Thực Hiện Chính Sách Phát Triển Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Tại Tỉnh Tây Ninh

• Tác giả: Nguyễn Kim Phụng
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Thanh Sang
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Chính sách công
• Đề tài: Thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KHU KINH TẾ CỬA KHẨU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TÂY NINH
• 1.1. Các khái niệm cơ bản
• 1.2. Chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu ở Việt Nam
• 1.3. Mục tiêu của chính sách phát triển các khu kinh tế cửa khẩu
• 1.4. Quy trình thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu
• 1.4.1. Xây dựng kế hoạch thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu
• 1.4.2. Phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu
• 1.4.3. Phân công phối hợp thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu
• 1.4.4. Duy trì thực hiện chính sách phát triển các khu kinh tế cửa khẩu
• 1.5. Điều chỉnh, bổ sung thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu
• 1.6. Theo dõi, kiểm tra, đôn đốc thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu
• 1.7. Đánh giá tổng kết, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu
• 1.8. Các kinh nghiệm trong nước về chính sách phát triển các khu kinh tế cửa khẩu
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CÁC KHU KINH TẾ CỬA KHẨU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TÂY NINH TRONG GIAI ĐOẠN 2015-2019
• 2.1. Sự hình thành các khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 2.2. Cơ sở pháp lý xây dựng các Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 2.3. Cơ chế chính sách áp dụng tại các Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 2.4. Thực trạng thực hiện chính sách phát triển Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn 2015-2019
• 2.5. Công tác tổ chức và truyền thông về thực hiện chính sách các Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 2.6. Kết quả thực hiện chính sách các Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn 2015-2019
• 2.7. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với thực hiện chính sách phát triển các khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 2.8. Các kết quả, thành tựu đạt được
• 2.9. Nguyên nhân của các hạn chế
• 3. CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KHU KINH TẾ CỬA KHẨU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TÂY NINH
• 3.1. Bối cảnh phát triển trong và ngoài tỉnh Tây Ninh
• 3.2. Các quan điểm định hướng phát triển chính sách các Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 3.3. Giải pháp phát triển các Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 3.3.1. Các giải pháp chung
• 3.3.2. Các giải pháp về quy hoạch
• 3.3.3. Các giải pháp về phát triển kết cấu hạ tầng và phân luồng giao thông giải quyết tình trạng ách tắc
• 3.3.4. Các giải pháp về rà soát tiến độ triển khai các dự án
• 3.3.5. Các giải pháp về quản lý đất đai, tài nguyên
• 3.3.6. Các giải pháp về cơ chế, chính sách
• 3.3.7. Các giải pháp về thu hút đầu tư vào các Khu kinh tế cửa khẩu
• 3.4. Phân công trách nhiệm thực hiện chính sách phát triển các Khu kinh tế cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
• 3.4.1. Ban Quản lý Khu kinh tế
• 3.4.2. Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính
• 3.4.3. Sở Xây dựng
• 3.4.4. Sở Công Thương
• 3.4.5. Bộ Chỉ huy bộ đội biên phòng tỉnh Tây Ninh
• 3.4.6. Ủy ban nhân dân các huyện Bến Cầu, Trảng Bàng, Tân Biên
• 3.4.7. Sở Tài nguyên và Môi trường
• 3.4.8. Sở Ngoại vụ
• 3.4.9. Cục Hải quan
• 3.4.10. Sở Giao thông Vận tải
• 3.4.11. Các kiến nghị với Chính phủ và Trung ương
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 2.1. Số liệu các dự án tại khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài
• 2.2. Số liệu các dự án tại khu kinh tế cửa khẩu Xa Mát
• 2.3. Kim ngạch xuất nhập khẩu - người – phương tiện qua lại cửa khẩu Mộc Bài, Xa Mát
• 2.4. Danh mục các cửa khẩu trong quy hoạch Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài, Xa Mát
• 2.5. Danh mục dự án dự kiến đầu tư tại Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài từ nguồn ngân sách trung ương giai đoạn 2021 - 2025 (theo quy hoạch đã được duyệt)

