, sạt lở bờ biển và xâm nhập mặn. Đồng thời, cần cải thiện hệ thống giao thông, thủy lợi và điện để đảm bảo sản xuất và sinh hoạt của người dân.

4.2. Nâng Cao Năng Lực Trang Bị Kiến Thức Cho Sinh Kế Bền Vững

Nâng cao năng lực cho người dân là yếu tố then chốt để đảm bảo sinh kế bền vững. Cần tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về kỹ thuật canh tác mới, nuôi trồng thủy sản bền vững và các ngành nghề sinh kế thay thế. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức của người dân về BĐKH và các biện pháp thích ứng.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Kết Quả Nghiên Cứu Về Sinh Kế

Các kết quả nghiên cứu từ luận văn này có thể được ứng dụng trong thực tiễn để xây dựng các chương trình và dự án hỗ trợ sinh kế cho người dân ven biển Ba Tri. Nghiên cứu cung cấp các thông tin quan trọng về tác động của BĐKH, năng lực thích ứng của người dân và các giải pháp phù hợp. Các kết quả này có thể được sử dụng để xây dựng các chính sách khuyến khích sinh kế bền vững, hỗ trợ tài chính và tín dụng, và nâng cao năng lực cho người dân. Hơn nữa, nghiên cứu còn giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về BĐKH và khuyến khích sự tham gia của người dân vào các hoạt động thích ứng. Việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu này sẽ góp phần xây dựng một cộng đồng ven biển Ba Tri có khả năng chống chịu cao với BĐKH và có sinh kế bền vững.

5.1. Đánh Giá Hiệu Quả Các Mô Hình Sinh Kế Thích Ứng Tiềm Năng

Để đánh giá hiệu quả của các mô hình sinh kế thích ứng, cần thực hiện các nghiên cứu theo dõi và đánh giá định kỳ. Các nghiên cứu này sẽ giúp xác định những mô hình nào thực sự hiệu quả và có thể nhân rộng. Đồng thời, cần phân tích các yếu tố thành công và thất bại của các mô hình để rút ra bài học kinh nghiệm.

5.2. Chính Sách Hỗ Trợ Tạo Động Lực Cho Sinh Kế Bền Vững

Chính sách đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sinh kế bền vững. Cần xây dựng các chính sách khuyến khích đầu tư vào sinh kế xanh, hỗ trợ tài chính và tín dụng cho người dân, và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp phát triển các sản phẩm và dịch vụ liên quan đến sinh kế.

VI. Kết Luận Về Sinh Kế Thích Ứng Tại Ba Tri Bến Tre

Luận văn này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về sinh kế thích ứng với BĐKH tại huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Nghiên cứu đã phân tích tác động của BĐKH, đánh giá năng lực thích ứng của người dân và đề xuất các giải pháp phù hợp. Các kết quả nghiên cứu cho thấy, BĐKH đang gây ra nhiều thách thức cho sinh kế của người dân ven biển Ba Tri, nhưng đồng thời cũng mở ra những cơ hội mới cho sự phát triển bền vững. Để đối phó với BĐKH và đảm bảo sinh kế cho người dân, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, cộng đồng, các tổ chức xã hội và doanh nghiệp. Hy vọng rằng các kết quả nghiên cứu từ luận văn này sẽ đóng góp vào việc xây dựng một cộng đồng ven biển Ba Tri có khả năng chống chịu cao với BĐKH và có sinh kế bền vững.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Khám Phá Tiềm Năng Sinh Kế Xanh

Trong tương lai, cần tập trung nghiên cứu về các mô hình sinh kế xanh, như du lịch sinh thái, năng lượng tái tạo và nông nghiệp hữu cơ. Các mô hình này không chỉ giúp giảm thiểu tác động đến môi trường, mà còn tạo ra những cơ hội sinh kế mới cho người dân.

6.2. Chính Sách Hành Động Đảm Bảo Sinh Kế Thích Ứng Hiệu Quả

Để đảm bảo sinh kế thích ứng hiệu quả, cần có một hệ thống chính sách và hành động đồng bộ, bao gồm chính sách khuyến khích đầu tư vào sinh kế bền vững, chính sách hỗ trợ tài chính và tín dụng, và chính sách nâng cao năng lực cho người dân.

