Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các trường cao đẳng công lập, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững. Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Huế, được thành lập năm 2015 trên cơ sở nâng cấp từ trường Trung học Giao thông vận tải Huế, là một trong những đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên, trực thuộc UBND tỉnh Thừa Thiên Huế. Với quy mô đào tạo gần 30.000 học sinh sơ cấp, 300 học sinh trung cấp và 260 sinh viên hệ cao đẳng, trường có vai trò quan trọng trong đào tạo nguồn nhân lực cho khu vực miền Trung và Tây Nguyên.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại trường trong giai đoạn 2015-2017, nhằm làm rõ những kết quả đạt được cũng như tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính. Mục tiêu cụ thể bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, phân tích thực trạng quản lý tài chính tại trường, và đề xuất định hướng phát triển phù hợp với chiến lược đến năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW năm 2017 về đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý các đơn vị sự nghiệp công lập, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Huế, với dữ liệu thu thập từ năm 2015 đến 2017. Qua đó, nghiên cứu cung cấp cái nhìn toàn diện về cơ cấu tổ chức, nguồn thu, chi, quản lý tài sản và công tác thanh tra, kiểm tra tài chính, làm cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp quản lý tài chính hiệu quả hơn trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc tập trung dân chủ, hiệu quả, thống nhất và minh bạch trong quản lý tài chính, nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực công một cách hợp lý và hiệu quả.
  • Mô hình quản lý tài chính trong trường cao đẳng công lập: Bao gồm các nguồn lực tài chính đầu vào như ngân sách nhà nước cấp trung ương và địa phương, học phí, lệ phí, các khoản thu từ hoạt động dịch vụ, tài trợ và vốn vay; cùng với các hoạt động đầu ra như đào tạo chính quy, nghiên cứu khoa học và dịch vụ.
  • Khái niệm về cơ chế tự chủ tài chính: Đơn vị sự nghiệp công lập được giao quyền tự chủ trong thu, chi tài chính, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng nguồn lực, đồng thời phải tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành.
  • Các khái niệm chính: Quản lý dự toán thu chi, quản lý tài sản công, công tác thanh tra, kiểm tra tài chính, và các quỹ tài chính nội bộ như Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, Quỹ khen thưởng, Quỹ phúc lợi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, kết hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thực tế từ Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Huế giai đoạn 2015-2017, bao gồm báo cáo tài chính, dự toán thu chi, cơ cấu lao động, cơ sở vật chất và các văn bản quản lý tài chính.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ dữ liệu tài chính và tổ chức của trường trong giai đoạn nghiên cứu để đảm bảo tính toàn diện và chính xác.
  • Phương pháp phân tích: Tổng hợp, phân tích định lượng và so sánh các số liệu thu chi, nguồn vốn, cơ cấu tổ chức quản lý tài chính; đồng thời phân tích định tính các quy trình, chính sách và thực tiễn quản lý tài chính.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, thời điểm trường chuyển đổi cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP, nhằm đánh giá tác động của cơ chế này đến hiệu quả quản lý tài chính.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học, giúp phản ánh chính xác thực trạng quản lý tài chính tại trường, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế và yêu cầu phát triển.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu nguồn thu và sử dụng tài chính: Trong giai đoạn 2015-2017, nguồn kinh phí ngân sách nhà nước cấp chiếm khoảng 60-70% tổng nguồn thu của trường, phần còn lại đến từ học phí, lệ phí và các hoạt động dịch vụ. Cơ cấu chi chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên như tiền lương, chi hoạt động nghiệp vụ và quản lý hành chính, chiếm trên 80% tổng chi. Tỷ lệ cân đối thu chi duy trì ổn định, tuy nhiên nguồn thu ngoài ngân sách còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư phát triển.

  2. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính: Trường có bộ máy quản lý tài chính gồm Ban Giám hiệu, Phòng Tài chính - Kế toán và các phòng ban chức năng phối hợp chặt chẽ. Tổng số cán bộ, công nhân viên là 155 người, trong đó giáo viên chiếm gần 47%, với hơn 70% có trình độ đại học và thạc sĩ, đảm bảo năng lực quản lý và giảng dạy. Cơ cấu lao động ổn định qua các năm, độ tuổi tập trung chủ yếu từ 35 đến 50 tuổi, thuận lợi cho công tác đào tạo và quản lý.

  3. Quản lý tài sản và cơ sở vật chất: Trường sở hữu diện tích xây dựng hơn 22.000 m2 với các phòng học, nhà làm việc, nhà thể thao và các công trình phụ trợ được đầu tư hiện đại. Tuy nhiên, việc quản lý và khai thác tài sản chưa đồng bộ, chưa phát huy tối đa hiệu quả sử dụng, dẫn đến lãng phí nguồn lực.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát tài chính: Nhà trường thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất các hoạt động thu chi, quản lý quỹ và tài sản theo quy định. Tuy nhiên, công tác tự kiểm tra tài chính còn hạn chế về mặt chuyên môn và nguồn lực, chưa phát hiện kịp thời các sai sót và rủi ro trong quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Huế đã tạo điều kiện cho trường chủ động hơn trong quản lý nguồn thu, chi và đầu tư phát triển. Tuy nhiên, nguồn thu ngoài ngân sách còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng và nâng cao chất lượng đào tạo. So sánh với kinh nghiệm quản lý tài chính của các nước như Trung Quốc, Canada và Cộng hòa Pháp, việc phân loại đơn vị sự nghiệp công lập, xây dựng hệ thống định mức chi tiết và tăng cường quản lý hiệu quả ngân sách là những bài học quan trọng.