I. Tổng Quan Về Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Tây Ninh Tiềm Năng Vai Trò

Tây Ninh, một trong tám tỉnh thuộc Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam, sở hữu vị trí chiến lược với đường biên giới dài 240 km giáp Campuchia. Tỉnh có hai khu kinh tế cửa khẩu (KKTCK) quốc tế quan trọng là Mộc Bài và Xa Mát, cùng nhiều cửa khẩu quốc gia và phụ. Phát triển kinh tế Tây Ninh thông qua các KKTCK này có ý nghĩa to lớn trong việc thúc đẩy thương mại biên giới, thu hút đầu tư và tạo động lực tăng trưởng cho toàn vùng. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của các KKTCK còn nhiều hạn chế, đòi hỏi cần có những đánh giá và giải pháp phù hợp. Theo số liệu năm 2019, GRDP của tỉnh tăng 8,0% so với năm trước, cho thấy tiềm năng phát triển kinh tế mạnh mẽ. Việc khai thác hiệu quả lợi thế thương mại biên giới Tây Ninh sẽ góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của tỉnh.

1.1. Vị Trí Địa Lý Chiến Lược và Ý Nghĩa Kinh Tế Cửa Khẩu

Vị trí địa lý của Tây Ninh, giáp với ba tỉnh của Campuchia, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại biên giới. Các cửa khẩu Mộc Bài và Xa Mát đóng vai trò là cầu nối quan trọng trong việc giao thương hàng hóa giữa Việt Nam và Campuchia, cũng như các nước trong khu vực ASEAN. Việc phát triển các khu kinh tế cửa khẩu tại đây không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế Tây Ninh mà còn góp phần tăng cường hợp tác quốc tế và hội nhập kinh tế khu vực. Theo tài liệu gốc, hơn hai thập niên qua, kết cấu hạ tầng từng bước được đầu tư tương đối đồng bộ tại các khu kinh tế cửa khẩu và có một số tác động đáng kể đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

1.2. Thực Trạng Thu Hút Đầu Tư vào Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Mộc Bài và Xa Mát

Mặc dù có tiềm năng lớn, việc thu hút đầu tư vào các khu kinh tế cửa khẩu ở Tây Ninh vẫn còn hạn chế. Tỷ lệ lấp đầy tại các khu công nghiệp còn thấp, cho thấy sức hút đầu tư chưa cao. Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài và Xa Mát có quy mô quy hoạch lớn, nhưng hoạt động chủ yếu tập trung ở phạm vi khiêm tốn. Sự khác biệt về mức độ thành công giữa hai khu kinh tế cửa khẩu này cũng đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết. Theo tài liệu gốc, dù qui mô qui hoạch rất lớn nhưng các hoạt động của khu kinh tế cửa khẩu chỉ tập trung ở một phạm vi khiêm tốn.

II. Phân Tích Chính Sách Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Ưu Đãi Hạn Chế

Chính sách phát triển khu kinh tế cửa khẩu đóng vai trò then chốt trong việc định hướng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, sự thay đổi của các chính sách, đặc biệt là việc bãi bỏ nhiều ưu đãi, đã làm giảm sức hấp dẫn của các khu kinh tế cửa khẩu đối với nhà đầu tư. Việc đánh giá và điều chỉnh chính sách là cần thiết để tạo môi trường đầu tư thuận lợi, thu hút vốn và thúc đẩy phát triển kinh tế Tây Ninh. Ưu đãi đầu tư khu kinh tế cửa khẩu cần được rà soát và bổ sung để phù hợp với tình hình mới. Theo tài liệu gốc, nhiều chính sách đối với khu kinh tế cửa khẩu đã có sự thay đổi, nhiều chính sách ưu đãi bị bãi bỏ, nên khu kinh tế cửa khẩu không còn sức hút đối với các nhà đầu tư.

