Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, việc quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, với quy mô 32 trường THCS, tổng số gần 9.500 học sinh năm học 2019-2020, việc triển khai chương trình mới đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ và hiệu quả từ đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên (GV). Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo chương trình mới, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán tại các trường THCS trên địa bàn huyện Đại Từ trong năm học 2018-2020.

Nghiên cứu tập trung khảo sát nhận thức của CBQL, GV và học sinh (HS) về vai trò, mục tiêu, nội dung dạy học môn Toán theo chương trình mới, đồng thời đánh giá thực trạng quản lý các hoạt động dạy học, đổi mới phương pháp, bồi dưỡng đội ngũ GV, kiểm tra đánh giá và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và các trường THCS xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện chương trình môn Toán mới một cách hiệu quả, góp phần phát triển năng lực toán học và phẩm chất cho HS, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan quản lý nhằm vận hành hệ thống giáo dục hiệu quả, đạt mục tiêu giáo dục đề ra. Quản lý dạy học môn Toán là sự tác động có mục đích của CBQL nhằm điều phối hoạt động giảng dạy và học tập môn Toán theo chương trình mới.

  • Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Hoạt động dạy học là quá trình tương tác giữa GV và HS nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức, kỹ năng, hình thành phẩm chất và năng lực. Quản lý hoạt động dạy học bao gồm quản lý kế hoạch, đổi mới phương pháp, bồi dưỡng GV, kiểm tra đánh giá và đảm bảo các điều kiện vật chất, kỹ thuật.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực toán học (tư duy, lập luận, mô hình hóa, giải quyết vấn đề, giao tiếp toán học), phẩm chất chủ yếu của HS, đổi mới phương pháp dạy học tích cực, quản lý đội ngũ GV, kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ khảo sát thực trạng tại 10 trường THCS huyện Đại Từ, với 30 CBQL, 40 GV dạy Toán và 100 HS tham gia trả lời phiếu điều tra và phỏng vấn sâu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học trên phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát, tính điểm trung bình các mức độ đánh giá, phân tích so sánh nhận thức và thực trạng quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong năm học 2018-2019 và 2019-2020, tập trung khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa nghiên cứu lý luận, khảo sát thực tiễn, phỏng vấn và khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất nhằm đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò môn Toán: Đa số CBQL và GV đánh giá cao vai trò của môn Toán trong việc cung cấp kiến thức cơ bản (2.79 điểm), giúp HS giải quyết vấn đề thực tiễn (2.79 điểm) và định hướng nghề nghiệp (2.71 điểm). Tuy nhiên, nhận thức về việc hình thành phẩm chất, năng lực và tạo cơ hội trải nghiệm thực tế còn hạn chế (khoảng 2.10 điểm).

  2. Nhận thức về mục tiêu dạy học môn Toán: CBQL và GV đánh giá mục tiêu phát triển năng lực toán học (2.63 điểm), cung cấp kiến thức cơ bản (2.51 điểm) và định hướng nghề nghiệp (2.64 điểm) được thực hiện tương đối tốt. Mục tiêu liên quan đến tích hợp liên môn, giáo dục STEM và phát triển năng lực suốt đời được đánh giá thấp hơn (khoảng 2.06 - 2.24 điểm).

  3. Thực trạng nội dung dạy học: Nội dung dạy học môn Toán được thực hiện ở mức trung bình, trong đó phần Đại số có mức độ thực hiện thấp nhất (khoảng 2.0 điểm). Một số HS chưa thành thạo các kỹ năng tính toán, sử dụng công cụ đại số và hàm số, nguyên nhân chủ yếu do ý thức tự học và sự chủ động của HS còn hạn chế.

  4. Quản lý hoạt động dạy học: Việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học, đổi mới phương pháp, chuẩn bị bài của GV được thực hiện nhưng chưa đồng đều. Công tác bồi dưỡng GV, kiểm tra đánh giá và quản lý hồ sơ chuyên môn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự đồng thuận cao về vai trò và mục tiêu của môn Toán theo chương trình mới, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về phát triển năng lực toán học và phẩm chất HS. Tuy nhiên, việc thực hiện các mục tiêu liên quan đến tích hợp liên môn, giáo dục STEM và phát triển năng lực suốt đời còn hạn chế, phản ánh thực trạng chưa đồng bộ trong đổi mới phương pháp và hoạt động trải nghiệm.

