Tổng quan nghiên cứu

Thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh tại Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ với dự báo đạt khoảng 4,88 tỷ USD vào năm 2030, tương ứng tốc độ tăng trưởng kép 24%/năm tính từ năm 2022 (VECOM, 2022). Trong bối cảnh thương mại điện tử bùng nổ, nhu cầu vận chuyển hàng hóa và bưu phẩm ngày càng gia tăng, tạo ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp chuyển phát nhanh trong nước. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% thị phần bưu chính thuộc về doanh nghiệp Việt Nam, cho thấy sự cạnh tranh khốc liệt và áp lực từ các doanh nghiệp nước ngoài. Tổng Công ty Chuyển phát nhanh Bưu điện – Công ty Cổ phần (EMS) với 18 năm kinh nghiệm đã đạt được nhiều thành tựu, thiết lập mạng lưới cung ứng rộng khắp và trở thành thương hiệu dịch vụ chuyển phát toàn cầu trong liên minh bưu chính thế giới UPU. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng thị phần của một số dịch vụ như chuyển phát trong nước và thương mại điện tử vẫn còn thấp và chưa bền vững. Nghiên cứu tập trung vào phát triển thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh trong nước của EMS tại hai thị trường trọng điểm Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, chiếm khoảng 60% tổng sản lượng bưu phẩm cả nước. Mục tiêu chính của luận văn là đề xuất các giải pháp phát triển thị trường nhằm tăng thị phần và phát triển bền vững cho EMS đến năm 2025, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế trên thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phát triển thị trường và marketing dịch vụ, bao gồm:

  • Lý thuyết về dịch vụ và dịch vụ chuyển phát nhanh: Dịch vụ được định nghĩa là quá trình tạo ra giá trị sử dụng thông qua các hoạt động tương tác giữa người bán và người mua (Zeithaml & Bitner, 2000; Kotler & Keller, 2012). Dịch vụ chuyển phát nhanh là dịch vụ vận chuyển bưu phẩm với chất lượng cao, thời gian nhanh và chính xác, được thực hiện qua các khâu thu gom, vận chuyển và phát hàng bằng phương tiện hiện đại (Nguyễn Hữu Thạch, 2011).

  • Mô hình phát triển thị trường của doanh nghiệp: Phát triển thị trường được hiểu là quá trình mở rộng không gian địa lý, phát triển cấu trúc thị trường và tăng số lượng khách hàng mục tiêu thông qua các giải pháp quản trị kinh doanh phù hợp (Ansoff, 2019; Kotler & Armstrong, 2006). Hai hình thức phát triển thị trường chính là phát triển theo chiều rộng (mở rộng địa lý, khách hàng, sản phẩm) và phát triển theo chiều sâu (tăng khả năng tiêu thụ trên thị trường hiện tại).

  • Quy trình phát triển thị trường theo góc độ Marketing: Bao gồm bốn bước chính: nghiên cứu thị trường, lựa chọn thị trường mục tiêu, định vị thị trường và triển khai các hoạt động marketing hỗn hợp (Nguyễn Thành Đô & Nguyễn Ngọc Huyền, 2002). Các hoạt động marketing hỗn hợp gồm chính sách sản phẩm, giá, phân phối, xúc tiến, con người, quy trình dịch vụ và bằng chứng vật chất.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển thị trường: Bao gồm môi trường bên ngoài (chính trị - pháp luật, kinh tế, xã hội, công nghệ, khách hàng, đối thủ cạnh tranh, nhà cung cấp) và môi trường bên trong (cơ sở vật chất kỹ thuật, chất lượng dịch vụ, nguồn nhân lực, tài chính).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng nhằm phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển thị trường cho EMS.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo kinh doanh của EMS giai đoạn 2019-2022, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Bưu chính, các chính sách của Nhà nước, tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước về phát triển thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh.
    • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát bảng hỏi với 150 khách hàng tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn tháng 3 đến tháng 7 năm 2023, cùng phỏng vấn chuyên gia gồm 7 cán bộ nhân viên Ban kinh doanh PTTT của EMS.

