I. Tính cấp thiết của đề tài
Quyền hưởng dụng (QHD) là một khái niệm mới mẻ trong Bộ luật Dân sự năm 2015 của Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc quy định quyền lợi của các chủ thể không phải là chủ sở hữu tài sản. Việc nghiên cứu QHD là cần thiết để hiểu rõ hơn về các quyền và nghĩa vụ liên quan, cũng như cách thức áp dụng trong thực tiễn. QHD cho phép chủ thể khai thác công dụng và hưởng hoa lợi từ tài sản thuộc quyền sở hữu của người khác trong một thời hạn nhất định. Điều này không chỉ tạo điều kiện cho việc sử dụng tài sản hiệu quả mà còn giúp bảo vệ quyền lợi của những người không phải là chủ sở hữu. Đặc biệt, trong bối cảnh xã hội hiện đại, nhu cầu sử dụng tài sản mà không cần chuyển nhượng quyền sở hữu ngày càng gia tăng. Theo Điều 257 Bộ luật Dân sự năm 2015, QHD được xác lập dựa trên nhiều căn cứ khác nhau, như thỏa thuận hoặc di chúc, điều này càng làm nổi bật tính linh hoạt và cần thiết của quy định này trong đời sống. Việc nghiên cứu sâu về QHD không chỉ có giá trị lý luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam.
II. Khái niệm và đặc điểm của quyền hưởng dụng
Khái niệm quyền hưởng dụng được định nghĩa tại Điều 257 Bộ luật Dân sự năm 2015, là quyền của chủ thể được khai thác công dụng và hưởng hoa lợi từ tài sản thuộc quyền sở hữu của người khác trong một thời hạn nhất định. Đặc điểm nổi bật của QHD là nó không trao cho người hưởng dụng quyền sở hữu, mà chỉ là quyền sử dụng và thu lợi từ tài sản. Điều này có nghĩa là người hưởng dụng phải có trách nhiệm bảo quản tài sản và không được làm hư hại tài sản đó. Tính chất này của QHD phản ánh sự cân bằng giữa quyền lợi của người hưởng dụng và quyền lợi của chủ sở hữu. Hơn nữa, QHD có thể được xác lập thông qua nhiều hình thức khác nhau, từ thỏa thuận đến di chúc, cho thấy tính đa dạng trong việc áp dụng quy định này. Việc hiểu rõ khái niệm và đặc điểm của QHD là cần thiết để áp dụng đúng đắn trong thực tiễn, đồng thời giúp các bên liên quan nhận thức rõ quyền và nghĩa vụ của mình.
III. Chế định quyền hưởng dụng và hướng hoàn thiện chế định quyền hưởng dụng trong Bộ luật Dân sự năm 2015
Chế định quyền hưởng dụng trong Bộ luật Dân sự năm 2015 đã tạo ra một khung pháp lý rõ ràng cho việc xác lập, thực hiện và chấm dứt quyền này. Các quy định cụ thể về quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ hưởng dụng được nêu rõ, giúp các bên có thể dễ dàng nắm bắt và thực hiện quyền lợi của mình. Tuy nhiên, thực tế cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc áp dụng QHD, như sự thiếu rõ ràng trong các quy định và sự bất cập trong thực tiễn. Để hoàn thiện chế định này, cần có các kiến nghị cụ thể nhằm cải thiện quy định pháp luật, như việc làm rõ hơn các trường hợp chấm dứt QHD và quyền lợi của các bên trong trường hợp này. Đồng thời, việc nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm từ các quốc gia khác về chế định QHD cũng là một hướng đi cần thiết để nâng cao tính khả thi và hiệu quả của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực này.
