Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Bắc Ninh, với diện tích tự nhiên khoảng 82,64 km², là trung tâm kinh tế, chính trị và văn hóa xã hội của tỉnh Bắc Ninh, đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của tỉnh. Trong giai đoạn 2021-2023, công tác quản lý bồi thường và giải phóng mặt bằng (GPMB) trên địa bàn thành phố đã được triển khai với quy mô lớn, phục vụ cho nhiều dự án phát triển hạ tầng và đô thị. Tổng diện tích đất thu hồi trong giai đoạn này đạt khoảng 1.291 ha năm 2021, giảm dần còn 449,5 ha năm 2023, trong đó đất nông nghiệp chiếm phần lớn nhưng có xu hướng giảm, còn đất phi nông nghiệp tăng lên theo thời gian.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý bồi thường và GPMB của chính quyền thành phố Bắc Ninh, nhằm đảm bảo quyền lợi người dân, thúc đẩy tiến độ các dự án phát triển và ổn định an ninh chính trị xã hội. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là xây dựng khung lý thuyết quản lý bồi thường, GPMB cấp huyện; phân tích thực trạng công tác quản lý giai đoạn 2021-2023; đề xuất giải pháp hoàn thiện đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm nội dung quản lý bồi thường, GPMB, lập kế hoạch sử dụng đất, tổ chức thực hiện và thanh tra, kiểm tra trên địa bàn thành phố Bắc Ninh trong giai đoạn 2021-2023, với dự báo và đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững, đảm bảo công bằng xã hội và tăng cường niềm tin của người dân vào chính sách đất đai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết về bồi thường, giải phóng mặt bằng. Lý thuyết quản lý nhà nước tập trung vào các mục tiêu như đảm bảo hiệu lực, hiệu quả, tính công bằng, minh bạch và tiến độ trong quản lý bồi thường, GPMB. Lý thuyết bồi thường, GPMB phân tích các đặc điểm, phân loại và quy trình thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Bồi thường đất đai: Việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất cho người dân khi thu hồi đất theo quy định pháp luật.
  • Giải phóng mặt bằng (GPMB): Quá trình làm sạch mặt bằng, bao gồm di dời công trình, vật kiến trúc, cây cối và người dân để phục vụ dự án phát triển KT-XH.
  • Quản lý bồi thường, GPMB của chính quyền cấp huyện: Hoạt động tổ chức, điều hành nhằm thực hiện công tác bồi thường, GPMB đúng quy định, đảm bảo công bằng, minh bạch và tiến độ.
  • Các nhân tố ảnh hưởng: Năng lực cán bộ, chính sách pháp luật, năng lực nhà đầu tư, nhận thức người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các báo cáo tổng hợp về diện tích đất thu hồi, số hộ dân được bồi thường, kinh phí bồi thường, đơn thư khiếu nại, các văn bản pháp luật như Luật Đất đai 2013, Nghị định 47/2014/NĐ-CP. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp với 13 cán bộ, công chức Trung tâm phát triển quỹ đất và 82 người dân bị thu hồi đất tại thành phố Bắc Ninh trong tháng 4-5/2024.

Phương pháp chọn mẫu thuận tiện, phân tích dữ liệu bằng thống kê mô tả, so sánh số liệu tuyệt đối và tương đối, sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu. Phân tích định tính được thực hiện để đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng quản lý bồi thường, GPMB. Phương pháp quy nạp được áp dụng để dự báo bối cảnh và đề xuất giải pháp hoàn thiện đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lập kế hoạch thu hồi đất và GPMB: Trong giai đoạn 2021-2023, tổng diện tích đất thu hồi giảm từ 1.291 ha năm 2021 xuống còn 449,5 ha năm 2023. Đất nông nghiệp chiếm phần lớn diện tích thu hồi nhưng giảm khoảng 872 ha trong 3 năm, trong khi đất phi nông nghiệp tăng 30,49 ha. Kế hoạch thu hồi đất được đánh giá sát thực tế với tỷ lệ đồng thuận trên 76,9% cán bộ.

  2. Tổ chức thực hiện bồi thường, GPMB: Số hộ nhận bồi thường hàng năm đạt khoảng 1.200 lượt, diện tích bồi thường dao động từ 71,9 đến 110,98 ha. Tỷ lệ hộ nhận tiền bồi thường đạt trên 89%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 7-27% người dân cho rằng công tác bồi thường chưa minh bạch. Tiến độ thực hiện dự án có khoảng 23-33% dự án bị chậm tiến độ do vướng mắc trong bồi thường và hỗ trợ.

  3. Công tác hỗ trợ và tái định cư: Tổng số tiền hỗ trợ hàng năm đạt trên 180 tỷ đồng, trung bình hỗ trợ mỗi hộ khoảng 100 triệu đồng. Tỷ lệ minh bạch công tác hỗ trợ được đánh giá trên 70%, tiến độ đúng kế hoạch khoảng 68%. Diện tích đất tái định cư hàng năm khoảng 2.500 m², số hộ được tái định cư dao động từ 22 đến 200 hộ, với diện tích trung bình 100 m²/hộ. Tái định cư được người dân đồng thuận cao và ít khi chậm tiến độ.