Tổng quan nghiên cứu

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang là thách thức toàn cầu với những tác động nghiêm trọng đến môi trường và sinh kế con người. Tại Việt Nam, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nhiệt độ trung bình đã tăng khoảng 0,89°C trong 60 năm qua, lượng mưa có xu hướng tăng nhẹ 2,1% ở khu vực phía Nam. Dự báo đến năm 2100, nhiệt độ có thể tăng lên 3°C và mực nước biển dâng khoảng 1m, gây ra nhiều hiện tượng khí hậu cực đoan như bão, hạn hán, xâm nhập mặn, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của người dân ven biển. Huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre, với diện tích 367,4 km² và dân số khoảng 53.510 hộ, là một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề của BĐKH do vị trí ven biển, nằm giữa hai con sông Hàm Luông và Ba Lai. Tại đây, xâm nhập mặn, sạt lở bờ biển và các hiện tượng thời tiết bất thường diễn ra ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các vấn đề lý luận về sinh kế thích ứng với BĐKH, đánh giá thực trạng sinh kế và năng lực thích ứng của dân cư ven biển huyện Ba Tri trong giai đoạn 2015-2021, đồng thời đề xuất các giải pháp thích ứng phù hợp. Nghiên cứu tập trung vào 8 xã ven biển của huyện Ba Tri, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc phát triển sinh kế bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực thích ứng, giảm thiểu rủi ro và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại vùng ven biển tỉnh Bến Tre.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng hai khung lý thuyết chính: khung sinh kế bền vững của DFID (2001) và mô hình tiếp cận sinh kế bền vững của UNDP. Khung sinh kế bền vững của DFID tập trung vào năm nguồn vốn sinh kế: vốn tự nhiên, vốn con người, vốn vật chất, vốn tài chính và vốn xã hội. Các nguồn vốn này tương tác trong bối cảnh dễ bị tổn thương do các cú sốc và xu hướng biến đổi khí hậu, ảnh hưởng đến chiến lược và kết quả sinh kế của cộng đồng. Mô hình của UNDP nhấn mạnh khả năng đương đầu và phục hồi của sinh kế thông qua các chiến lược ứng phó và thích ứng dài hạn, đồng thời đảm bảo hiệu quả kinh tế, sinh thái và công bằng xã hội.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: biến đổi khí hậu, sinh kế, sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu, năng lực thích ứng, và các biểu hiện của BĐKH như tăng nhiệt độ, mực nước biển dâng, xâm nhập mặn, và các hiện tượng khí tượng thủy văn cực đoan. Sinh kế thích ứng được hiểu là hệ thống sinh kế có khả năng tự điều chỉnh để ứng phó và phục hồi trước tác động của BĐKH, đảm bảo duy trì hoặc tăng năng suất một cách ổn định phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận liên ngành kết hợp giữa kinh tế, xã hội học, khí tượng thủy văn và địa lý nhằm phân tích tổng hợp tác động của BĐKH đến sinh kế và năng lực thích ứng của dân cư ven biển huyện Ba Tri. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND tỉnh Bến Tre, Phòng Kinh tế và Phát triển nông thôn huyện Ba Tri, Niên giám thống kê tỉnh Bến Tre và các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước. Tổng cộng 36 tài liệu tham khảo, trong đó 18 tiếng Việt và 18 tiếng Anh.

Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bảng hỏi với 124 hộ dân và 30 cán bộ các sở, ngành, huyện, xã. Phương pháp chọn mẫu phân tầng có chủ đích và ngẫu nhiên hệ thống được áp dụng để đảm bảo tính đại diện. Bảng hỏi gồm các hợp phần: thông tin chung về hộ, biểu hiện và ảnh hưởng của BĐKH, thực trạng thực hiện chính sách ứng phó và giải pháp thích ứng. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel và phân tích thống kê mô tả, xây dựng chỉ số đánh giá tần suất xuất hiện và mức độ tác động của BĐKH theo thang điểm 5 mức.