Thực trạng nội dung dạy học và kỹ năng HS cho thấy cần tăng cường bồi dưỡng GV và nâng cao ý thức tự học của HS. Các yếu tố ảnh hưởng như trình độ chuyên môn CBQL, GV, cơ sở vật chất, sự chỉ đạo của cấp trên và nguồn lực tài chính cũng đóng vai trò quan trọng trong quản lý dạy học môn Toán.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh mức độ nhận thức của CBQL, GV và HS về vai trò, mục tiêu và nội dung dạy học; bảng thống kê mức độ thực hiện các nội dung dạy học và quản lý hoạt động dạy học để minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chỉ đạo xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán

    • Động từ hành động: Hướng dẫn, giám sát, kiểm tra
    • Target metric: 100% trường THCS xây dựng kế hoạch chi tiết, thực hiện đúng tiến độ
    • Timeline: Triển khai ngay từ đầu năm học
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, Hiệu trưởng các trường THCS

  2. Đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn và bồi dưỡng giáo viên

    • Động từ hành động: Tổ chức, đào tạo, hỗ trợ
    • Target metric: 90% GV Toán được bồi dưỡng chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học tích cực
    • Timeline: Hàng quý trong năm học
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, Tổ trưởng chuyên môn, GV

  3. Đẩy mạnh đổi mới phương pháp và đa dạng hình thức dạy học

    • Động từ hành động: Áp dụng, sáng tạo, tích hợp
    • Target metric: 80% tiết dạy áp dụng phương pháp tích cực, có hoạt động trải nghiệm
    • Timeline: Liên tục trong năm học
    • Chủ thể thực hiện: GV, Hiệu trưởng

  4. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá và quản lý hồ sơ chuyên môn

    • Động từ hành động: Kiểm tra, đánh giá, điều chỉnh
    • Target metric: 100% GV thực hiện đầy đủ hồ sơ chuyên môn, đánh giá đa chiều HS
    • Timeline: Định kỳ hàng tháng/quý
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học

    • Động từ hành động: Trang bị, nâng cấp, khai thác
    • Target metric: 100% trường có đủ thiết bị hỗ trợ dạy học môn Toán theo chương trình mới
    • Timeline: Kế hoạch đầu tư trong 1-2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, UBND huyện, Hiệu trưởng

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo chương trình mới để nâng cao hiệu quả quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học tại địa phương.

  2. Giáo viên dạy môn Toán THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt các yêu cầu đổi mới phương pháp, nội dung dạy học và kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, chuẩn bị bài giảng phù hợp với chương trình mới.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý dạy học môn Toán.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý giáo dục và đổi mới chương trình.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng triển khai chương trình mới, xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục phổ thông.
    • Use case: Lập kế hoạch bồi dưỡng GV, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới kiểm tra đánh giá.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình phổ thông mới có điểm gì khác so với chương trình cũ?
    Quản lý theo chương trình mới tập trung phát triển năng lực toán học và phẩm chất HS, đổi mới phương pháp dạy học tích cực, tăng cường hoạt động trải nghiệm và tích hợp liên môn, thay vì chỉ truyền thụ kiến thức thuần túy.

  2. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của GV và CBQL về vai trò của môn Toán trong chương trình mới?
    Tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên đề, hội thảo, sinh hoạt chuyên môn thường xuyên, đồng thời tăng cường truyền thông, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn giúp GV, CBQL hiểu rõ mục tiêu và ý nghĩa của môn Toán.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dạy học môn Toán?
    Trình độ chuyên môn và năng lực quản lý của CBQL, trình độ chuyên môn và phương pháp giảng dạy của GV, cơ sở vật chất, sự chỉ đạo và hỗ trợ từ cấp trên, cũng như ý thức học tập của HS.

  4. Làm thế nào để đổi mới phương pháp dạy học môn Toán hiệu quả?
    Kết hợp phương pháp truyền thống và tích cực, sử dụng công nghệ thông tin, tổ chức hoạt động nhóm, trò chơi, dự án học tập, tạo môi trường học tập tương tác, khuyến khích HS tự khám phá và vận dụng kiến thức.

  5. Kiểm tra, đánh giá HS theo chương trình mới có điểm gì khác?
    Đánh giá đa chiều, chú trọng đánh giá năng lực tư duy, giải quyết vấn đề, sáng tạo, sử dụng đa dạng hình thức đánh giá thường xuyên và định kỳ, khuyến khích HS tự đánh giá và phản hồi để cải thiện học tập.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường THCS huyện Đại Từ còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong đổi mới phương pháp, bồi dưỡng GV và tổ chức hoạt động trải nghiệm.
  • Nhận thức của CBQL, GV và HS về vai trò, mục tiêu môn Toán tương đối tốt nhưng cần nâng cao hơn về tích hợp liên môn và phát triển năng lực suốt đời.
  • Nội dung dạy học và kỹ năng HS thực hiện chưa đồng đều, đòi hỏi sự quan tâm hơn từ công tác quản lý và bồi dưỡng chuyên môn.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào tăng cường chỉ đạo, đổi mới phương pháp, bồi dưỡng GV, kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán.
  • Tiếp tục nghiên cứu, khảo nghiệm và điều chỉnh các biện pháp quản lý trong các năm học tiếp theo để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả thực tiễn.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và GV cần phối hợp chặt chẽ triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tăng cường nghiên cứu, ứng dụng các phương pháp dạy học tích cực để nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán theo chương trình phổ thông mới.