Tổng quan nghiên cứu
Quản lý chi phí dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước là một nội dung trọng yếu trong quản lý xây dựng, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Tại Thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang, trong giai đoạn 2017-2019, tổng vốn ngân sách tỉnh bố trí cho 18 công trình xây dựng cơ bản với tổng mức đầu tư khoảng 235,833 tỷ đồng, trong khi vốn ngân sách Thành phố Mỹ Tho cho 92 công trình đạt khoảng 628,399 tỷ đồng. Tuy nhiên, thực trạng quản lý chi phí dự án còn nhiều hạn chế như vượt tổng mức đầu tư, sai lệch dự toán xây dựng, biến động giá vật liệu và nhân lực khan hiếm. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi phí dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại Mỹ Tho, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất Thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang, với phạm vi thời gian từ năm 2017 đến 2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, giảm thất thoát, lãng phí và góp phần phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, tập trung vào quản lý chi phí dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Khái niệm dự án xây dựng được định nghĩa theo tiêu chuẩn ISO 9000:2015 là quá trình duy nhất có thời gian bắt đầu và kết thúc, nhằm đạt mục tiêu cụ thể với các ràng buộc về thời gian, chi phí và nguồn lực. Quản lý chi phí dự án xây dựng bao gồm các loại chi phí: chi phí xây dựng, chi phí thiết bị, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí dự phòng và các chi phí khác. Cơ cấu chi phí xây dựng gồm chi phí trực tiếp (vật liệu, nhân công, máy thi công), chi phí gián tiếp (chi phí chung, nhà tạm, công việc không xác định khối lượng), thu nhập chịu thuế tính trước và thuế giá trị gia tăng. Lý thuyết quản lý chi phí dự án trong khu vực nhà nước nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc ban hành quy định, kiểm soát và giám sát chi phí nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn công. Ngoài ra, các nguyên tắc quản lý chi phí dự án xây dựng được tuân thủ theo quy luật cung cầu, giá trị và cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập từ Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất Thành phố Mỹ Tho, các cơ quan quản lý xây dựng và các tổ chức tư vấn liên quan. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các báo cáo, văn bản pháp luật, số liệu thống kê về vốn đầu tư xây dựng, dự toán và quyết toán các công trình trong giai đoạn 2017-2019. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp tổng hợp, thống kê mô tả, so sánh và phân tích chuyên sâu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi phí dự án xây dựng. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 92 công trình xây dựng sử dụng vốn ngân sách tại Mỹ Tho trong giai đoạn nghiên cứu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, với các bước thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tình hình triển khai công trình vốn ngân sách tỉnh và thành phố Mỹ Tho: Trong giai đoạn 2017-2019, tỉnh Tiền Giang bố trí vốn khoảng 235,833 tỷ đồng cho 18 công trình, trong đó 8 công trình hoàn thành và 3 công trình chuyển tiếp sang năm sau. Thành phố Mỹ Tho có 92 công trình với tổng vốn khoảng 628,399 tỷ đồng, trong đó 45 công trình đã hoàn thành, 36 công trình chuyển tiếp và một số công trình đang thực hiện giải tỏa mặt bằng.
Sai lệch dự toán xây dựng: Có khoảng 83% công trình có mức tăng hoặc giảm giá trị dự toán xây dựng so với tổng mức đầu tư, trong đó công trình dân dụng chiếm 86,74%, công trình cấp thoát nước đô thị 88,89%, công trình thủy lợi 80%. Mức biến động giá trị dự toán lớn hơn 5% chiếm tỷ lệ 61% tổng số công trình.
Hạn chế trong quản lý chi phí: Các nguyên nhân chính gồm việc định giá xây dựng chưa chính xác, biến động giá vật liệu xây dựng và nhân công, công tác thẩm định dự toán còn lúng túng, năng lực tư vấn thiết kế và thi công chưa đồng đều, cùng với sự chậm trễ trong giải phóng mặt bằng ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí.
Ảnh hưởng của chính sách và thị trường: Tình trạng lạm phát cao, chính sách thắt chặt tiền tệ và khan hiếm nguồn nhân lực xây dựng đã tác động tiêu cực đến chi phí dự án, làm tăng chi phí phát sinh và kéo dài thời gian thi công.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy quản lý chi phí dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại Mỹ Tho còn nhiều bất cập, tương tự với các nghiên cứu tại các địa phương khác như Nhơn Trạch, Đồng Nai và Dĩ An, Bình Dương. Việc sai lệch dự toán và vượt tổng mức đầu tư phản ánh sự thiếu chính xác trong công tác khảo sát, lập dự án và thẩm định dự toán. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ công trình vượt dự toán và mức độ biến động chi phí sẽ minh họa rõ nét thực trạng này. Nguyên nhân chủ yếu là do biến động giá vật liệu và nhân công không được cập nhật kịp thời trong dự toán, cùng với năng lực quản lý và giám sát còn hạn chế. So với các địa phương có quy trình quản lý đầu tư công chặt chẽ, Mỹ Tho cần hoàn thiện quy trình thẩm định, kiểm soát chi phí và nâng cao năng lực đội ngũ tư vấn, thi công. Ý nghĩa của việc cải thiện quản lý chi phí là giảm thất thoát vốn đầu tư, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Đề xuất và khuyến nghị
Cải thiện công tác kiểm soát chất lượng khảo sát và lập dự án đầu tư xây dựng: Áp dụng quy trình chuẩn hóa, tăng cường kiểm tra, giám sát và cập nhật dữ liệu thị trường để dự toán sát thực tế, giảm sai lệch tổng mức đầu tư. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, các tổ chức tư vấn; Thời gian: 2020-2022.