Bản đồ vị trí và hành chính huyện Ba Tri được xây dựng bằng phần mềm ArcGIS nhằm minh họa không gian nghiên cứu. Các biểu đồ, bảng số liệu được sử dụng để trình bày xu thế biến đổi khí hậu, cơ cấu kinh tế, và các kết quả khảo sát nhằm tăng tính trực quan và khoa học cho luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến sinh kế ven biển Ba Tri: Theo khảo sát, 85% hộ dân cho biết BĐKH đã làm giảm năng suất cây trồng và thủy sản, trong đó xâm nhập mặn là yếu tố tác động mạnh nhất với mức độ ảnh hưởng trung bình 4,2 trên thang 5. Diện tích đất nông nghiệp bị nhiễm mặn tăng khoảng 15% trong giai đoạn 2015-2021, làm giảm vụ Đông Xuân và ảnh hưởng đến thu nhập của người dân.

2. Năng lực thích ứng của dân cư: Khoảng 60% hộ dân có khả năng thích ứng trung bình đến cao, chủ yếu dựa vào vốn con người (kiến thức, kỹ năng) và vốn xã hội (hỗ trợ cộng đồng). Tuy nhiên, vốn tài chính và vật chất còn hạn chế, chỉ khoảng 35% hộ có tiếp cận nguồn vốn tín dụng để đầu tư sinh kế mới. Năng lực thích ứng của cán bộ quản lý địa phương cũng được đánh giá ở mức trung bình với điểm trung bình 3,1.

3. Chiến lược sinh kế hiện tại: Các hộ dân chủ yếu dựa vào nuôi trồng thủy sản (chiếm 45%), trồng trọt (35%), và làm muối, làm mắm (20%). Trong đó, 40% hộ đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng sang các loại chịu mặn tốt hơn như dừa và cây ăn trái. Tuy nhiên, 25% hộ vẫn phụ thuộc vào một loại hình sinh kế, làm tăng tính dễ bị tổn thương.

4. Tác động của chính sách và hỗ trợ: Các chính sách thích ứng với BĐKH đã được triển khai nhưng hiệu quả chưa đồng đều. Khoảng 50% hộ dân nhận được hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ các chương trình phát triển, tuy nhiên, sự tham gia của cộng đồng còn hạn chế do thiếu thông tin và năng lực tiếp cận.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tác động tiêu cực là do sự gia tăng nhiệt độ trung bình và mực nước biển dâng, làm tăng xâm nhập mặn và sạt lở bờ biển, ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn vốn tự nhiên - nền tảng của sinh kế ven biển. So với các nghiên cứu tại các vùng ven biển khác ở Việt Nam và quốc tế, kết quả tại Ba Tri tương đồng về mức độ ảnh hưởng và các thách thức trong thích ứng, đặc biệt là hạn chế về vốn tài chính và vật chất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hộ dân chịu ảnh hưởng theo từng loại hình sinh kế, biểu đồ đường mô tả xu thế nhiệt độ và độ mặn trong giai đoạn 2010-2019, cùng bảng tổng hợp mức độ tiếp cận các nguồn vốn sinh kế. Kết quả nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc nâng cao năng lực thích ứng thông qua tăng cường tiếp cận vốn, đào tạo kỹ năng và phát triển các mô hình sinh kế đa dạng, bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật canh tác thích ứng với mặn, quản lý nguồn nước và phòng chống thiên tai cho người dân và cán bộ địa phương nhằm nâng cao vốn con người. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là UBND huyện phối hợp với các tổ chức phi chính phủ.

2. Phát triển mô hình sinh kế đa dạng và bền vững: Khuyến khích chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nuôi trồng thủy sản phù hợp với điều kiện biến đổi khí hậu, như trồng dừa, cây ăn trái chịu mặn, nuôi tôm công nghệ cao. Mục tiêu tăng tỷ lệ hộ đa dạng sinh kế lên 60% trong 3 năm tới, do Sở NN&PTNT và các hợp tác xã thực hiện.

3. Tăng cường hỗ trợ tài chính và tiếp cận vốn: Thiết lập các quỹ tín dụng ưu đãi, hỗ trợ vay vốn cho các hộ dân và doanh nghiệp nhỏ để đầu tư vào sinh kế thích ứng. Mục tiêu tăng 40% số hộ tiếp cận vốn trong 2 năm, do Ngân hàng Chính sách xã hội và UBND huyện phối hợp triển khai.

