Tổng quan nghiên cứu

Huyện Vĩnh Hưng, tỉnh Long An, với diện tích đất nông nghiệp chiếm khoảng 87,68% tổng diện tích tự nhiên (33.157,83 ha trên tổng 37.816,46 ha), là vùng trọng điểm phát triển nông nghiệp của tỉnh. Từ năm 2010 đến 2022, diện tích đất nông nghiệp có sự biến động nhẹ, trong đó đất trồng lúa chiếm phần lớn với 31.261,89 ha năm 2022. Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh đã tạo áp lực lớn lên quỹ đất nông nghiệp, dẫn đến tình trạng chuyển mục đích sử dụng đất trái phép với tỷ lệ lên đến 22,5% trong giai đoạn 2019-2022 (384,1 ha trên tổng 1.707,1 ha).

Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với đất nông nghiệp tại huyện Vĩnh Hưng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong bối cảnh quỹ đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Vĩnh Hưng, sử dụng số liệu từ năm 2010 đến 2022, khảo sát 95 cán bộ quản lý nhà nước liên quan đến đất nông nghiệp.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan chức năng huyện Vĩnh Hưng trong việc hoàn thiện công tác quản lý đất nông nghiệp, góp phần bảo vệ quỹ đất, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, đồng thời hỗ trợ phát triển nông nghiệp bền vững, đảm bảo an ninh lương thực và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý đất đai, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc xây dựng chính sách, quy hoạch, kiểm soát và điều chỉnh các hoạt động sử dụng đất nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
  • Lý thuyết quy hoạch sử dụng đất: Tập trung vào việc phân bổ đất đai theo mục đích sử dụng phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội, nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất.
  • Khái niệm đất nông nghiệp: Theo Luật Đất đai 2013, đất nông nghiệp là đất dùng cho sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, nghiên cứu nông nghiệp.
  • Mô hình đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước về đất nông nghiệp: Bao gồm các tiêu chí như phân bổ sử dụng đất, thực hiện phương án sử dụng đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ), giải quyết khiếu nại tố cáo.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ các cơ quan quản lý như Phòng Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Vĩnh Hưng, UBND huyện và số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 95 cán bộ quản lý nhà nước về đất nông nghiệp.
  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng công thức Yamane với tổng số 124 cán bộ quản lý, sai số 5%, độ tin cậy 95%, xác định mẫu khảo sát là 95 người.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp trong vòng 1 tháng (từ 16/09 đến 16/10/2023).
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, xử lý số liệu, thống kê mô tả và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố đến hiệu quả quản lý nhà nước về đất nông nghiệp dựa trên thang đo khoảng cách 5 mức độ.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2023, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp: Tổng diện tích đất nông nghiệp năm 2022 là 33.076,18 ha, chiếm 96,86% so với năm 2010 và tăng 1,32% so với năm 2015. Đất trồng lúa chiếm phần lớn với 31.261,89 ha, tăng 0,12% so với năm 2010 nhưng giảm 1,47% so với năm 2015. Đất trồng cây lâu năm tăng mạnh 318,42% so với năm 2010, đạt 662,13 ha.

  2. Chuyển mục đích sử dụng đất trái phép: Giai đoạn 2019-2022, diện tích chuyển mục đích trái phép lên tới 384,1 ha, chiếm 22,5% tổng diện tích chuyển mục đích (1.707,1 ha). Đất cây lâu năm bị chuyển mục đích trái phép nhiều nhất với 223,6 ha (23,39%).

  3. Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ): Diện tích đất nông nghiệp cần cấp GCNQSDĐ là 11.853,05 ha, trong đó đã cấp 11.703,67 ha, đạt tỷ lệ 98,74%. Tuy nhiên, mục tiêu cần đạt 100% để đảm bảo hiệu quả quản lý tối ưu.

  4. Giải quyết khiếu nại, tố cáo: Trong 64 đơn khiếu nại đã giải quyết, có 11 đơn đúng, 46 đơn sai, chủ yếu liên quan đến bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất. Việc vận động, thuyết phục giúp giảm đơn thư khiếu nại.

  5. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước về đất nông nghiệp: Theo khảo sát cán bộ, các yếu tố được đánh giá tác động mạnh gồm kinh tế (điểm 3,75), tự nhiên (3,56), xã hội (3,47) và môi trường (3,15). Trong nhóm kinh tế, lợi nhuận thu được từ nông nghiệp có tác động mạnh nhất (3,64), tiếp theo là mục tiêu phân bổ cơ cấu kinh tế (3,43), thị trường tiêu thụ nông sản (3,33) và vốn đầu tư (3,27).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp tại huyện Vĩnh Hưng còn nhiều tồn tại, đặc biệt là tình trạng chuyển mục đích sử dụng đất trái phép với tỷ lệ cao, gây ảnh hưởng đến quỹ đất nông nghiệp và phát triển bền vững. Việc cấp GCNQSDĐ đạt tỷ lệ cao nhưng chưa hoàn toàn phủ kín, ảnh hưởng đến quyền lợi và trách nhiệm của người sử dụng đất.

