Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2020, huyện Dương Minh Châu (DMC), tỉnh Tây Ninh đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể trong chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN), với vốn đầu tư tăng từ khoảng 100 tỷ đồng năm 2016 lên gần 173 tỷ đồng năm 2020, chiếm tỷ trọng từ 7,41% đến 8,55% trong tổng chi ngân sách địa phương. Đây là khoản chi lớn nhằm phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống người dân. Tuy nhiên, công tác quản lý chi đầu tư XDCB tại huyện DMC vẫn còn nhiều hạn chế như kế hoạch phân bổ vốn dàn trải, tiến độ giải ngân chậm, nợ đọng đầu tư còn cao và hiệu quả sử dụng vốn chưa tối ưu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện DMC trong giai đoạn 2016-2020, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba chủ thể quản lý chính gồm Phòng Tài chính Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và các chủ đầu tư trên địa bàn huyện.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, giảm thất thoát, lãng phí, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ vốn đầu tư thực hiện so với phân bổ đạt trên 98%, tỷ lệ quyết toán vốn đầu tư bình quân 96,67%, và tỷ lệ nợ đọng đầu tư giảm dần qua các năm là những chỉ tiêu quan trọng phản ánh hiệu quả quản lý hiện tại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý vốn đầu tư công: Quản lý quá trình phân phối và sử dụng vốn NSNN nhằm đầu tư tái sản xuất tài sản cố định, đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội.
  • Nguyên tắc quản lý và cấp phát vốn đầu tư XDCB: Đảm bảo đúng đối tượng, đúng mục đích, đúng kế hoạch, đúng trình tự thủ tục và kiểm soát chặt chẽ nguồn vốn.
  • Mô hình quản lý chi đầu tư XDCB cấp huyện: Phân công chức năng rõ ràng giữa UBND huyện, Phòng Tài chính Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và các chủ đầu tư.
  • Các chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả chi đầu tư XDCB: Tỷ lệ vốn thực hiện so với phân bổ, tỷ lệ quyết toán so với dự toán, tỷ lệ tiết kiệm vốn, tỷ lệ nợ đọng XDCB, cùng các chỉ tiêu định tính về tác động kinh tế - xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: vốn đầu tư xây dựng cơ bản, tài sản cố định huy động, kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm, nợ đọng đầu tư xây dựng cơ bản, hiệu quả chi đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp tổng hợp và xử lý số liệu định lượng. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Văn bản pháp luật, chính sách của Trung ương và địa phương liên quan đến quản lý chi đầu tư XDCB.
  • Báo cáo tổng kết, số liệu thống kê về vốn đầu tư XDCB trên địa bàn huyện DMC giai đoạn 2016-2020.
  • Số liệu thu chi ngân sách, kế hoạch vốn, quyết toán, nợ đọng và các báo cáo thanh tra, kiểm tra, kiểm toán.

Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào ba chủ thể quản lý chi đầu tư XDCB tại huyện DMC: Phòng Tài chính Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện và các chủ đầu tư dự án. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện và liên quan trực tiếp đến công tác quản lý chi đầu tư.

Phân tích dữ liệu được thực hiện qua các bước tổng hợp số liệu, so sánh các chỉ tiêu tài chính qua các năm, đánh giá thực trạng và nguyên nhân tồn tại. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020 với định hướng đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ vốn đầu tư thực hiện so với phân bổ đạt trên 98%: Qua giai đoạn 2016-2020, tỷ lệ này duy trì ổn định, cho thấy công tác phân bổ và giải ngân vốn đầu tư XDCB tại huyện DMC được thực hiện khá hiệu quả, giảm thiểu tình trạng vốn bị hủy bỏ hoặc chuyển nguồn sang năm sau.

  2. Tỷ lệ vốn đầu tư quyết toán so với dự toán bình quân 96,67%: Mặc dù tỷ lệ này chưa ổn định qua các năm, nhưng cho thấy phần lớn vốn đầu tư được quyết toán đúng quy định, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các sai sót trong khâu thiết kế, thi công và nghiệm thu.

  3. Tỷ lệ vốn đầu tư tiết kiệm so với dự toán chỉ đạt 3,33%: Chưa đạt mục tiêu tiết kiệm 10% theo chỉ đạo của Chính phủ, phản ánh hiệu quả quản lý chi đầu tư XDCB còn hạn chế, tiềm ẩn lãng phí vốn.

  4. Nợ đọng đầu tư XDCB giảm dần qua các năm: Huyện DMC đã ưu tiên bố trí vốn để thanh toán nợ đọng các công trình đã hoàn thành, tuy nhiên nợ đọng vẫn còn tồn tại do nguồn vốn hạn chế và đầu tư dàn trải.

