Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế sâu rộng, công nghệ thông tin (CNTT) đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Việt Nam hiện có khoảng 66.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực CNTT với hơn 1 triệu nhân lực, doanh thu ngành CNTT năm 2019 đạt trên 2.000 tỷ đồng, trong đó xuất khẩu chiếm 82,1%. Tỷ lệ người sử dụng Internet tại Việt Nam đạt 66% dân số với thời gian truy cập trung bình 6 giờ 42 phút mỗi ngày, cho thấy sự phổ biến và tiềm năng ứng dụng CNTT trong các lĩnh vực, trong đó có xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục.

Hoạt động xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc phổ biến tri thức, nâng cao chất lượng nghiên cứu và đào tạo. Tuy nhiên, việc quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động này còn nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục tại Việt Nam trong giai đoạn 2020-2021. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tạp chí khoa học tiêu biểu như Tạp chí Giáo dục, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, Tạp chí Quản lý giáo dục, Tạp chí Thiết bị giáo dục.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy ứng dụng CNTT, góp phần nâng cao chất lượng và năng suất xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục, đồng thời hỗ trợ các tạp chí thích ứng với xu hướng chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động xuất bản, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý ứng dụng CNTT: Định nghĩa CNTT là tập hợp các phương pháp khoa học, công nghệ và công cụ kỹ thuật hiện đại để xử lý, lưu trữ và trao đổi thông tin số. Quản lý ứng dụng CNTT là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả hoạt động thông qua việc sử dụng CNTT.

  • Mô hình quản lý hoạt động xuất bản tạp chí khoa học: Bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá ứng dụng CNTT trong các khâu nhận bài, biên tập, thẩm định, chế bản, phát hành.

  • Khái niệm tạp chí khoa học và hoạt động xuất bản: Tạp chí khoa học là sản phẩm báo chí định kỳ công bố kết quả nghiên cứu khoa học, hoạt động xuất bản bao gồm biên tập, in ấn và phát hành sản phẩm trên cả nền tảng truyền thống và điện tử.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: công nghệ thông tin, ứng dụng CNTT, quản lý ứng dụng CNTT, tạp chí khoa học, hoạt động xuất bản tạp chí khoa học, chuyển đổi số trong xuất bản.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát 55 cán bộ quản lý, biên tập viên, nhân viên kỹ thuật và chuyên gia tại 5 tạp chí khoa học ngành giáo dục trong giai đoạn 2020-2021. Dữ liệu thứ cấp gồm các báo cáo thống kê, tài liệu pháp luật, văn bản hướng dẫn và các công trình nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra xã hội học qua bảng hỏi với thang đo Likert 5 điểm để đánh giá mức độ hài lòng và các yếu tố ảnh hưởng. Phân tích thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm bằng phần mềm Excel.

  • Chọn mẫu: Mẫu thuận tiện, đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng trong tạp chí như cán bộ quản lý, biên tập viên, nhân viên kỹ thuật và chuyên gia.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2021, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2022.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và phù hợp với mục tiêu đề tài nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT hiệu quả trong hoạt động xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ chuyên môn và tin học của đội ngũ: 100% cán bộ quản lý, biên tập viên và nhân viên kỹ thuật có trình độ đại học trở lên và trình độ tin học đạt chuẩn A trở lên, tạo điều kiện thuận lợi cho ứng dụng CNTT trong hoạt động xuất bản.

  2. Hạ tầng và thiết bị CNTT: 100% người khảo sát đánh giá số lượng và chất lượng thiết bị CNTT tại các tạp chí ở mức tốt và khá, đảm bảo phục vụ cho các hoạt động ứng dụng CNTT.

  3. Thực trạng ứng dụng CNTT trong các khâu xuất bản: Các tạp chí đã ứng dụng phần mềm quản lý nhận bài trực tuyến, biên tập, thẩm định và chế bản điện tử. Tuy nhiên, mức độ ứng dụng còn chưa đồng đều, một số khâu như kiểm tra, đánh giá và phát hành điện tử chưa được triển khai hiệu quả.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT: Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực biên tập viên, phẩm chất đạo đức, năng lực lãnh đạo; yếu tố khách quan như hạ tầng CNTT, chính sách, chiến lược phát triển CNTT và nguồn kinh phí đầu tư.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn và tin học tốt, phù hợp với yêu cầu ứng dụng CNTT hiện đại. Hạ tầng kỹ thuật được đầu tư đồng bộ, tạo nền tảng vững chắc cho chuyển đổi số trong xuất bản. Tuy nhiên, việc ứng dụng CNTT trong các khâu còn chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao, đặc biệt trong khâu kiểm tra, đánh giá và phát hành điện tử, phản ánh sự thiếu đồng bộ trong quản lý và tổ chức thực hiện.

