Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng cơ bản đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế quốc dân, đặc biệt trong lĩnh vực cấp nước sạch phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Thành phố Lạng Sơn, với quy mô dân số khoảng 87.000 người (năm 2009) và tốc độ tăng trưởng kinh tế ước tính 15,2%, đang đối mặt với nhu cầu cấp nước sạch ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, hệ thống cấp nước hiện tại không đáp ứng được yêu cầu do xuống cấp và hạn chế về quy mô. Đầu tư mở rộng, cải tạo và nâng cấp hệ thống cấp nước trở thành nhiệm vụ cấp bách nhằm đảm bảo cung cấp nước an toàn, giảm thất thoát và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Xây dựng tập trung nghiên cứu công tác quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước tại Công ty Cổ phần Cấp thoát nước Lạng Sơn trong giai đoạn 2017-2019. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý chi phí, xác định các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư và sử dụng vốn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án cấp nước đã và đang triển khai trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, với số liệu thu thập từ thực nghiệm và khảo sát thực tế tại công ty.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ doanh nghiệp và các cơ quan quản lý địa phương nâng cao năng lực quản lý chi phí, góp phần tiết kiệm nguồn lực, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình cấp nước, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại khu vực Đông Bắc Bộ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án, quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án (Project Management - PM): Quản lý dự án là quá trình hoạch định, theo dõi và kiểm soát các khía cạnh của dự án nhằm đạt mục tiêu về thời gian, chi phí, chất lượng và phạm vi công việc. Quản lý chi phí là một phần quan trọng trong quản lý dự án, đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả.

  • Mô hình quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình: Bao gồm các giai đoạn lập kế hoạch, ước lượng chi phí, dự toán, kiểm soát và quyết toán chi phí. Các nguyên tắc quản lý chi phí như tính đúng, đủ, hợp lý và phù hợp với thị trường được áp dụng.

  • Khái niệm và vai trò của định mức xây dựng: Định mức kinh tế kỹ thuật là cơ sở để lập dự toán và quản lý chi phí, đảm bảo chất lượng và hiệu quả kinh tế - xã hội của công trình.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tổng mức đầu tư, dự toán công trình, định mức xây dựng, giá xây dựng công trình, chi phí dự phòng, và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí như nhân tố con người, thị trường, điều kiện tự nhiên, chính sách pháp luật.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập trực tiếp từ các dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước tại Công ty Cổ phần Cấp thoát nước Lạng Sơn, bao gồm báo cáo dự án, dự toán, quyết toán, hồ sơ thanh toán, cùng với khảo sát thực tế và phỏng vấn cán bộ quản lý.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh các số liệu chi phí qua các dự án; áp dụng phương pháp ma trận vuông Warkentin để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến công tác quản lý chi phí; phân tích các tồn tại, hạn chế trong quản lý chi phí hiện tại.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào các dự án thực hiện trong giai đoạn 2017-2019, với quá trình thu thập và xử lý số liệu diễn ra trong năm 2018.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án cấp nước do công ty quản lý trong giai đoạn trên, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ dự án có dữ liệu đầy đủ để phân tích chi tiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí còn nhiều tồn tại: Qua phân tích dự toán và quyết toán của các dự án cấp nước tại Lạng Sơn, tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán và quyết toán trung bình khoảng 8-12%, cho thấy công tác kiểm soát chi phí chưa chặt chẽ. Một số dự án có chi phí phát sinh lên đến 15% so với tổng mức đầu tư ban đầu.

  2. Nhân tố con người ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý chi phí: Kết quả đánh giá bằng ma trận vuông Warkentin cho thấy nhân tố con người, bao gồm trình độ chuyên môn, kinh nghiệm quản lý dự án và năng lực kiểm soát chi phí, chiếm trọng số cao nhất (khoảng 35%). Điều này phản ánh sự cần thiết nâng cao năng lực đội ngũ quản lý và kỹ thuật.

  3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và địa hình: Đặc điểm địa hình núi hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt tại Lạng Sơn làm tăng chi phí thi công và kéo dài tiến độ, dẫn đến phát sinh chi phí dự phòng và chi phí phát sinh ngoài dự kiến, chiếm khoảng 10% tổng chi phí dự án.

  4. Chính sách pháp luật và quy định còn chưa đồng bộ: Các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình còn chồng chéo, thiếu thống nhất, gây khó khăn trong áp dụng và kiểm soát chi phí, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chung.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong quản lý chi phí là do hạn chế về năng lực quản lý dự án, đặc biệt là trong việc lập dự toán chính xác và kiểm soát chi phí trong quá trình thi công. So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các tỉnh miền núi khác cho thấy tình trạng này là phổ biến do đặc thù địa hình và nguồn lực hạn chế.