2.1. Đánh Giá Hiệu Quả Các Chính Sách Ưu Đãi Đầu Tư Khu Kinh Tế Cửa Khẩu

Việc đánh giá hiệu quả của các chính sách ưu đãi đầu tư là rất quan trọng để xác định những điểm mạnh và điểm yếu. Các chính sách cần được thiết kế để khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển bền vững khu kinh tế cửa khẩu. Cần có sự so sánh với các mô hình thành công ở các nước khác để học hỏi kinh nghiệm và áp dụng vào điều kiện thực tế của Tây Ninh.

2.2. Tác Động Của Thay Đổi Chính Sách Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Đến Nhà Đầu Tư

Sự thay đổi của các chính sách khu kinh tế cửa khẩu có thể gây ra những tác động tiêu cực đến nhà đầu tư, đặc biệt là những nhà đầu tư đã cam kết đầu tư dựa trên các chính sách cũ. Cần có sự ổn định và minh bạch trong chính sách để tạo niềm tin cho nhà đầu tư và thu hút vốn đầu tư dài hạn. Theo tài liệu gốc, chính sách phát triển thương mại (chủ yếu bán hàng miễn thuế) để từng bước phát triển dịch vụ, đô thị nhà ở, công nghiệp,. hiện nay không còn phù hợp.

III. Giải Pháp Phát Triển Hạ Tầng Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Tây Ninh Đồng Bộ

Phát triển hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu Tây Ninh đồng bộ là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư. Cần tập trung vào việc nâng cấp và mở rộng hệ thống giao thông, điện, nước, viễn thông và các dịch vụ logistics. Logistics khu kinh tế cửa khẩu cần được cải thiện để giảm chi phí và thời gian vận chuyển hàng hóa. Việc quy hoạch và phát triển hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu cần được thực hiện một cách bài bản, khoa học và bền vững. Theo tài liệu gốc, hơn hai thập niên qua, kết cấu hạ tầng từng bước được đầu tư tương đối đồng bộ tại các khu kinh tế cửa khẩu và có một số tác động đáng kể đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

3.1. Nâng Cấp Hệ Thống Giao Thông Kết Nối Khu Kinh Tế Cửa Khẩu

Hệ thống giao thông kết nối các khu kinh tế cửa khẩu với các trung tâm kinh tế lớn của cả nước và khu vực cần được nâng cấp và mở rộng. Cần đầu tư vào các tuyến đường bộ, đường sắt và đường thủy để tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa. Việc giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông tại các cửa khẩu cũng là một vấn đề cấp bách.

3.2. Phát Triển Dịch Vụ Logistics Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Hiện Đại

Dịch vụ logistics khu kinh tế cửa khẩu cần được phát triển theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp và hiệu quả. Cần đầu tư vào các kho bãi, trung tâm phân phối và các dịch vụ hỗ trợ logistics khác. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý và điều hành hoạt động logistics cũng là một yếu tố quan trọng.

3.3. Quy Hoạch và Xây Dựng Hạ Tầng Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Bền Vững

Việc quy hoạch và xây dựng hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu cần được thực hiện một cách bền vững, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Cần chú trọng đến việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, tái chế chất thải và bảo tồn đa dạng sinh học. Theo tài liệu gốc, cần có một hệ thống các chính sách đồng nhất cũng như các hỗ trợ trong khu vực: tài chính, thuế, đầu tư, thương mại và quy chế hải quan.

IV. Thúc Đẩy Thương Mại Biên Giới Tây Ninh Cơ Hội và Thách Thức

Thương mại biên giới Tây Ninh có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế Tây Ninh và tăng cường hợp tác kinh tế với Campuchia. Tuy nhiên, hoạt động thương mại biên giới cũng đối mặt với nhiều thách thức, như thủ tục hành chính phức tạp, cơ sở hạ tầng còn hạn chế và tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại. Cần có những giải pháp đồng bộ để khai thác tối đa cơ hội và vượt qua thách thức, đưa thương mại biên giới Tây Ninh phát triển lên một tầm cao mới. Theo tài liệu gốc, hoạt động giao lưu kinh tế qua cửa khẩu mang lại lợi ích kinh tế đáng kể thông qua việc đẩy mạnh các hoạt động ngoại thương biên giới.

