Tổng quan nghiên cứu

Huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội, là vùng đất truyền thống với nhiều làng nghề đa dạng và nổi tiếng như miến Làng So, nón mũ lá Phú Mỹ, mộc dân dụng và đục trạm chỗ gao cấp thôn Yên Quán, mây tre giang đan Liệp Tuyết. Theo báo cáo phát triển kinh tế xã hội năm 2022, huyện có 17 làng nghề truyền thống được công nhận, thu hút hơn 8.230 hộ gia đình tham gia sản xuất với khoảng 24.690 lao động, trong đó thu nhập bình quân của lao động làm nghề đạt 56 triệu đồng/người/năm. Tuy nhiên, công tác quản lý làng nghề trên địa bàn còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa đồng bộ, tổ chức bộ máy quản lý chưa hiệu quả, công tác kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ và sự phối hợp giữa các cơ quan còn yếu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý làng nghề tại huyện Quốc Oai trong giai đoạn 2020-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm thúc đẩy phát triển bền vững các làng nghề đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý của UBND huyện và các cấp xã, thị trấn có làng nghề, với nội dung chính gồm tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật, xây dựng và thực hiện kế hoạch quản lý, tổ chức bộ máy quản lý và công tác kiểm tra giám sát.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với làng nghề, góp phần phát triển kinh tế nông thôn, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển kinh tế nông thôn, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của chính sách, quy hoạch, tổ chức bộ máy và kiểm tra giám sát trong việc điều hành và phát triển các ngành nghề truyền thống.
  • Lý thuyết phát triển kinh tế nông thôn: Tập trung vào vai trò của làng nghề trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải quyết việc làm, tăng thu nhập và bảo tồn văn hóa.
  • Mô hình SWOT: Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý làng nghề tại huyện Quốc Oai.
  • Các khái niệm chính bao gồm: làng nghề truyền thống, quản lý làng nghề, chính sách phát triển làng nghề, tổ chức bộ máy quản lý, kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh và thống kê để xử lý dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Quốc Oai, các phòng ban chuyên môn và các tài liệu nghiên cứu liên quan. Phương pháp phân tích được áp dụng để đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác quản lý.

Phương pháp điều tra khảo sát thực tiễn được tiến hành tại 6/17 xã có làng nghề truyền thống, thu thập ý kiến từ 870 hộ gia đình, doanh nghiệp và 70 cán bộ quản lý các cấp. Phiếu khảo sát sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các yếu tố liên quan đến quản lý làng nghề.

Phân tích SWOT được sử dụng để đánh giá tổng thể các yếu tố nội tại và bên ngoài ảnh hưởng đến công tác quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp.

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong giai đoạn 2020-2023, với cỡ mẫu khảo sát gồm 940 phiếu hợp lệ, dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS phiên bản 20 nhằm đảm bảo tính chính xác và khách quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật: UBND huyện đã triển khai các chính sách của Trung ương và thành phố như Nghị định 45/2012/NĐ-CP về khuyến công, Đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Tuy nhiên, giai đoạn 2016-2022 chưa có làng nghề mới được công nhận, cho thấy công tác công nhận và phát triển làng nghề còn chậm.

  2. Cơ cấu và quy mô làng nghề: Trong 17 làng nghề truyền thống, ngành mây tre đan chiếm 35,29%, cót nan 23,52%, mộc dân dụng 17,64%. Sản xuất tiểu thủ công nghiệp và làng nghề tăng bình quân 13,42%/năm, giá trị sản xuất năm 2022 đạt 2.031 tỷ đồng, tăng 5,85% so với năm 2020.

  3. Tổ chức sản xuất và lao động: Hình thức hộ gia đình chiếm ưu thế với 8.230 hộ, doanh nghiệp tư nhân và hợp tác xã tăng lên 149 cơ sở năm 2022, lao động trong làng nghề đạt khoảng 24.690 người, thu nhập bình quân lao động làng nghề tăng từ 45 triệu đồng năm 2020 lên 56 triệu đồng năm 2022.

  4. Hạn chế trong quản lý: Quy hoạch làng nghề chưa đồng bộ, công tác kiểm tra giám sát còn yếu, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa chặt chẽ, thiếu quy chế phối hợp cụ thể. Công nghệ sản xuất còn lạc hậu, thị trường tiêu thụ sản phẩm chưa ổn định, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý làng nghề tại huyện Quốc Oai đã đạt được một số thành tựu nhất định như tăng trưởng giá trị sản xuất, thu nhập lao động và đa dạng hình thức tổ chức sản xuất. Tuy nhiên, các hạn chế về quy hoạch, công tác quản lý và ứng dụng công nghệ vẫn là những rào cản lớn.

