Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29/NQ-TW (2013) và Chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo dục địa phương (GDĐP) trở thành nội dung bắt buộc, góp phần nâng cao kiến thức và kỹ năng cho học sinh. Ở cấp trung học cơ sở (THCS), GDĐP lớp 6 được triển khai với thời lượng 35 tiết/năm học, nhằm trang bị cho học sinh hiểu biết về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường và hướng nghiệp của địa phương. Tỉnh Ninh Thuận, đặc biệt huyện Thuận Nam, đã bắt đầu thực hiện nội dung này từ năm học 2021-2022. Tuy nhiên, công tác quản lý và tổ chức thực hiện còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý thực hiện nội dung GDĐP lớp 6 tại các trường THCS huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 8 trường THCS và trường liên cấp có cấp THCS trên địa bàn huyện Thuận Nam, với dữ liệu thu thập trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao chất lượng giáo dục địa phương, góp phần phát triển bền vững giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình thực hiện chương trình giáo dục địa phương. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo hiệu quả thực hiện chương trình. Mô hình quản lý thực hiện nội dung GDĐP lớp 6 được xây dựng dựa trên quan điểm hệ thống, phát triển và thực tiễn, tập trung vào các yếu tố: nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, tài liệu giảng dạy, phương pháp tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Giáo dục địa phương (GDĐP): Nội dung giáo dục về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường và hướng nghiệp của địa phương, bổ sung cho chương trình giáo dục phổ thông chung.
  • Quản lý thực hiện nội dung GDĐP: Quá trình tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý nhà trường nhằm tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc thực hiện nội dung GDĐP lớp 6.
  • Chương trình giáo dục phổ thông 2018: Chương trình đổi mới toàn diện, trong đó GDĐP là nội dung bắt buộc với thời lượng 35 tiết/năm học ở cấp THCS.
  • Chức năng quản lý: Bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá trong quản lý giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, chỉ thị, nghị quyết của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GDĐT tỉnh Ninh Thuận, các tài liệu liên quan đến GDĐP và quản lý giáo dục.
    • Dữ liệu khảo sát thực tiễn thu thập qua bảng hỏi và phỏng vấn sâu với 218 cán bộ quản lý và giáo viên tại 8 trường THCS huyện Thuận Nam.

  • Phương pháp phân tích:

    • Sử dụng phần mềm SPSS và Microsoft Excel để xử lý dữ liệu định lượng, tính toán giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, tỷ lệ phần trăm và biểu đồ minh họa.
    • Phân tích định tính qua phương pháp trích lọc nội dung từ các cuộc phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các vấn đề chưa được thể hiện qua khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023.
    • Phân tích và tổng hợp kết quả trong năm 2023, hoàn thiện luận văn năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về GDĐP lớp 6:
    Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vai trò và ý nghĩa của GDĐP lớp 6 trong chương trình giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, khoảng 15% còn chưa nắm rõ các nội dung và phương pháp thực hiện, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.

  2. Thực trạng tổ chức thực hiện nội dung GDĐP:
    70% trường THCS đã xây dựng kế hoạch thực hiện nội dung GDĐP lớp 6 theo hướng dẫn của Sở GDĐT, nhưng chỉ có khoảng 60% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và khoa học. Việc phân công giáo viên và bố trí thời khóa biểu còn chưa hợp lý, dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao.

  3. Phương pháp và hình thức dạy học:
    Khoảng 65% giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp tích cực như làm việc nhóm, thuyết trình, trải nghiệm thực tế. Tuy nhiên, 35% còn sử dụng phương pháp truyền thống, ít tạo điều kiện cho học sinh phát huy năng lực tự học và sáng tạo.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập:
    Chỉ có khoảng 55% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên và định kỳ theo đúng quy định. Việc đánh giá chủ yếu dựa trên hình thức nhận xét Đạt/Chưa đạt, chưa đa dạng và chưa phản ánh đầy đủ năng lực học sinh.

  5. Điều kiện thực hiện nội dung GDĐP:
    Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ dạy học còn thiếu, chỉ khoảng 60% trường có đủ thiết bị hỗ trợ như máy tính, internet, phòng học đa năng. Đội ngũ giáo viên được tập huấn về GDĐP chiếm khoảng 70%, còn lại chưa được bồi dưỡng đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý thực hiện nội dung GDĐP lớp 6 tại các trường THCS huyện Thuận Nam đã có những bước tiến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, sự thiếu hụt về cơ sở vật chất và tài liệu giảng dạy, cũng như phương pháp tổ chức dạy học chưa thực sự đổi mới. So sánh với các nghiên cứu ở các địa phương khác như Bắc Giang và Kiên Giang, tình hình tương tự khi việc quản lý và tổ chức thực hiện GDĐP còn nhiều khó khăn do nguồn lực hạn chế.

Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, mức độ thực hiện kế hoạch, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề tồn tại. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng trong và ngoài nhà trường cũng góp phần làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp phù hợp.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý giáo dục tại huyện Thuận Nam và tỉnh Ninh Thuận có thể điều chỉnh, nâng cao hiệu quả quản lý và tổ chức thực hiện nội dung GDĐP lớp 6, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên:
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về nội dung, phương pháp và kỹ năng quản lý thực hiện GDĐP lớp 6. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT phối hợp Phòng GDĐT huyện Thuận Nam.

  2. Cải tiến xây dựng kế hoạch thực hiện nội dung GDĐP:
    Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch chi tiết, khoa học, phù hợp với điều kiện thực tế, đảm bảo phân công giáo viên và bố trí thời khóa biểu hợp lý. Thực hiện trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường THCS.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học:
    Đầu tư bổ sung phòng học đa năng, thiết bị công nghệ thông tin, tài liệu giảng dạy phục vụ GDĐP. Mục tiêu đạt tối thiểu 90% trường có đủ trang thiết bị cần thiết trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Thuận Nam, Sở GDĐT.

  4. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức dạy học:
    Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực, học tập trải nghiệm thực tế, tổ chức ngoại khóa gắn với đặc điểm địa phương. Thực hiện thường xuyên trong các năm học. Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn và giáo viên.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá:
    Xây dựng tiêu chí kiểm tra đánh giá đa dạng, khách quan, phản ánh đúng năng lực học sinh. Tổ chức kiểm tra định kỳ và thường xuyên, sử dụng kết quả để điều chỉnh phương pháp dạy học. Thực hiện ngay từ năm học hiện tại. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp:
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thực hiện GDĐP lớp 6, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.

  2. Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng các trường THCS:
    Cung cấp cơ sở để nâng cao năng lực quản lý, tổ chức thực hiện nội dung GDĐP hiệu quả, cải thiện chất lượng giáo dục địa phương.

  3. Giáo viên giảng dạy nội dung GDĐP lớp 6:
    Hỗ trợ nâng cao nhận thức, phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá, góp phần phát huy vai trò của giáo viên trong đổi mới giáo dục.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục:
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý thực hiện chương trình giáo dục địa phương trong bối cảnh đổi mới chương trình phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. GDĐP lớp 6 có vai trò gì trong chương trình giáo dục phổ thông?
    GDĐP lớp 6 giúp học sinh hiểu biết về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội và môi trường địa phương, góp phần hình thành tình yêu quê hương và kỹ năng sống cần thiết.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thực hiện GDĐP lớp 6 tại huyện Thuận Nam là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu cơ sở vật chất, tài liệu giảng dạy, phương pháp dạy học chưa đa dạng và kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp nghiên cứu lý luận, khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và phân tích tài liệu, sử dụng phần mềm SPSS và Excel để xử lý dữ liệu định lượng.

  4. Các biện pháp đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Được khảo sát ý kiến cán bộ quản lý và giáo viên, các biện pháp đều được đánh giá có tính cần thiết và khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá GDĐP lớp 6?
    Cần xây dựng tiêu chí đánh giá đa dạng, khách quan, tổ chức kiểm tra thường xuyên và định kỳ, sử dụng kết quả để điều chỉnh phương pháp dạy học và quản lý.

Kết luận

  • GDĐP lớp 6 là nội dung bắt buộc trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, có vai trò quan trọng trong việc phát triển kiến thức và kỹ năng địa phương cho học sinh.
  • Thực trạng quản lý thực hiện nội dung GDĐP lớp 6 tại các trường THCS huyện Thuận Nam còn nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức, phương pháp và điều kiện thực hiện.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm cả yếu tố bên ngoài như văn bản pháp lý, đặc điểm địa phương và yếu tố bên trong như cơ sở vật chất, năng lực cán bộ quản lý và giáo viên.
  • Đề xuất 5 nhóm biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện nội dung GDĐP lớp 6, được đánh giá có tính cần thiết và khả thi cao.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên tại huyện Thuận Nam và tỉnh Ninh Thuận nâng cao chất lượng giáo dục địa phương trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương và phát triển bền vững giáo dục tại địa phương.