  • Phương pháp chọn mẫu:

    • Mẫu phi xác suất có mục đích cho phỏng vấn chuyên gia nhằm đảm bảo thu thập ý kiến từ những người có kiến thức sâu về hoạt động phát triển thị trường của EMS.
    • Mẫu ngẫu nhiên cho khảo sát khách hàng nhằm đảm bảo tính đại diện cho hai thị trường trọng điểm.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích định tính từ phỏng vấn chuyên gia để đánh giá thực trạng và nhận diện các vấn đề.
    • Phân tích định lượng sử dụng phần mềm Excel để xử lý dữ liệu khảo sát, đánh giá mức độ hài lòng, nhận thức và hành vi khách hàng.
    • So sánh số liệu kinh doanh giai đoạn 2019-2022 để đánh giá xu hướng phát triển thị trường.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu sơ cấp từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2023.
    • Phân tích dữ liệu và viết luận văn từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2023.
    • Hoàn thiện và bảo vệ luận văn vào đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển thị trường theo chiều rộng: EMS đã mở rộng mạng lưới cung ứng dịch vụ tại 63 tỉnh thành, tập trung mạnh tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, chiếm khoảng 60% tổng sản lượng bưu phẩm cả nước. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng thị phần dịch vụ chuyển phát trong nước chỉ đạt khoảng 8%/năm trong giai đoạn 2019-2022, thấp hơn nhiều so với mức tăng trưởng trung bình ngành 24%/năm.

  2. Phát triển thị trường theo chiều sâu còn hạn chế: Khảo sát cho thấy chỉ khoảng 45% khách hàng hiện tại sử dụng dịch vụ EMS thường xuyên, trong khi tỷ lệ khách hàng trung thành tại hai thị trường trọng điểm chỉ đạt khoảng 40%. Điều này phản ánh khả năng khai thác khách hàng hiện tại chưa tối ưu.

  3. Quy trình phát triển thị trường chưa đồng bộ: Phỏng vấn chuyên gia cho thấy EMS đã thực hiện đầy đủ các bước nghiên cứu thị trường, lựa chọn thị trường mục tiêu, định vị và triển khai marketing hỗn hợp. Tuy nhiên, công tác nghiên cứu thị trường còn mang tính hình thức, chưa sâu sát với nhu cầu khách hàng, dẫn đến các chiến lược định vị và marketing chưa thực sự hiệu quả.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển thị trường: EMS đang đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp chuyển phát nhanh trong nước như Viettel Post, Hợp nhất, và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài như UPS Việt Nam. Ngoài ra, chất lượng dịch vụ và công nghệ ứng dụng còn chưa đáp ứng kỳ vọng của khách hàng, ảnh hưởng đến sự hài lòng và trung thành.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy EMS đã có nền tảng vững chắc về mạng lưới và thương hiệu nhưng chưa tận dụng hiệu quả các cơ hội phát triển thị trường. Tốc độ tăng trưởng thị phần thấp hơn mức trung bình ngành phản ánh sự cạnh tranh khốc liệt và hạn chế trong chiến lược phát triển thị trường. Việc phát triển thị trường theo chiều sâu chưa đạt hiệu quả cao do chưa khai thác triệt để khách hàng hiện tại, đồng thời quy trình nghiên cứu thị trường và định vị chưa đủ nhạy bén với biến động nhu cầu khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như trường hợp JNE tại Indonesia hay SF Express tại Trung Quốc, các doanh nghiệp này đã áp dụng chiến lược phân đoạn thị trường, định vị rõ ràng và đổi mới công nghệ để nâng cao chất lượng dịch vụ, từ đó tăng trưởng thị phần bền vững. EMS cần học hỏi và áp dụng các mô hình này để cải thiện hiệu quả phát triển thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu dịch vụ chuyển phát nhanh giai đoạn 2019-2022, bảng phân tích tỷ lệ khách hàng trung thành và biểu đồ so sánh giá dịch vụ EMS với các đối thủ cạnh tranh để minh họa rõ hơn các vấn đề và cơ hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nghiên cứu thị trường sâu sát và liên tục: Thực hiện các khảo sát định kỳ, phân tích hành vi và nhu cầu khách hàng chi tiết tại các thị trường trọng điểm nhằm cập nhật thông tin kịp thời, phục vụ cho việc lựa chọn thị trường mục tiêu và định vị sản phẩm phù hợp. Chủ thể thực hiện: Ban Kinh doanh PTTT, timeline: quý 1-2024.