So sánh với kinh nghiệm quản lý làng nghề tại huyện Phú Xuyên và Đầm Dơi, Quốc Oai còn thiếu các chính sách hỗ trợ đồng bộ, chưa phát huy hiệu quả các chương trình đào tạo nghề và xúc tiến thương mại. Việc thiếu quy chế phối hợp giữa các cấp quản lý dẫn đến việc thực thi chính sách chưa hiệu quả, gây khó khăn trong kiểm tra, giám sát và phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất tiểu thủ công nghiệp giai đoạn 2020-2022, bảng phân bố cơ cấu ngành nghề và biểu đồ thu nhập bình quân lao động theo năm để minh họa rõ nét các xu hướng phát triển và tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch phát triển làng nghề: UBND huyện cần xây dựng và cập nhật quy hoạch các cụm, điểm công nghiệp làng nghề đồng bộ, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế xã hội đến năm 2025. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là Phòng Kinh tế phối hợp với các xã.

  2. Tăng cường công tác đào tạo và nâng cao năng lực quản lý: Tổ chức các lớp đào tạo nghề, nâng cao tay nghề cho lao động làng nghề và đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý. Thực hiện liên tục hàng năm, chủ thể là Phòng Lao động Thương binh & Xã hội và các trung tâm đào tạo nghề.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới công nghệ sản xuất: Hỗ trợ các cơ sở làng nghề đầu tư đổi mới thiết bị, áp dụng công nghệ tiên tiến phù hợp để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Thời gian 3 năm, chủ thể là UBND huyện phối hợp với các tổ chức khuyến công.

  4. Xây dựng và phát huy thương hiệu làng nghề, xúc tiến thương mại: Hỗ trợ xây dựng thương hiệu, tổ chức hội chợ, triển lãm, quảng bá sản phẩm làng nghề trong và ngoài nước. Thực hiện thường xuyên, chủ thể là Phòng Kinh tế và các hiệp hội nghề nghiệp.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và phối hợp quản lý: Ban hành quy chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động làng nghề, bảo vệ môi trường. Thời gian 1 năm để xây dựng quy chế, thực hiện liên tục, chủ thể là UBND huyện và các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xây dựng chính sách phát triển làng nghề phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý làng nghề, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu thực tế.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực làng nghề: Tham khảo các giải pháp nâng cao năng lực sản xuất, đổi mới công nghệ và phát triển thị trường.

  4. Các tổ chức hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn, khuyến công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình hỗ trợ, đào tạo và xúc tiến thương mại cho làng nghề.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý làng nghề là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý làng nghề là việc áp dụng các công cụ quản lý như pháp luật, chính sách, quy hoạch để phát triển làng nghề bền vững. Nó giúp bảo vệ giá trị văn hóa, nâng cao hiệu quả sản xuất và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn.

  2. Huyện Quốc Oai có bao nhiêu làng nghề truyền thống được công nhận?
    Hiện tại huyện có 17 làng nghề truyền thống được công nhận, trong đó ngành mây tre đan chiếm tỷ trọng lớn nhất với 35,29%.

  3. Những hạn chế chính trong công tác quản lý làng nghề tại Quốc Oai là gì?
    Bao gồm quy hoạch chưa đồng bộ, công tác kiểm tra giám sát yếu, phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ, công nghệ sản xuất lạc hậu và thị trường tiêu thụ chưa ổn định.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh, thống kê, khảo sát thực tiễn và phân tích SWOT với cỡ mẫu khảo sát 940 phiếu, dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để phát triển làng nghề bền vững?
    Bao gồm hoàn thiện quy hoạch, đào tạo nâng cao năng lực, ứng dụng công nghệ mới, xây dựng thương hiệu và tăng cường kiểm tra giám sát, phối hợp quản lý.

Kết luận

  • Huyện Quốc Oai có tiềm năng phát triển làng nghề truyền thống với 17 làng nghề được công nhận và hơn 24.000 lao động tham gia.
  • Công tác quản lý làng nghề đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về quy hoạch, tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ.
  • Thu nhập bình quân lao động làng nghề tăng từ 45 triệu đồng năm 2020 lên 56 triệu đồng năm 2022, giá trị sản xuất tiểu thủ công nghiệp tăng bình quân 5,85%/năm.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về quy hoạch, đào tạo, công nghệ, thương hiệu và kiểm tra giám sát nhằm thúc đẩy phát triển bền vững làng nghề đến năm 2025.
  • Khuyến nghị UBND huyện và các cơ quan liên quan triển khai thực hiện các giải pháp trong thời gian sớm nhất để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế nông thôn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công trách nhiệm cụ thể và tổ chức đánh giá định kỳ để đảm bảo tiến độ và hiệu quả thực hiện các giải pháp đề xuất.