4.1. Cải Cách Thủ Tục Hành Chính Tạo Thuận Lợi Cho Thương Mại Biên Giới

Thủ tục hành chính cần được cải cách theo hướng đơn giản, minh bạch và hiệu quả. Cần ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý và điều hành hoạt động thương mại biên giới để giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Việc phối hợp giữa các cơ quan chức năng cần được tăng cường để giải quyết các vướng mắc và tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại biên giới.

4.2. Tăng Cường Kiểm Soát Chống Buôn Lậu và Gian Lận Thương Mại Biên Giới

Cần tăng cường kiểm soát chống buôn lậu và gian lận thương mại biên giới để bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng, như hải quan, biên phòng và công an, để phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dân và doanh nghiệp cũng là một biện pháp quan trọng.

4.3. Phát Triển Các Sản Phẩm và Dịch Vụ Thương Mại Biên Giới Đa Dạng

Cần phát triển các sản phẩm và dịch vụ thương mại biên giới đa dạng, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Cần khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, như hàng thủ công mỹ nghệ, nông sản chế biến và các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ. Việc phát triển các dịch vụ du lịch, logistics và tài chính cũng là một hướng đi tiềm năng.

V. Nâng Cao Chất Lượng Nguồn Nhân Lực Cho Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Tây Ninh

Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của khu kinh tế cửa khẩu Tây Ninh. Cần có những chính sách và giải pháp để nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp và ngoại ngữ cho người lao động. Việc làm khu kinh tế cửa khẩu Tây Ninh cần được tạo ra với mức lương và điều kiện làm việc hấp dẫn để thu hút và giữ chân người lao động giỏi. Cần có sự phối hợp giữa các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và chính quyền địa phương để đảm bảo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.

5.1. Đào Tạo Nghề Đáp Ứng Nhu Cầu Việc Làm Khu Kinh Tế Cửa Khẩu

Các cơ sở đào tạo nghề cần được đầu tư và nâng cấp để đáp ứng nhu cầu việc làm khu kinh tế cửa khẩu. Cần có sự liên kết chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với thực tế sản xuất. Việc đào tạo lại và bồi dưỡng nâng cao trình độ cho người lao động cũng là một nhiệm vụ quan trọng.

5.2. Thu Hút và Giữ Chân Nhân Tài Cho Khu Kinh Tế Cửa Khẩu

Cần có những chính sách ưu đãi về lương, thưởng, nhà ở và các điều kiện làm việc khác để thu hút và giữ chân nhân tài cho khu kinh tế cửa khẩu. Cần tạo môi trường làm việc năng động, sáng tạo và cạnh tranh để người lao động có cơ hội phát triển bản thân và đóng góp vào sự phát triển của doanh nghiệp.

VI. Phát Triển Bền Vững Khu Kinh Tế Cửa Khẩu Môi Trường Xã Hội

Phát triển bền vững khu kinh tế cửa khẩu là mục tiêu quan trọng, đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và giải quyết các vấn đề xã hội. Cần có những giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Tác động xã hội khu kinh tế cửa khẩu cần được đánh giá và quản lý một cách chặt chẽ để đảm bảo sự ổn định và phát triển của cộng đồng. Theo tài liệu gốc, cần có một hệ thống các chính sách đồng nhất cũng như các hỗ trợ trong khu vực: tài chính, thuế, đầu tư, thương mại và quy chế hải quan.

6.1. Bảo Vệ Môi Trường Trong Quá Trình Phát Triển Khu Kinh Tế Cửa Khẩu

Cần có những quy định và biện pháp để bảo vệ môi trường trong quá trình phát triển khu kinh tế cửa khẩu. Cần kiểm soát chặt chẽ các nguồn gây ô nhiễm, như khí thải, nước thải và chất thải rắn. Việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, tái chế chất thải và bảo tồn đa dạng sinh học cần được khuyến khích.