Việc áp dụng phương pháp ma trận vuông Warkentin giúp xác định rõ các nhân tố trọng yếu, từ đó tập trung nguồn lực cải thiện hiệu quả quản lý. Kết quả cũng cho thấy sự cần thiết của việc hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy định địa phương để phù hợp với điều kiện thực tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ chênh lệch chi phí dự toán và quyết toán theo từng dự án, bảng trọng số các nhân tố ảnh hưởng theo ma trận Warkentin, và biểu đồ tròn phân bổ chi phí phát sinh theo nguyên nhân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho đội ngũ cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi phí và quản lý dự án cho cán bộ quản lý và kỹ thuật viên trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Công ty Cổ phần Cấp thoát nước Lạng Sơn phối hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu.

  2. Cải tiến quy trình lập và thẩm định dự toán: Áp dụng các phần mềm quản lý chi phí hiện đại, xây dựng quy trình thẩm định dự toán chặt chẽ, đảm bảo tính chính xác và phù hợp với điều kiện thực tế. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do Ban Quản lý dự án và phòng Kế hoạch đầu tư công ty thực hiện.

  3. Tăng cường giám sát thi công và kiểm soát chi phí phát sinh: Thiết lập hệ thống giám sát thi công trực tuyến, kiểm tra định kỳ tiến độ và chi phí, phát hiện sớm các phát sinh để xử lý kịp thời. Thực hiện ngay trong các dự án đang triển khai, do Ban Quản lý dự án phối hợp với nhà thầu thi công.

  4. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy định địa phương: Đề xuất UBND tỉnh Lạng Sơn phối hợp với Bộ Xây dựng rà soát, điều chỉnh các quy định liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình cấp nước, đảm bảo tính đồng bộ và phù hợp với thực tiễn địa phương. Thời gian đề xuất trong 12 tháng.

  5. Ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý dự án: Áp dụng công nghệ thông tin, phần mềm quản lý dự án, công nghệ thi công hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và tiến độ. Chủ thể thực hiện là Công ty phối hợp với các đối tác công nghệ, triển khai trong 18 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý dự án và cán bộ kỹ thuật trong ngành cấp thoát nước: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý chi phí, áp dụng các giải pháp thực tiễn để kiểm soát chi phí hiệu quả trong các dự án cấp nước.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình cấp nước.

  3. Các doanh nghiệp xây dựng và tư vấn thiết kế: Hỗ trợ cải tiến quy trình lập dự toán, thẩm định và kiểm soát chi phí, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý Xây dựng: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước, đặc biệt trong điều kiện địa phương miền núi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước là gì?
    Quản lý chi phí là quá trình lập kế hoạch, ước lượng, phân bổ, kiểm soát và quyết toán các khoản chi phí phát sinh trong suốt vòng đời dự án nhằm đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả và đạt mục tiêu đề ra.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý chi phí dự án cấp nước tại Lạng Sơn?
    Theo nghiên cứu, nhân tố con người (trình độ, kinh nghiệm quản lý), điều kiện tự nhiên (địa hình, khí hậu), và chính sách pháp luật là những yếu tố ảnh hưởng lớn nhất, chiếm trọng số khoảng 35%, 10% và phần còn lại tương ứng.

  3. Tại sao chi phí dự toán và quyết toán thường chênh lệch?
    Nguyên nhân chủ yếu do dự toán chưa chính xác, biến động giá nguyên vật liệu, phát sinh chi phí ngoài kế hoạch do điều kiện thi công khó khăn, và hạn chế trong kiểm soát chi phí trong quá trình thực hiện dự án.

  4. Phương pháp ma trận vuông Warkentin được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu?
    Phương pháp này lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá mức độ quan trọng của các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí, từ đó xác định trọng số và ưu tiên giải pháp cải thiện hiệu quả quản lý.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để hoàn thiện công tác quản lý chi phí?
    Các giải pháp gồm nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình lập dự toán, tăng cường giám sát thi công, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và ứng dụng công nghệ quản lý dự án.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước tại Lạng Sơn, làm rõ các nhân tố ảnh hưởng chính.
  • Phân tích thực trạng cho thấy còn nhiều tồn tại trong quản lý chi phí, đặc biệt là chênh lệch giữa dự toán và quyết toán, ảnh hưởng bởi năng lực quản lý và điều kiện tự nhiên.
  • Áp dụng phương pháp ma trận vuông Warkentin giúp xác định trọng số các nhân tố ảnh hưởng, làm cơ sở đề xuất giải pháp cụ thể.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình, tăng cường giám sát và hoàn thiện chính sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.
  • Nghiên cứu có thể được tiếp tục mở rộng với các dự án cấp nước tại các tỉnh miền núi khác, đồng thời ứng dụng công nghệ quản lý hiện đại để nâng cao hiệu quả hơn nữa.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan, doanh nghiệp liên quan nên triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật số liệu để hoàn thiện công tác quản lý chi phí dự án cấp nước. Độc giả quan tâm có thể liên hệ với Công ty Cổ phần Cấp thoát nước Lạng Sơn để trao đổi và ứng dụng kết quả nghiên cứu.