  4. Thanh tra, kiểm tra công tác bồi thường, GPMB: Trong 3 năm, có 43 cuộc thanh tra nội bộ và 9 cuộc thanh tra bên ngoài tập trung vào lĩnh vực đất đai, đầu tư xây dựng và GPMB. Tỷ lệ cán bộ đánh giá công tác thanh tra minh bạch đạt 92,4%. Tuy nhiên, số lượng đơn thư khiếu nại về GPMB tăng, chủ yếu liên quan đến giá đất và phương án bồi thường.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý bồi thường, GPMB tại thành phố Bắc Ninh đã đạt được nhiều thành tựu, như lập kế hoạch sát thực tế, tổ chức thực hiện bồi thường đúng quy trình, công khai minh bạch và thanh tra kiểm tra thường xuyên. Tuy nhiên, vẫn tồn tại hạn chế như mức giá bồi thường thấp so với thị trường, tiến độ GPMB chậm do khiếu kiện, công tác tuyên truyền pháp luật chưa đa dạng, và năng lực cán bộ còn hạn chế.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý đất đai, những khó khăn về xác định giá đất và tái định cư là phổ biến ở nhiều địa phương phát triển nhanh. Việc tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến chính sách bồi thường là cần thiết để khắc phục các tồn tại. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh diện tích thu hồi đất theo năm, bảng đánh giá mức độ hài lòng của người dân và biểu đồ số lượng đơn thư khiếu nại theo thời gian để minh họa rõ hơn các vấn đề.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất: Tăng cường dự báo nhu cầu quỹ đất, hoàn thành cấp đổi, cấp mới bản đồ địa chính, đảm bảo kế hoạch sử dụng đất sát với thực tiễn phát triển KT-XH. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể: UBND thành phố, Phòng Tài nguyên và Môi trường.

  2. Tăng cường phối hợp tổ chức thực hiện bồi thường, GPMB: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Trung tâm phát triển quỹ đất, UBND xã, Ban quản lý dự án và các đơn vị liên quan; tổ chức đào tạo, trao đổi kinh nghiệm trong tỉnh. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Trung tâm phát triển quỹ đất, Ban quản lý dự án.

  3. Nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra: Thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ và đột xuất, đảm bảo tính khách quan, minh bạch; xử lý nghiêm các vi phạm, giảm thiểu khiếu kiện. Thời gian: liên tục đến 2030. Chủ thể: Thanh tra thành phố, UBND thành phố.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đào tạo cán bộ: Tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao năng lực cán bộ làm công tác bồi thường, GPMB; đa dạng hóa hình thức tuyên truyền chính sách đất đai đến người dân, đặc biệt tại các khu vực có dự án thu hồi đất lớn. Thời gian: 2024-2027. Chủ thể: UBND thành phố, các phòng ban liên quan.

  5. Cải thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Rà soát, điều chỉnh mức giá bồi thường phù hợp với thị trường, đảm bảo công bằng, minh bạch; mở rộng quỹ đất tái định cư, nâng cao chất lượng khu tái định cư. Thời gian: 2024-2030. Chủ thể: UBND tỉnh, UBND thành phố.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý bồi thường, GPMB, giúp cải thiện quy trình và chính sách.

  2. Nhà đầu tư và chủ dự án phát triển hạ tầng: Hiểu rõ quy trình, khó khăn và giải pháp trong công tác bồi thường, GPMB để chủ động phối hợp, giảm thiểu rủi ro và đẩy nhanh tiến độ dự án.

  3. Người dân và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi thu hồi đất: Nắm bắt quyền lợi, quy trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, từ đó tăng cường sự đồng thuận và giảm thiểu khiếu kiện.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Tài liệu tham khảo quý giá về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai, bồi thường, GPMB tại địa phương phát triển nhanh như Bắc Ninh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý bồi thường, GPMB là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý bồi thường, GPMB là hoạt động tổ chức, điều hành việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm phục vụ phát triển KT-XH. Đây là công tác chính trị quan trọng, đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án. Ví dụ, tại Bắc Ninh, công tác này góp phần thúc đẩy nhiều dự án hạ tầng trọng điểm.

  2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý bồi thường, GPMB?
    Bao gồm năng lực cán bộ, chính sách pháp luật, năng lực nhà đầu tư và nhận thức người dân. Năng lực cán bộ yếu kém hoặc chính sách chưa rõ ràng có thể gây chậm tiến độ và khiếu kiện.

  3. Làm thế nào để nâng cao tính minh bạch trong công tác bồi thường?
    Cần công khai phương án bồi thường, tổ chức lấy ý kiến người dân, thanh tra kiểm tra thường xuyên và xử lý nghiêm vi phạm. Tại Bắc Ninh, tỷ lệ người dân đánh giá minh bạch đạt khoảng 73%.

  4. Tại sao tiến độ GPMB thường bị chậm?
    Nguyên nhân chính là khiếu kiện do mức bồi thường chưa thỏa đáng, công tác tuyên truyền chưa hiệu quả, và năng lực phối hợp giữa các bên còn hạn chế.

  5. Giải pháp nào giúp đẩy nhanh tiến độ GPMB?
    Hoàn thiện quy hoạch, tăng cường phối hợp các cơ quan, nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện chính sách bồi thường và đẩy mạnh tuyên truyền. Ví dụ, Bắc Ninh đề xuất đào tạo cán bộ và hoàn thiện kế hoạch sử dụng đất đến năm 2030.

Kết luận

  • Đã xây dựng được khung lý thuyết quản lý bồi thường, GPMB cấp huyện phù hợp với thực tiễn địa phương.
  • Phân tích thực trạng giai đoạn 2021-2023 cho thấy công tác lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và thanh tra, kiểm tra đạt nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về tiến độ và minh bạch.
  • Đề xuất 4 nhóm giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện quy hoạch, tăng cường phối hợp tổ chức thực hiện, nâng cao hiệu quả thanh tra kiểm tra và đẩy mạnh đào tạo, tuyên truyền.
  • Dự báo bối cảnh phát triển KT-XH đến năm 2030 đòi hỏi công tác bồi thường, GPMB phải được nâng cao để đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng và đô thị.
  • Kêu gọi các cơ quan chức năng, nhà đầu tư và cộng đồng dân cư phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các giải pháp, góp phần phát triển bền vững thành phố Bắc Ninh.