6.2. Giải Quyết Các Vấn Đề Xã Hội Phát Sinh Từ Khu Kinh Tế Cửa Khẩu

Cần có những giải pháp để giải quyết các vấn đề xã hội phát sinh từ khu kinh tế cửa khẩu, như tệ nạn xã hội, ô nhiễm môi trường và bất bình đẳng thu nhập. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật và nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân và doanh nghiệp.

Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Tây Ninh, thuộc Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam, có diện tích tự nhiên khoảng 403.000 ha và dân số khoảng 1,075 triệu người. Năm 2019, tổng sản phẩm trong tỉnh (GRDP) đạt khoảng 51.381 tỷ đồng, tăng 8,0% so với năm trước, trong đó công nghiệp - xây dựng đóng góp 5,3 điểm phần trăm, dịch vụ 2,3 điểm phần trăm, nông - lâm - thủy sản 0,2 điểm phần trăm. Tỷ trọng các ngành trong GRDP hiện là 23,1% nông - lâm - thủy sản, 39,9% công nghiệp - xây dựng và 33,0% dịch vụ. Tây Ninh có hai khu kinh tế cửa khẩu (KKTCK) quan trọng là Mộc Bài (21.284 ha) và Xa Mát (34.197 ha), với vị trí chiến lược giáp biên giới Campuchia dài 240 km. Tuy nhiên, tỷ lệ lấp đầy các khu công nghiệp chỉ đạt khoảng 10,4%, cho thấy sức hút đầu tư còn hạn chế.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng thực hiện chính sách phát triển các KKTCK trên địa bàn tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn 2015-2019, nhằm đánh giá hiệu quả, chỉ ra những hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách. Phạm vi nghiên cứu bao gồm hai KKTCK Mộc Bài và Xa Mát, với mục tiêu cụ thể là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách, so sánh sự khác biệt giữa hai khu kinh tế, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế và khu vực. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách phát triển KKTCK, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng biên giới Tây Ninh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp các quan điểm của Đảng và chính sách Nhà nước Việt Nam về phát triển kinh tế biên giới. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết chính sách công: Xem chính sách công là tập hợp các quyết định của nhà nước nhằm giải quyết các vấn đề công cộng, với ba yếu tố cơ bản là chủ thể ban hành, mục tiêu và vấn đề chính sách hướng tới. Chính sách phát triển KKTCK được hiểu là các quyết định nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng biên giới thông qua các cơ chế ưu đãi, quy hoạch và quản lý đặc thù.

2. Mô hình phát triển khu kinh tế cửa khẩu: KKTCK được xem là không gian kinh tế đặc thù gắn với cửa khẩu quốc tế, có dân cư sinh sống và áp dụng các cơ chế chính sách ưu đãi nhằm khai thác lợi thế thương mại biên giới, thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng và dịch vụ. Mô hình này bao gồm các khái niệm chính như quy hoạch tổng thể, cơ chế ưu đãi thuế, quản lý đất đai, phát triển kết cấu hạ tầng và thu hút đầu tư.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: Khu kinh tế cửa khẩu (KKTCK), chính sách công, cơ chế ưu đãi đầu tư, quy hoạch phát triển, quản lý nhà nước, và phát triển kinh tế biên giới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu chính sách công kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các số liệu thống kê định lượng từ các cơ quan quản lý nhà nước, các báo cáo của Ban Quản lý KKT tỉnh Tây Ninh, cùng khảo sát thực địa tại hai KKTCK Mộc Bài và Xa Mát.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phi xác suất, tập trung vào các đối tượng liên quan trực tiếp đến việc thực hiện chính sách như cán bộ quản lý, doanh nghiệp đầu tư, và người dân địa phương. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp định lượng thông qua thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính qua phỏng vấn sâu, hội thảo và thu thập ý kiến chuyên gia.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2019, với việc thu thập dữ liệu từ các báo cáo hàng năm, văn bản pháp luật, và các cuộc khảo sát thực địa được thực hiện trong năm 2019 và đầu năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiệu quả thu hút đầu tư còn hạn chế: Tỷ lệ lấp đầy các khu công nghiệp trong KKTCK Tây Ninh chỉ đạt khoảng 10,4%, thấp hơn nhiều so với các khu kinh tế cửa khẩu khác trong nước. Tổng vốn đầu tư đăng ký tại KKTCK Mộc Bài và Xa Mát chủ yếu đến từ các dự án trong nước, trong khi vốn FDI chiếm tỷ lệ thấp, phản ánh sức hút đầu tư chưa cao.