  5. Cơ cấu chi đầu tư tập trung chủ yếu vào hạ tầng giao thông (62%), giáo dục, quản lý nhà nước và nông nghiệp: Đầu tư vào các lĩnh vực trọng điểm góp phần nâng cao chất lượng hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện DMC đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt trong việc phân bổ vốn và giải ngân kịp thời, góp phần phát triển kết cấu hạ tầng và nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng vốn chưa cao do nhiều nguyên nhân chủ quan như năng lực quản lý còn hạn chế, quy trình thủ tục chưa chặt chẽ, đội ngũ cán bộ thiếu chuyên môn sâu và khách quan như nguồn vốn hạn chế, biến động kinh tế, chính sách pháp luật chưa đồng bộ.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, huyện DMC có điểm tương đồng về các khó khăn trong quản lý chi đầu tư XDCB như tình trạng đầu tư dàn trải, tiến độ thi công chậm, nợ đọng cao và hiệu quả đầu tư chưa tối ưu. Tuy nhiên, tỷ lệ vốn thực hiện so với phân bổ và tỷ lệ quyết toán vốn đầu tư tại DMC tương đối cao, phản ánh sự nỗ lực trong công tác quản lý và điều hành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ vốn thực hiện, quyết toán và tiết kiệm qua các năm, bảng tổng hợp cơ cấu chi đầu tư theo lĩnh vực và biểu đồ đường thể hiện xu hướng nợ đọng đầu tư giảm dần. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét hiệu quả và tồn tại trong quản lý chi đầu tư XDCB tại huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch đầu tư XDCB theo hướng trọng tâm, trọng điểm: Phòng Tài chính Kế hoạch phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm có tầm nhìn chiến lược, ưu tiên các dự án trọng điểm, tránh dàn trải, đảm bảo phù hợp với khả năng cân đối nguồn vốn. Thời gian thực hiện: ngay trong giai đoạn 2021-2025.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý chi đầu tư XDCB: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý dự án, tài chính công và kỹ năng kiểm soát chi tiêu cho cán bộ Phòng Tài chính Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và chủ đầu tư. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo. Thời gian: 2021-2023.

  3. Cải tiến quy trình đấu thầu và quản lý thi công xây dựng: Áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, minh bạch, hạn chế chỉ định thầu; tăng cường kiểm tra, giám sát thi công để đảm bảo chất lượng, tiến độ và giảm thiểu sai phạm. Chủ thể: Chủ đầu tư, Phòng Tài chính Kế hoạch, Thanh tra huyện. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2021-2025.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán và xử lý nghiêm các sai phạm: Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thanh tra, kiểm toán để phát hiện kịp thời các vi phạm, xử lý nghiêm minh nhằm nâng cao tính răn đe và hiệu quả quản lý vốn đầu tư. Chủ thể: Thanh tra huyện, Kiểm toán Nhà nước, Kho bạc Nhà nước. Thời gian: thường xuyên, ưu tiên giai đoạn 2021-2025.

  5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi đầu tư XDCB: Xây dựng hệ thống quản lý dự án điện tử, theo dõi tiến độ, giải ngân và quyết toán vốn đầu tư nhằm nâng cao tính minh bạch, chính xác và hiệu quả quản lý. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Tài chính Kế hoạch. Thời gian: 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách và đầu tư công cấp huyện, tỉnh: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi đầu tư XDCB, giúp nâng cao năng lực lập kế hoạch, phân bổ và kiểm soát vốn đầu tư.

  2. Chủ đầu tư các dự án xây dựng cơ bản: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc quản lý vốn NSNN, từ đó thực hiện đúng quy định, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và trách nhiệm giải trình.

  3. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về quản lý chi đầu tư công tại địa phương, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.

  4. Cơ quan thanh tra, kiểm toán và các tổ chức giám sát đầu tư công: Cung cấp thông tin về thực trạng, tồn tại và giải pháp quản lý chi đầu tư XDCB, hỗ trợ công tác giám sát, kiểm tra hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN là quá trình phân phối và sử dụng vốn NSNN để đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, đúng mục đích và theo quy định pháp luật.

  2. Những nguyên tắc cơ bản trong quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN?
    Bao gồm: đúng đối tượng, đúng mục đích, đúng kế hoạch, tuân thủ trình tự thủ tục đầu tư, kiểm soát chặt chẽ nguồn vốn và đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.

  3. Tại sao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư XDCB tại huyện DMC chưa cao?
    Nguyên nhân chính gồm năng lực quản lý còn hạn chế, quy trình thủ tục chưa chặt chẽ, đầu tư dàn trải, tiến độ thi công chậm, nợ đọng đầu tư còn cao và nguồn vốn hạn chế.

  4. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý chi đầu tư XDCB gồm những gì?
    Bao gồm tỷ lệ vốn đầu tư thực hiện so với phân bổ, tỷ lệ vốn đầu tư quyết toán so với dự toán, tỷ lệ vốn tiết kiệm được, tỷ lệ nợ đọng đầu tư và các chỉ tiêu định tính về tác động kinh tế - xã hội.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư XDCB tại huyện DMC?
    Tăng cường lập kế hoạch trọng tâm, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình đấu thầu, tăng cường thanh tra kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin và xử lý nghiêm sai phạm.

Kết luận

  • Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tại huyện Dương Minh Châu giai đoạn 2016-2020 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong phân bổ và giải ngân vốn đầu tư.
  • Hiệu quả sử dụng vốn còn hạn chế, tỷ lệ tiết kiệm thấp và nợ đọng đầu tư vẫn tồn tại, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý, quy trình thủ tục, nguồn vốn hạn chế và biến động kinh tế.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình, tăng cường thanh tra kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện DMC trong giai đoạn 2021-2025, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo nguồn vốn đầu tư được sử dụng hiệu quả, phục vụ phát triển bền vững.