So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý ứng dụng CNTT tại các cơ quan báo chí và giáo dục cho thấy, yếu tố con người và chính sách quản lý đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT. Việc xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá chặt chẽ là cần thiết để khắc phục những hạn chế hiện tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ ứng dụng CNTT ở các khâu xuất bản, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và biểu đồ tròn về phân bố trình độ cán bộ. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch ứng dụng CNTT đồng bộ và chi tiết: Các tạp chí cần xây dựng kế hoạch hàng năm về đầu tư thiết bị, đào tạo nhân lực, triển khai phần mềm quản lý xuất bản điện tử. Kế hoạch cần được phê duyệt và theo dõi thực hiện nghiêm túc. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2023. Chủ thể: Ban lãnh đạo tạp chí.

  2. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực đội ngũ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về CNTT, kỹ năng biên tập điện tử và an toàn thông tin cho cán bộ, biên tập viên và nhân viên kỹ thuật. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân sự thành thạo CNTT lên trên 90% trong 2 năm tới. Chủ thể: Ban biên tập phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  3. Đầu tư nâng cấp hạ tầng CNTT và phần mềm quản lý: Cập nhật, nâng cấp hệ thống máy chủ, mạng internet tốc độ cao, phần mềm quản lý tòa soạn điện tử hiện đại, bảo mật cao. Đảm bảo hoạt động xuất bản không gián đoạn và an toàn dữ liệu. Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể: Ban quản lý tạp chí và đơn vị công nghệ thông tin.

  4. Xây dựng quy trình quản lý và kiểm tra đánh giá ứng dụng CNTT: Thiết lập quy trình chuẩn về quản lý ứng dụng CNTT trong từng khâu xuất bản, tổ chức kiểm tra định kỳ và đánh giá hiệu quả ứng dụng CNTT theo KPI cụ thể. Chủ thể: Ban lãnh đạo tạp chí và phòng kiểm soát chất lượng. Thời gian: triển khai ngay trong năm 2023.

  5. Phát triển tạp chí điện tử và đa phương tiện: Đẩy mạnh xuất bản tạp chí điện tử theo chuẩn quốc tế, tích hợp đa phương tiện, tăng cường quảng bá trên các nền tảng số và mạng xã hội để mở rộng đối tượng độc giả. Chủ thể: Ban biên tập và phòng truyền thông. Thời gian: 2023-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các tạp chí khoa học ngành giáo dục: Giúp xây dựng chiến lược, kế hoạch và chính sách quản lý ứng dụng CNTT hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng xuất bản.

  2. Biên tập viên và nhân viên kỹ thuật tạp chí: Nắm bắt kiến thức về ứng dụng CNTT trong các khâu xuất bản, nâng cao kỹ năng chuyên môn và hiệu quả công việc.

  3. Nhà quản lý giáo dục và các cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các tạp chí khoa học trong chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học, Quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo khoa học về quản lý ứng dụng CNTT trong xuất bản, phục vụ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý ứng dụng CNTT trong xuất bản tạp chí khoa học lại quan trọng?
    Quản lý tốt giúp nâng cao hiệu quả, chất lượng và năng suất xuất bản, đồng thời đảm bảo an toàn thông tin và thích ứng với xu hướng chuyển đổi số toàn cầu.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả ứng dụng CNTT?
    Yếu tố con người (năng lực, phẩm chất), hạ tầng kỹ thuật, chính sách quản lý và nguồn kinh phí đầu tư là những yếu tố quyết định.

  3. Các tạp chí khoa học ngành giáo dục đã ứng dụng CNTT như thế nào?
    Đã triển khai phần mềm nhận bài trực tuyến, biên tập điện tử, chế bản và xuất bản tạp chí điện tử, tuy nhiên mức độ ứng dụng còn chưa đồng đều.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực đội ngũ biên tập viên về CNTT?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu, cập nhật công nghệ mới, khuyến khích học tập liên tục và áp dụng thực tiễn trong công việc.

  5. Tạp chí điện tử có ưu điểm gì so với tạp chí truyền thống?
    Tạp chí điện tử có khả năng truyền tải nhanh, không giới hạn địa lý, tích hợp đa phương tiện, dễ dàng tiếp cận độc giả và giảm chi phí in ấn.

Kết luận

  • Quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng và hiệu quả xuất bản trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số.
  • Đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn và tin học tốt, hạ tầng CNTT được đầu tư đồng bộ, tạo nền tảng vững chắc cho ứng dụng CNTT.
  • Thực trạng ứng dụng CNTT còn chưa đồng đều, đặc biệt trong khâu kiểm tra, đánh giá và phát hành điện tử, cần có giải pháp quản lý chặt chẽ hơn.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm xây dựng kế hoạch chi tiết, đào tạo nhân lực, nâng cấp hạ tầng, quy trình kiểm tra đánh giá và phát triển tạp chí điện tử đa phương tiện.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật công nghệ mới để nâng cao năng lực quản lý và ứng dụng CNTT trong xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục.

Hành động ngay hôm nay để thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao chất lượng xuất bản tạp chí khoa học ngành giáo dục, góp phần phát triển nền kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế hiệu quả.