Việc tổ chức bộ máy quản lý tài chính hiện tại tương đối phù hợp nhưng cần nâng cao năng lực chuyên môn, đặc biệt trong công tác kiểm soát nội bộ và phòng ngừa rủi ro. Quản lý tài sản công cần được cải thiện để khai thác hiệu quả hơn, tránh lãng phí tài nguyên. Công tác thanh tra, kiểm tra tài chính cần được tăng cường với sự hỗ trợ của các chuyên gia và công nghệ thông tin để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cơ cấu nguồn thu, cơ cấu chi, biểu đồ tăng trưởng số lượng cán bộ và bảng cân đối thu chi qua các năm, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng quản lý tài chính tại trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phân cấp quản lý tài chính: Cần xây dựng cơ chế phân cấp rõ ràng hơn trong quản lý tài chính, giao quyền tự chủ phù hợp cho các phòng ban và đơn vị trực thuộc nhằm nâng cao hiệu lực quản lý, đảm bảo tính linh hoạt và kịp thời trong quyết định tài chính. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Phòng Tài chính - Kế toán.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và kiểm soát nội bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính, kiểm soát nội bộ và phòng ngừa rủi ro cho cán bộ tài chính kế toán và các bộ phận liên quan. Đồng thời, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính để tăng cường minh bạch và hiệu quả. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành.

  3. Đa dạng hóa nguồn thu và thu hút tài trợ: Thành lập nhóm chuyên trách vận động tài trợ trong và ngoài nước, phát triển các hoạt động dịch vụ phù hợp với chức năng nhiệm vụ của trường nhằm tăng nguồn thu ngoài ngân sách, giảm áp lực tài chính từ ngân sách nhà nước. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Phòng Khoa học - Đối ngoại.

  4. Hoàn thiện quản lý tài sản công: Xây dựng quy trình quản lý, khai thác và bảo trì tài sản công đồng bộ, áp dụng hệ thống thông tin quản lý tài sản để theo dõi, kiểm kê và sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất hiện có. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Tổ Quản trị cơ sở vật chất và Phòng Tài chính - Kế toán.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tài chính: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, nâng cao chất lượng tự kiểm tra tài chính theo quy định của Bộ Tài chính, đảm bảo phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, nâng cao tính minh bạch trong quản lý tài chính. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Phòng Tài chính - Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và lãnh đạo các trường cao đẳng công lập: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý tài chính hiệu quả, từ đó áp dụng vào quản lý tài chính tại đơn vị mình nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán các đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự toán, thu chi, quản lý tài sản và công tác kiểm tra tài chính, hỗ trợ nâng cao năng lực chuyên môn và thực hành.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định về cơ chế tự chủ tài chính, phân cấp quản lý và kiểm soát tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, quản lý tài chính công: Cung cấp một nghiên cứu điển hình về quản lý tài chính trong trường cao đẳng công lập, giúp mở rộng kiến thức và ứng dụng trong nghiên cứu và thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính trong trường cao đẳng công lập có điểm gì khác biệt so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính trong trường cao đẳng công lập tập trung vào sử dụng hiệu quả nguồn vốn công, không vì mục tiêu lợi nhuận mà nhằm phục vụ cộng đồng và nâng cao chất lượng đào tạo. Các nguyên tắc như minh bạch, công khai và tuân thủ pháp luật được đặt lên hàng đầu.

  2. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến hoạt động của trường?
    Cơ chế tự chủ tài chính giúp trường chủ động hơn trong việc huy động và sử dụng nguồn lực, tăng tính linh hoạt trong quản lý thu chi, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả tài chính, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và dịch vụ.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Huế là gì?
    Khó khăn bao gồm nguồn thu ngoài ngân sách còn hạn chế, quản lý tài sản chưa đồng bộ, công tác kiểm tra tài chính chưa thực sự hiệu quả và năng lực quản lý tài chính cần được nâng cao.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập?
    Cần hoàn thiện cơ chế phân cấp, nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính, đa dạng hóa nguồn thu, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm đảm bảo minh bạch và hiệu quả.

  5. Vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra trong quản lý tài chính là gì?
    Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện kịp thời sai sót, lãng phí, vi phạm trong quản lý tài chính, từ đó đề xuất biện pháp khắc phục, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và đảm bảo tuân thủ pháp luật.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, tập trung nghiên cứu tại Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Huế giai đoạn 2015-2017.
  • Đã làm rõ thực trạng quản lý tài chính, bao gồm cơ cấu nguồn thu, chi, tổ chức bộ máy, quản lý tài sản và công tác thanh tra, kiểm tra tài chính.
  • Phát hiện những hạn chế như nguồn thu ngoài ngân sách hạn chế, quản lý tài sản chưa hiệu quả, năng lực kiểm soát nội bộ còn yếu.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện phân cấp quản lý, nâng cao năng lực cán bộ, đa dạng hóa nguồn thu, quản lý tài sản và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

Luận văn kêu gọi các nhà quản lý, cán bộ tài chính và các cơ quan quản lý nhà nước quan tâm áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Huế và các đơn vị sự nghiệp công lập khác.