Nâng cao chất lượng quản lý công tác đấu thầu: Thực hiện đấu thầu minh bạch, lựa chọn nhà thầu có năng lực, đảm bảo giá gói thầu hợp lý, tránh tình trạng giá thầu thấp bất hợp lý gây phát sinh chi phí. Chủ thể: UBND Thành phố Mỹ Tho, Ban Quản lý dự án; Thời gian: 2020-2023.
Đổi mới quản lý khâu thanh, quyết toán dự án: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ thanh toán, quyết toán, tăng cường kiểm tra, giám sát chi phí phát sinh, đảm bảo quyết toán chính xác theo thực tế. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, Sở Tài chính; Thời gian: 2021-2024.
Nâng cao năng lực nguồn nhân lực quản lý chi phí và tư vấn xây dựng: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, cập nhật kiến thức pháp luật và kỹ thuật mới cho cán bộ quản lý, tư vấn và nhà thầu. Chủ thể: Sở Xây dựng, Ban Quản lý dự án; Thời gian: 2020-2025.
Hoàn thiện hệ thống định mức, đơn giá xây dựng: Rà soát, cập nhật định mức dự toán xây dựng phù hợp với biến động thị trường, áp dụng phương pháp lập đơn giá tổng hợp để nâng cao tính chính xác. Chủ thể: Bộ Xây dựng, Sở Xây dựng; Thời gian: 2020-2023.
Thống nhất quản lý chi phí dự án xây dựng vào một đầu mối: Tránh trùng chéo, tăng tính chủ động cho chủ đầu tư trong xác định chi phí hợp lý, nâng cao hiệu quả quản lý. Chủ thể: UBND Thành phố Mỹ Tho; Thời gian: 2020-2022.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý dự án và đầu tư xây dựng: Nắm bắt thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý chi phí dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước, áp dụng vào công tác quản lý thực tiễn.
Các tổ chức tư vấn thiết kế, giám sát và thi công xây dựng: Hiểu rõ cơ cấu chi phí, quy trình lập dự toán và các vấn đề phát sinh trong quản lý chi phí để nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả thi công.
Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và tài chính: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý chi phí dự án xây dựng phù hợp với thực tế địa phương.
Nghiên cứu sinh, sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, xây dựng và quản lý dự án: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp quản lý chi phí dự án xây dựng trong khu vực nhà nước.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý chi phí dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước có điểm gì khác biệt so với khu vực ngoài nhà nước?
Quản lý chi phí dự án sử dụng vốn nhà nước phải tuân thủ các quy định pháp luật nghiêm ngặt, chịu sự giám sát của các cơ quan kiểm toán, thanh tra, trong khi khu vực ngoài nhà nước có tính linh hoạt hơn và tự chịu trách nhiệm với quyết định của mình.Nguyên nhân chính dẫn đến sai lệch dự toán xây dựng tại Mỹ Tho là gì?
Nguyên nhân chủ yếu là do biến động giá vật liệu và nhân công không được cập nhật kịp thời, năng lực tư vấn thiết kế còn hạn chế, cùng với việc thẩm định dự toán chưa chặt chẽ và chậm trễ trong giải phóng mặt bằng.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí dự án xây dựng?
Cần cải thiện công tác khảo sát, lập dự án, nâng cao chất lượng đấu thầu, đổi mới quản lý thanh quyết toán, đào tạo nguồn nhân lực và hoàn thiện hệ thống định mức, đơn giá xây dựng.Vai trò của Nhà nước trong quản lý chi phí dự án xây dựng là gì?
Nhà nước ban hành quy định, hướng dẫn, kiểm tra và giám sát việc lập và quản lý chi phí dự án nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả vốn công, tránh thất thoát, lãng phí và bảo vệ lợi ích xã hội.Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
Các giải pháp được đề xuất thực hiện trong giai đoạn 2020-2025, với các bước ưu tiên cải thiện công tác khảo sát, đấu thầu và nâng cao năng lực quản lý trong 2-3 năm đầu, tiếp tục hoàn thiện hệ thống định mức và quản lý quyết toán trong các năm tiếp theo.
Kết luận
- Quản lý chi phí dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại Thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang trong giai đoạn 2017-2019 còn nhiều hạn chế, đặc biệt là sai lệch dự toán và vượt tổng mức đầu tư.
- Nguyên nhân chủ yếu do biến động giá vật liệu, nhân công, năng lực tư vấn và quản lý còn hạn chế, cùng với các yếu tố khách quan như chính sách tiền tệ và khan hiếm nguồn nhân lực.
- Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí dự án xây dựng trong giai đoạn 2020-2025.
- Các giải pháp tập trung vào cải thiện công tác khảo sát, đấu thầu, quản lý thanh quyết toán, nâng cao năng lực nguồn nhân lực và hoàn thiện hệ thống định mức, đơn giá xây dựng.
- Kêu gọi các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và tổ chức tư vấn phối hợp triển khai các giải pháp nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả vốn ngân sách nhà nước, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.