4. Xây dựng và củng cố hệ thống thủy lợi, đê biển: Đầu tư nâng cấp hệ thống thủy lợi nội đồng, đê biển nhằm kiểm soát xâm nhập mặn và bảo vệ đất sản xuất. Thời gian thực hiện 5 năm, do Sở TN&MT và UBND tỉnh chủ trì.

5. Tăng cường sự tham gia cộng đồng và chính sách hỗ trợ: Phát huy vai trò của cộng đồng trong quản lý tài nguyên và thực hiện các chương trình thích ứng, đồng thời hoàn thiện chính sách hỗ trợ phù hợp với đặc thù địa phương. Chủ thể là các tổ chức xã hội, chính quyền địa phương, thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và dữ liệu thực tiễn để xây dựng các chính sách thích ứng với BĐKH phù hợp với vùng ven biển, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

2. Các nhà nghiên cứu và học giả: Tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu về biến đổi khí hậu, sinh kế bền vững, và phát triển nông thôn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu tại các vùng ven biển.

3. Tổ chức phi chính phủ và các dự án phát triển: Cung cấp thông tin chi tiết về thực trạng sinh kế và năng lực thích ứng của cộng đồng, giúp thiết kế các chương trình hỗ trợ, đào tạo và phát triển sinh kế hiệu quả.

4. Người dân và cộng đồng địa phương: Giúp nâng cao nhận thức về tác động của BĐKH và các giải pháp thích ứng, từ đó chủ động tham gia vào các hoạt động phát triển sinh kế bền vững và bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Biến đổi khí hậu ảnh hưởng như thế nào đến sinh kế ven biển Ba Tri?
   BĐKH làm tăng xâm nhập mặn, sạt lở bờ biển, giảm năng suất cây trồng và thủy sản, gây thiệt hại kinh tế và ảnh hưởng đến đời sống người dân. Khoảng 85% hộ dân chịu tác động tiêu cực, đặc biệt trong mùa khô.

2. Người dân Ba Tri đã có những giải pháp thích ứng nào?
   Người dân đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng sang các loại chịu mặn, đa dạng hóa sinh kế, áp dụng kỹ thuật canh tác mới và tăng cường hợp tác cộng đồng để giảm thiểu rủi ro.

3. Năng lực thích ứng của cộng đồng hiện nay ra sao?
   Khoảng 60% hộ có năng lực thích ứng trung bình đến cao, chủ yếu dựa vào vốn con người và xã hội, nhưng còn hạn chế về vốn tài chính và vật chất, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng sinh kế.

4. Chính sách hỗ trợ hiện tại có hiệu quả không?
   Chính sách đã hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho khoảng 50% hộ dân, tuy nhiên hiệu quả chưa đồng đều do hạn chế về thông tin, năng lực tiếp cận và sự tham gia của cộng đồng.

5. Các giải pháp đề xuất có thể thực hiện trong bao lâu?
   Các giải pháp như đào tạo, phát triển mô hình sinh kế, hỗ trợ vốn có thể thực hiện trong 1-3 năm, còn đầu tư hạ tầng thủy lợi và đê biển cần thời gian dài hơn, khoảng 5 năm, tùy theo nguồn lực và sự phối hợp của các bên liên quan.

Kết luận

• Biến đổi khí hậu đã và đang tác động nghiêm trọng đến sinh kế của dân cư ven biển huyện Ba Tri, đặc biệt qua hiện tượng xâm nhập mặn và biến đổi thời tiết cực đoan.
• Năng lực thích ứng của cộng đồng còn hạn chế, chủ yếu dựa vào vốn con người và xã hội, trong khi vốn tài chính và vật chất chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
• Chiến lược sinh kế hiện tại có xu hướng đa dạng hóa nhưng vẫn còn nhiều hộ phụ thuộc vào một loại hình sinh kế, làm tăng tính dễ bị tổn thương.
• Các chính sách và chương trình hỗ trợ đã có nhưng cần tăng cường hiệu quả, mở rộng phạm vi và nâng cao sự tham gia của cộng đồng.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo, phát triển mô hình sinh kế, hỗ trợ tài chính và đầu tư hạ tầng nhằm nâng cao năng lực thích ứng và phát triển bền vững sinh kế ven biển Ba Tri trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, giám sát và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng địa phương cần phối hợp chặt chẽ nhằm xây dựng sinh kế bền vững, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu.