I. Tổng Quan Về Quyền Hưởng Dụng Nghiên Cứu Luận Án 50 60 ký tự
Trong hệ thống luật tư, quyền sở hữu đóng vai trò trung tâm. Tuy nhiên, các quyền khác trên tài sản như quyền hưởng dụng, quyền bề mặt, quyền đối với bất động sản liền kề cũng rất quan trọng. Việc ghi nhận các quyền này là cần thiết, đáp ứng nhu cầu khai thác và hưởng lợi từ tài sản. Nhiều chủ thể khai thác và hưởng lợi trên tài sản của người khác. Để đảm bảo quyền lợi, Nhà nước cần quy định về các quyền này, tạo hành lang pháp lý giải quyết tranh chấp. Quyền hưởng dụng là một trong các quyền khác đối với tài sản được BLDS năm 2015 ghi nhận và quy định. Quy định này khẳng định trên cùng một tài sản bên cạnh quyền sở hữu còn có các quyền khác. BLDS năm 2015 đã có một bước tiến quan trọng trong việc tiếp cận thông lệ chung của pháp luật dân sự các nước trên thế giới. Đồng thời, với việc chính thức thừa nhận quyền hưởng dụng như một vật quyền tách ra khỏi quyền sở hữu, những vấn đề vướng mắc trong thực tiễn liên quan đến việc thực hiện quyền của những người được giao tài sản những không có quyền định đoạt, có thể được giải quyết thỏa đáng.
1.1. Vai Trò Quan Trọng của Quyền Hưởng Dụng Trong Kinh Tế Thị Trường
Dưới góc độ kinh tế, quyền hưởng dụng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong nền kinh tế thị trường và tình trạng nguồn tài nguyên đang ngày càng khan hiếm. Nhu cầu của con người ngày càng phát triển, không chỉ khai thác tài sản của mình mà còn cần đến những tài sản của người khác. Không phải chủ thể nào cũng có thể sở hữu tài sản để khai thác nhằm thỏa mãn nhu cầu của mình. Trong nhiều trường hợp chủ sở hữu cũng không khai thác hết giá trị tài sản. Quy định về quyền hưởng dụng ra đời nhằm khai thác triệt để tài sản, đáp ứng nhu cầu của con người một cách hiệu quả.
1.2. Thực Tiễn Áp Dụng Quyền Hưởng Dụng Trước Khi Có Quy Định Pháp Luật Rõ Ràng
Trên thực tế, trước khi có quy định về quyền hưởng dụng, đã phát sinh quan hệ mang bản chất của quyền hưởng dụng. Ví dụ, chủ sở hữu tặng cho tài sản nhưng không cho phép người được tặng cho bán tài sản; cha lập di chúc để tài sản lại cho con, nhưng không cho phép con định đoạt tài sản để mẹ còn sống có điều kiện khai thác, thu hoa lợi. Khi có tranh chấp xảy ra, Tòa án thường vận dụng các quy phạm pháp luật tương tự để giải quyết do chưa có quy định pháp luật trực tiếp.
II. Thách Thức Pháp Lý Hạn Chế Quy Định Về Quyền Hưởng Dụng 55 ký tự
BLDS năm 2015 quy định về quyền hưởng dụng là sự tiến bộ đáng ghi nhận, đáp ứng phần nào nhu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, các quy định còn mang tính khái quát cao, thiếu quy định cụ thể, dẫn đến khó khăn khi áp dụng và nhiều cách hiểu khác nhau. Khái niệm về quyền hưởng dụng tại Điều 257 BLDS năm 2015 chưa thể hiện được bản chất của quyền hưởng dụng, khó phân biệt với quyền sử dụng của người đi thuê, mượn tài sản. Các quy định về nội dung quyền hưởng dụng còn chồng chéo, không rõ ràng.
2.1. Thiếu Hụt Trong Mô Hình Lý Thuyết Tiếp Cận Quyền Hưởng Dụng
Sự bất cập, vướng mắc xuất phát từ hạn chế về mô hình lý thuyết tiếp cận về quyền hưởng dụng cũng như hạn chế trong các quy định cụ thể về quyền hưởng dụng. Thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu về quyền hưởng dụng. Tuy nhiên, đa phần các nghiên cứu tiếp cận theo quy định của pháp luật thực định mà chưa có nghiên cứu mang tính xuyên suốt từ lý luận đến thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật.
2.2. Các Luật Chuyên Ngành Chưa Có Quy Định Cụ Thể Về Quyền Hưởng Dụng
Trong quy định về quyền hưởng dụng của BLDS năm 2015, có nhiều quy định dẫn chiếu sang các luật chuyên ngành. Tuy nhiên, hiện nay các luật chuyên ngành chưa có quy định cụ thể về quyền hưởng dụng. Ngay cả những văn bản mới được ban hành như Luật Đất đai năm 2024, Luật Nhà ở năm 2023 cũng không có quy định về quyền hưởng dụng. Các quy định về quyền hưởng dụng trong BLDS năm 2015 chưa thực sự hóa thân vào các luật chuyên ngành, gây hạn chế trên thực tiễn.
III. Nghiên Cứu Luận Án Giải Pháp Hoàn Thiện Luật Hưởng Dụng 59 ký tự
Vì lẽ đó, nghiên cứu sinh lựa chọn nghiên cứu đề tài "Quyền hưởng dụng theo pháp luật Việt Nam" để nghiên cứu những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng. Trên cơ sở đó, luận án sẽ đi vào phân tích, đánh giá, bình luận các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về quyền hưởng dụng và đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định về quyền hưởng dụng trong điều kiện cơ chế kinh tế thị trường ở Việt Nam. Mục đích nghiên cứu của luận án nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng. Phân tích, bình luận, đánh giá các quy định trong pháp luật dân sự hiện hành về quyền hưởng dụng và thực tiễn áp dụng, để tìm ra những hạn chế, bất cập. Trên cơ sở đó, đề ra phương hướng và kiến nghị giải pháp hoàn thiện pháp luật pháp luật Việt Nam về quyền hưởng dụng.
3.1. Nhiệm Vụ Của Luận Án Về Quyền Hưởng Dụng Theo Pháp Luật Việt Nam
Để đạt được mục đích trên, luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề sau: Xác định đúng những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng để nghiên cứu, nhất là xác định bản chất pháp lý của quyền hưởng dụng và các học thuyết pháp lý liên quan đến quyền hưởng dụng. Phân tích, bình luận, đánh giá các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành về quyền hưởng dụng. Xác định những hạn chế, bất cập trong quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành từ mô hình lý thuyết tiếp cận đến các quy định cụ thể về quyền hưởng dụng, tạo ra tiền đề trong việc đề xuất, kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam về quyền hưởng dụng. Phân tích về thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật Việt Nam về quyền hưởng dụng để đề xuất, kiến hoàn thiện pháp luật Việt Nam về mô hình lý thuyết tiếp cận, cấu trúc của pháp luật và các quy định cụ thể về quyền hưởng dụng nhằm đảm bảo việc thực hiện tốt hơn quyền năng của chủ thể hưởng dụng.
3.2. Phạm Vi Nghiên Cứu Của Luận Án Về Quyền Hưởng Dụng
Quyền hưởng dụng là vấn đề rộng và có thể tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau. Trong khuôn khổ một luận án tiến sĩ, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản xung quanh quyền hưởng dụng dưới góc độ là một chế định pháp luật được quy định chủ yếu trong BLDS năm 2015 và các văn bản pháp luật có liên quan. Về thực tiễn áp dụng pháp luật trong giải quyết các tranh chấp có liên quan đến quyền hưởng dụng, luận án sẽ tập trung nghiên cứu các bản án, quyết định của TAND các cấp trong phạm vi cả nước từ thời điểm BLDS năm 2015 có hiệu lực cho đến nay.
IV. Phương Pháp Nghiên Cứu Tiếp Cận Toàn Diện Quyền Hưởng Dụng 59 ký tự
Luận án được thực hiện trên cơ sở các nguyên tắc và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vậy lịch sử để giải quyết các vấn đề luận án đặt ra. Trong quá trình nghiên cứu, luận án bám sát các quan điểm cơ bản của Đảng và pháp luật của Nhà nước trong sự nghiệp đổi mới để luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn được luận án đề cập. Về phương pháp nghiên cứu, luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp lịch sử, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích, quy nạp, diễn giải. Ngoài ra đề tài có sử dụng một số phương pháp khác như phương pháp giả định, tình huống…
4.1. Đóng Góp Mới Của Luận Án Về Chế Định Quyền Hưởng Dụng
Luận án là công trình khoa học cấp tiến sĩ đầu tiên nghiên cứu một cách độc lập và có hệ thống về quyền hưởng dụng dưới góc độ là một chế định pháp luật. Luận án đã nghiên cứu một cách có hệ thống và đánh giá về các công trình khoa học đã công bố có liên quan đến đề tài luận án để qua đó rút ra những vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu và làm rõ. Trình bày một cách có hệ thống những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng như: Khái niệm quyền hưởng dụng, đặc điểm quyền hưởng dụng, bản chất pháp lý của quyền hưởng dụng, các học thuyết pháp lý về quyền hưởng dụng.
4.2. Khung Pháp Lý Về Quyền Hưởng Dụng Được Xây Dựng Trong Luận Án
Trên cơ sở những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng, luận án đã xây dựng được khung pháp lý về quyền hưởng dụng bao gồm: khái niệm quyền hưởng dụng, đối tượng quyền hưởng dụng, căn cứ xác lập quyền hưởng dụng, hiệu lực của quyền hưởng dụng, nội dung quyền hưởng dụng, căn cứ chấm dứt quyền hưởng dụng. Đây cũng là những nội dung được nghiên cứu tại Chương 2 và là cơ sở để đưa ra những kiến nghị tại Chương 3 của luận án.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Hoàn Thiện Pháp Luật Về Quyền Tài Sản 58 ký tự
Phân tích và làm rõ vị trí, vai trò của quyền hưởng dụng là một vật quyền khác (vật quyền hạn chế) trong hệ thống vật quyền và mối liên hệ giữa quyền hưởng dụng với quyền sở hữu. Phân tích có hệ thống các quy định về quyền hưởng dụng trong pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành. Đồng thời luận án cũng đã nghiên cứu, tiếp cận về thực tiễn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp về quyền hưởng dụng. Trên cơ sở đó chỉ ra những điểm hạn chế trong quy định của pháp luật Việt Nam về quyền hưởng dụng.
5.1. Kiến Nghị Cải Thiện Quy Định Quyền Hưởng Dụng Việt Nam
Đề xuất các một số kiến nghị góp phần hoàn thiện pháp luật Việt Nam về quyền hưởng dụng từ mô hình lý thuyết tiếp cận, mô hình cấu trúc hệ thống pháp luật đến các quy định cụ thể của pháp luật về quyền hưởng dụng. Những kết quả nghiên cứu của luận án sẽ đóng góp vào việc bổ sung và hoàn thiện những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng, tạo cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện quy định về quyền hưởng dụng và các quy định có liên quan trong Bộ luật Dân sự 2015.
5.2. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Về Luật Dân Sự
Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu và giảng dạy lý luận về quyền hưởng dụng trong các cơ sở đào tạo cử nhân luật ở Việt Nam. Ngoài ta, trong một chừng mực nhất định luận án cũng có thể là tài liệu tham khảo cho các cơ quan xây dựng và áp dụng pháp luật.
VI. Cấu trúc luận án Phân tích chuyên sâu quyền Hưởng Dụng 55 ký tự
Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận án được kết cấu thành ba chương. Chương 1: Những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng Chương 2: Thực trạng quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về quyền hưởng dụng Chương 3: Thực tiễn áp dụng và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật Việt Nam về quyền hưởng dụng.
6.1. Chương 1 Vấn đề lý luận về quyền Hưởng Dụng
Chương 1: Những vấn đề lý luận về quyền hưởng dụng: Khái niệm quyền hưởng dụng, đặc điểm quyền hưởng dụng, bản chất pháp lý của quyền hưởng dụng, các học thuyết pháp lý về quền hưởng dụng.
6.2. Chương 2 Thực trạng quy định của pháp luật Việt Nam về quyền Hưởng Dụng
Chương 2: Thực trạng quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về quyền hưởng dụng: Quy định về khái niệm quyền hưởng dụng. Quy định về đối tượng quyền hưởng dụng. Quy định về căn cứ xác lập quyền hưởng dụng. Quy định về hiệu lực của quyền hưởng dụng . Quy định về nội dung quyền hưởng dụng . Quy định về căn cứ chấm dứt quyền hưởng dụng và hệ quả pháp lý khi chấm dứt quyền hưởng dụng.
6.3. Chương 3 Thực tiễn áp dụng và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật Việt Nam về quyền Hưởng Dụng
Chương 3: Thực tiễn áp dụng và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật Việt Nam về quyền hưởng dụng. Thực tiễn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp liên quan đến quyền hưởng dụng. Những kết quả tích cực trong việc áp dụng quy định về quyền hưởng dụng trên thực tiễn . Một số hạn chế trong việc áp dụng pháp luật giải quyết các tranh chấp về quyền hưởng dụng.