2. Chênh lệch phát triển giữa Mộc Bài và Xa Mát: KKTCK Mộc Bài có quy mô nhỏ hơn (21.284 ha) nhưng phát triển tương đối đồng bộ hơn về hạ tầng và dịch vụ so với Xa Mát (34.197 ha). Mức độ thành công của Mộc Bài được thể hiện qua các dự án đầu tư và hoạt động thương mại sôi động hơn, trong khi Xa Mát còn nhiều dự án xây dựng tự phát, chưa phù hợp quy hoạch.

3. Cơ chế chính sách ưu đãi chưa đủ hấp dẫn: Nhiều chính sách ưu đãi thuế, miễn giảm tiền thuê đất được áp dụng nhưng chưa tạo ra sức hút mạnh mẽ đối với nhà đầu tư nước ngoài. Một số chính sách ưu đãi trước đây đã bị bãi bỏ hoặc điều chỉnh, làm giảm tính cạnh tranh của KKTCK Tây Ninh so với các khu vực khác.

4. Quản lý và tổ chức thực hiện chính sách còn nhiều bất cập: Việc phân công, phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng chồng chéo, thiếu rõ ràng trách nhiệm. Công tác cải cách hành chính, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai và cấp phép xây dựng còn nhiều thủ tục phức tạp, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quy hoạch chưa được điều chỉnh kịp thời, chưa đồng bộ với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và nhu cầu đầu tư. So với các KKTCK thành công như Móng Cái hay Đồng Đăng, Tây Ninh thiếu các chính sách ưu đãi đột phá và chưa có sự liên kết vùng hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ lấp đầy các khu công nghiệp, bảng tổng hợp vốn đầu tư theo nguồn và biểu đồ tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Việc quản lý nhà nước còn hạn chế trong phối hợp liên ngành và cải cách thủ tục hành chính làm giảm hiệu quả thực thi chính sách. So sánh với các nghiên cứu trong khu vực Tiểu vùng sông Mekong cho thấy, các KKTCK thành công thường có hệ thống chính sách đồng bộ, cơ sở hạ tầng hiện đại và môi trường đầu tư thuận lợi hơn.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cung cấp bằng chứng thực tiễn để điều chỉnh chính sách phát triển KKTCK Tây Ninh, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư và thúc đẩy phát triển kinh tế biên giới bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện cơ chế chính sách ưu đãi đầu tư: Ban hành các chính sách ưu đãi thuế, miễn giảm tiền thuê đất có tính đột phá, phù hợp với đặc thù KKTCK Tây Ninh nhằm tăng sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: UBND tỉnh phối hợp Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

2. Tăng cường cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục: Rà soát, cắt giảm các thủ tục hành chính liên quan đến đất đai, cấp phép xây dựng và đầu tư, áp dụng cơ chế một cửa liên thông để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Ban Quản lý KKT tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Xây dựng.

3. Đẩy mạnh đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ: Ưu tiên đầu tư các dự án hạ tầng giao thông, điện, nước, viễn thông trong KKTCK, đặc biệt là tại Xa Mát để nâng cao năng lực phục vụ sản xuất và thương mại. Thời gian: 3-5 năm; Chủ thể: UBND tỉnh, Ban Quản lý KKT, các nhà đầu tư công và tư.

4. Tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực quản lý: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành và địa phương trong quản lý KKTCK, phân công rõ ràng trách nhiệm, đồng thời đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý. Thời gian: liên tục; Chủ thể: UBND tỉnh, Ban Quản lý KKT, các sở ngành liên quan.

5. Tăng cường xúc tiến đầu tư và quảng bá môi trường đầu tư: Tổ chức các chương trình xúc tiến đầu tư trong và ngoài nước, xây dựng các tài liệu quảng bá đa ngôn ngữ, tổ chức hội thảo, hội nghị kết nối doanh nghiệp để thu hút nhà đầu tư chiến lược. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban Quản lý KKT, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách và quản lý nhà nước: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách phát triển KKTCK, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế biên giới.

2. Các nhà đầu tư trong và ngoài nước: Thông tin về môi trường đầu tư, cơ chế ưu đãi và thực trạng phát triển KKTCK Tây Ninh giúp nhà đầu tư đánh giá cơ hội và rủi ro khi quyết định đầu tư.

3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực chính sách công và phát triển kinh tế biên giới: Luận văn bổ sung kiến thức về thực hiện chính sách công trong bối cảnh phát triển KKTCK, đặc biệt tại vùng biên giới Việt Nam - Campuchia.

4. Cơ quan quản lý và phát triển KKTCK các tỉnh khác: Kinh nghiệm, bài học và giải pháp đề xuất trong luận văn có thể tham khảo để áp dụng hoặc điều chỉnh phù hợp với đặc thù địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. KKTCK là gì và vai trò của nó trong phát triển kinh tế?
   KKTCK là khu vực kinh tế đặc thù gắn với cửa khẩu quốc tế, áp dụng các cơ chế ưu đãi nhằm thúc đẩy thương mại, đầu tư và phát triển kinh tế biên giới. Vai trò chính là tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương, thu hút đầu tư và phát triển hạ tầng vùng biên giới.

2. Tại sao Tây Ninh cần phát triển các KKTCK?
   Với vị trí giáp biên giới Campuchia và tiềm năng kinh tế chưa được khai thác hết, phát triển KKTCK giúp Tây Ninh tăng cường giao thương quốc tế, thu hút đầu tư, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng biên giới.

3. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách phát triển KKTCK Tây Ninh là gì?
   Khó khăn gồm tỷ lệ lấp đầy thấp, chính sách ưu đãi chưa đủ hấp dẫn, thủ tục hành chính phức tạp, quản lý chưa đồng bộ và hạ tầng chưa phát triển đồng bộ, đặc biệt tại KKTCK Xa Mát.

4. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả chính sách?
   Bao gồm hoàn thiện chính sách ưu đãi, cải cách hành chính, đầu tư hạ tầng đồng bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và xúc tiến đầu tư hiệu quả.

5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các khu kinh tế cửa khẩu khác không?
   Có, các bài học kinh nghiệm và giải pháp đề xuất có tính tham khảo cao cho các KKTCK khác, đặc biệt những khu vực có điều kiện tương tự về vị trí địa lý và phát triển kinh tế.

Kết luận

• Luận văn đã phân tích thực trạng thực hiện chính sách phát triển KKTCK Tây Ninh giai đoạn 2015-2019, chỉ ra những thành tựu và hạn chế rõ ràng.
• Đã làm rõ sự khác biệt trong phát triển và hiệu quả chính sách giữa KKTCK Mộc Bài và Xa Mát.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện chính sách, cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao hiệu quả quản lý.
• Nghiên cứu góp phần bổ sung lý luận và thực tiễn về chính sách công trong phát triển kinh tế biên giới Việt Nam.
• Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế.

Để thúc đẩy phát triển bền vững các KKTCK Tây Ninh, các nhà quản lý và nhà đầu tư cần phối hợp chặt chẽ, tận dụng tối đa các cơ hội và ưu đãi chính sách hiện có.