Các yếu tố kinh tế như lợi nhuận và mục tiêu phân bổ cơ cấu kinh tế có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của chính sách kinh tế trong quản lý đất đai. Yếu tố tự nhiên như chất lượng đất, tài nguyên nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định phương án sử dụng đất phù hợp.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nhận định về vai trò then chốt của nhà nước trong việc xây dựng chính sách, quy hoạch và kiểm soát sử dụng đất nhằm bảo vệ quỹ đất nông nghiệp. Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo còn nhiều khó khăn, phản ánh sự cần thiết nâng cao năng lực quản lý và cải thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ chuyển mục đích sử dụng đất trái phép theo từng loại đất, bảng tổng hợp số liệu cấp GCNQSDĐ và biểu đồ tròn phân bổ mức độ tác động của các yếu tố đến hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và phân bổ sử dụng đất

    • Hành động: Rà soát, cập nhật quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp phù hợp với điều kiện tự nhiên và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.
    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ chuyển mục đích sử dụng đất trái phép xuống dưới 10% trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể: UBND huyện phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường.

  2. Hoàn thiện công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

    • Hành động: Đẩy nhanh tiến độ cấp GCNQSDĐ cho diện tích đất nông nghiệp còn lại, đảm bảo 100% diện tích được cấp giấy.
    • Mục tiêu: Hoàn thành trong 2 năm tới.
    • Chủ thể: Văn phòng đăng ký đất đai huyện, Phòng Tài nguyên và Môi trường.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và xử lý vi phạm

    • Hành động: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý đất đai về pháp luật đất đai, kỹ năng xử lý vi phạm và giải quyết khiếu nại.
    • Mục tiêu: Giảm số lượng đơn khiếu nại sai xuống dưới 30% trong 3 năm.
    • Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan chức năng liên quan.

  4. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân về pháp luật đất đai

    • Hành động: Triển khai các chương trình tuyên truyền, phổ biến pháp luật đất đai, quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ người dân hiểu và chấp hành chính sách đất đai lên trên 80% trong 2 năm.
    • Chủ thể: UBND xã, các tổ chức chính trị - xã hội.

  5. Khuyến khích đầu tư phát triển nông nghiệp bền vững

    • Hành động: Hỗ trợ vốn, kỹ thuật cho các mô hình sản xuất nông nghiệp hiệu quả, phù hợp với điều kiện đất đai và thị trường.
    • Mục tiêu: Tăng lợi nhuận thu được từ nông nghiệp ít nhất 15% trong 3 năm.
    • Chủ thể: Phòng Kinh tế huyện, các tổ chức tín dụng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đất nông nghiệp.
    • Use case: Áp dụng trong xây dựng chính sách, quy hoạch và xử lý vi phạm đất đai.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài nguyên môi trường

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tiễn và khung lý thuyết về quản lý đất nông nghiệp.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  3. Các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp và bất động sản

    • Lợi ích: Hiểu rõ bối cảnh quản lý đất đai, rủi ro pháp lý và cơ hội đầu tư tại huyện Vĩnh Hưng.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, phát triển dự án phù hợp với quy hoạch.

  4. Cộng đồng dân cư và các hộ nông dân tại huyện Vĩnh Hưng

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về quyền và nghĩa vụ sử dụng đất, hiểu rõ quy trình cấp giấy chứng nhận và giải quyết khiếu nại.
    • Use case: Tham gia quản lý đất đai, bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỷ lệ chuyển mục đích sử dụng đất trái phép lại cao tại huyện Vĩnh Hưng?
    Do áp lực công nghiệp hóa, đô thị hóa nhanh, giá đất tăng cao, cùng với việc quản lý chưa chặt chẽ và ý thức chấp hành pháp luật của một số cá nhân chưa cao, dẫn đến chuyển đổi đất nông nghiệp sang phi nông nghiệp trái phép.

  2. Hiệu quả cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hiện nay ra sao?
    Đã cấp được 98,74% diện tích đất nông nghiệp cần cấp giấy, tạo điều kiện ổn định quyền sử dụng đất cho người dân, tuy nhiên vẫn còn diện tích chưa được cấp, ảnh hưởng đến quản lý và sử dụng đất hiệu quả.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hiệu quả quản lý nhà nước về đất nông nghiệp?
    Yếu tố kinh tế, đặc biệt là lợi nhuận thu được từ nông nghiệp và mục tiêu phân bổ cơ cấu kinh tế, tiếp theo là các yếu tố tự nhiên như chất lượng đất và tài nguyên nước.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất nông nghiệp?
    Cần nâng cao năng lực quản lý, cải thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân hiểu và chấp hành pháp luật.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý đất nông nghiệp?
    Bao gồm hoàn thiện quy hoạch sử dụng đất, đẩy nhanh cấp giấy chứng nhận, nâng cao năng lực cán bộ, tuyên truyền pháp luật, và khuyến khích đầu tư phát triển nông nghiệp bền vững.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đất nông nghiệp tại huyện Vĩnh Hưng còn nhiều tồn tại, đặc biệt là tình trạng chuyển mục đích sử dụng đất trái phép với tỷ lệ 22,5% giai đoạn 2019-2022.
  • Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đạt tỷ lệ cao (98,74%) nhưng chưa hoàn toàn phủ kín, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Các yếu tố kinh tế, tự nhiên, xã hội và môi trường đều tác động đến hiệu quả quản lý, trong đó yếu tố kinh tế có ảnh hưởng mạnh nhất.
  • Đề xuất các giải pháp toàn diện về quy hoạch, pháp luật, nâng cao năng lực quản lý và tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đất nông nghiệp.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan chức năng huyện Vĩnh Hưng trong việc hoàn thiện chính sách và quản lý đất nông nghiệp, hướng tới phát triển bền vững.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả quản lý đất nông nghiệp định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các huyện lân cận để có cái nhìn toàn diện hơn.

Call to action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đất nông nghiệp, bảo vệ quỹ đất và phát triển kinh tế địa phương bền vững.