  2. Đẩy mạnh phát triển thị trường theo chiều sâu: Tăng cường chăm sóc khách hàng hiện tại, xây dựng chương trình khách hàng thân thiết, nâng cao tỷ lệ sử dụng dịch vụ thường xuyên từ 45% lên ít nhất 60% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ phận Marketing và Chăm sóc khách hàng, timeline: 2024-2025.

  3. Cải tiến chất lượng dịch vụ và ứng dụng công nghệ: Đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, cải tiến quy trình vận chuyển, rút ngắn thời gian giao nhận, nâng cao trải nghiệm khách hàng nhằm tăng sự hài lòng và cạnh tranh phi giá. Chủ thể thực hiện: Ban Công nghệ và Vận hành, timeline: 2024.

  4. Mở rộng thị trường theo chiều rộng có chọn lọc: Tập trung phát triển các vùng thị trường mới có tiềm năng cao dựa trên phân tích dữ liệu thị trường, ưu tiên các tỉnh thành có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh. Chủ thể thực hiện: Ban Kinh doanh PTTT, timeline: 2024-2025.

  5. Tăng cường hoạt động marketing hỗn hợp: Đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, điều chỉnh chính sách giá linh hoạt, mở rộng kênh phân phối trực tuyến và truyền thông quảng bá thương hiệu nhằm nâng cao nhận diện và thu hút khách hàng mới. Chủ thể thực hiện: Bộ phận Marketing, timeline: 2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Tổng Công ty Chuyển phát nhanh Bưu điện – Công ty Cổ phần: Nhận diện rõ thực trạng và các giải pháp phát triển thị trường, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp, nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, Marketing: Tài liệu tham khảo về phát triển thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh, phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng trong lĩnh vực dịch vụ.

  3. Các doanh nghiệp chuyển phát nhanh và logistics trong nước: Học hỏi kinh nghiệm, áp dụng mô hình phát triển thị trường và chiến lược marketing hỗn hợp để nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan đến ngành bưu chính: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và phát triển bền vững ngành.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao phát triển thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh lại quan trọng đối với EMS?
Phát triển thị trường giúp EMS mở rộng quy mô khách hàng, tăng doanh thu và thị phần, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thị trường có nhiều đối thủ mạnh và nhu cầu vận chuyển ngày càng tăng.

2. EMS đã áp dụng những hình thức phát triển thị trường nào?
EMS thực hiện phát triển thị trường theo chiều rộng bằng cách mở rộng mạng lưới tại 63 tỉnh thành và theo chiều sâu bằng việc tăng cường khai thác khách hàng hiện tại, tuy nhiên hiệu quả phát triển chiều sâu còn hạn chế.

3. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến phát triển thị trường của EMS?
Bao gồm môi trường chính trị - pháp luật ổn định, sự phát triển kinh tế, hành vi khách hàng, cạnh tranh từ các doanh nghiệp khác, chất lượng dịch vụ và công nghệ ứng dụng trong vận chuyển.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
Luận văn kết hợp phương pháp định tính (phỏng vấn chuyên gia) và định lượng (khảo sát khách hàng, phân tích số liệu kinh doanh) nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển thị trường.

5. Giải pháp nào được đề xuất để EMS tăng thị phần trong thời gian tới?
Tăng cường nghiên cứu thị trường, cải tiến chất lượng dịch vụ, phát triển thị trường theo chiều sâu và chiều rộng có chọn lọc, đồng thời đẩy mạnh hoạt động marketing hỗn hợp nhằm nâng cao sự hài lòng và thu hút khách hàng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng phát triển thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh trong nước của EMS giai đoạn 2019-2022.
  • Phát hiện chính là tốc độ tăng trưởng thị phần còn thấp, phát triển thị trường theo chiều sâu chưa hiệu quả, quy trình phát triển thị trường chưa đồng bộ và cạnh tranh ngày càng gay gắt.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường nghiên cứu thị trường, cải tiến chất lượng dịch vụ, phát triển thị trường theo chiều sâu và chiều rộng, cùng đẩy mạnh marketing hỗn hợp.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp EMS nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững đến năm 2025.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả định kỳ, đồng thời cập nhật chiến lược phù hợp với biến động thị trường.

Hành động ngay hôm nay để EMS trở thành doanh nghiệp chuyển phát nhanh hàng đầu Việt Nam!