I. Tổng Quan Về Xác Định Giá Trị DNNN Trước CPH Thực Trạng
Việc xác định giá trị doanh nghiệp (DN) nhà nước (DNNN) để cổ phần hóa (CPH) tại Việt Nam đã được thực hiện từ khoảng năm 2002. Đến nay, các DN thẩm định giá (TĐG) ngày càng phát triển về số lượng và chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu TĐG nói chung và xác định giá trị DN để CPH nói riêng. Hàng năm, Bộ Tài chính thông báo danh sách các DN đủ điều kiện thực hiện xác định giá trị DN để CPH. Các DN này thường có thời gian thành lập từ 10 năm trở lên, có nhiều kinh nghiệm và đội ngũ thẩm định viên đông đảo, tập trung chủ yếu ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Kết quả xác định giá trị DN do các DN này thực hiện đã bước đầu đáp ứng được công tác CPH, giúp các DN sau CPH hạch toán đầy đủ giá trị tài sản, xác định lợi nhuận hợp lý, đảm bảo quyền lợi cổ đông và tăng khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, chất lượng của việc xác định giá trị DN vẫn là một vấn đề quan trọng cần được xem xét kỹ lưỡng.
1.1. Lịch Sử Phát Triển Hoạt Động Thẩm Định Giá tại Việt Nam
Hoạt động thẩm định giá tại Việt Nam bắt đầu phát triển từ những năm 2000, song song với quá trình tái cơ cấu DNNN và đẩy mạnh CPH. Sự ra đời của các DN TĐG chuyên nghiệp đã góp phần quan trọng vào việc minh bạch hóa giá trị tài sản của DNNN trước khi CPH. Theo thời gian, các DN TĐG ngày càng lớn mạnh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. 'Kết quả xác định giá trị DN do các DN này thực hiện trong thời gian qua bước đầu đã đáp ứng được công tác CPH các DN nhà nước'. Sự phát triển này tạo điều kiện cho các DN sau CPH có thể hạch toán đầy đủ giá trị tài sản vào hoạt động sản xuất kinh doanh, xác định lợi nhuận hợp lý, đảm bảo quyền lợi của cổ đông và tăng khả năng cạnh tranh của DN trên thị trường.
1.2. Vai Trò Của Xác Định Giá Trị DN Trong CPH
Việc xác định giá trị DN đóng vai trò then chốt trong quá trình CPH DNNN. Kết quả xác định giá trị DN là cơ sở để xác định giá trị vốn nhà nước, giá khởi điểm đấu giá cổ phần, và tỷ lệ cổ phần mà nhà nước nắm giữ sau CPH. 'Vì vậy, chất lượng của việc xác định giá trị DN là rất quan trọng đối với các DN nhà nước khi chuyển thành DN cổ phần'. Việc xác định giá trị DN cần đảm bảo tính khách quan, minh bạch và phản ánh đúng giá trị thị trường của DN, tránh gây thất thoát tài sản nhà nước.
II. Các Bất Cập Trong Quy Định Pháp Lý Về Định Giá DNNN CPH
Hiện nay, các văn bản pháp lý chính làm cơ sở xác định giá trị DNNN để CPH là Nghị định số 59/2011/NĐ-CP và Thông tư số 202/2011/TT-BTC, sau đó được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 189/2013/NĐ-CP. Mặc dù các quy định này đã có nhiều tiến bộ so với trước đây, song qua thực tiễn áp dụng vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập cần được sửa đổi, bổ sung kịp thời. Cụ thể, có những tài sản không có giá thị trường hoặc tài sản tương đương để so sánh, việc áp dụng phương pháp tài sản gần như bắt buộc, và việc thống nhất kết quả định giá giữa các phương pháp còn nhiều vướng mắc. 'Các quy định này so với trước đây có nhiều tiến bộ hơn song đến nay qua thực tiễn áp dụng đã bộc lộ một số hạn chế bất cập cần phải sửa đổi, bổ sung kịp thời để phục vụ cho việc CPH DN nhà nước'.
2.1. Hạn Chế Về Lựa Chọn Phương Pháp Thẩm Định Giá
Quy định hiện hành có xu hướng thiên về việc áp dụng phương pháp tài sản trong xác định giá trị DNNN để CPH. Điều này làm hạn chế sự linh hoạt và khả năng lựa chọn phương pháp phù hợp nhất với đặc thù của từng DN. Trong nhiều trường hợp, phương pháp tài sản không phản ánh đúng giá trị thực của DN, đặc biệt là đối với các DN có giá trị thương hiệu, uy tín, hoặc tiềm năng phát triển lớn. 'Việc áp dụng phương pháp tài sản để xác định giá trị DN gần như bắt buộc làm hạn chế sự lựa chọn của các tổ chức tư vấn định giá'.
2.2. Vướng Mắc Trong Xác Định Giá Trị Tài Sản Đặc Thù
Việc xác định giá trị của một số loại tài sản đặc thù của DNNN, như quyền sử dụng đất, tài sản cố định đã khấu hao hết, hoặc tài sản vô hình, gặp nhiều khó khăn do thiếu thông tin thị trường và hướng dẫn cụ thể. Việc áp dụng giá trị ghi sổ kế toán đối với các tài sản này thường không phản ánh đúng giá trị thực tế, dẫn đến sai lệch trong kết quả định giá. 'Có những tài sản không có giá thị trường hoặc tài sản tương đương để so sánh, nếu áp dụng theo sổ sách kế toán như hướng dẫn thì giá rất cao nhất là đối với tài sản đã lạc hậu về kỷ thuật, công nghệ'.
III. Ảnh Hưởng Của Bất Cập Đến Tiến Độ CPH Và Hiệu Quả IPO
Những bất cập trong quy định pháp lý về xác định giá trị DNNN đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ CPH và hiệu quả IPO. Việc định giá DN không sát với giá trị thị trường khiến cho việc bán cổ phần lần đầu (IPO) gặp nhiều khó khăn, do giá cổ phần cao, không thu hút được nhà đầu tư. Điều này dẫn đến tình trạng CPH diễn ra chậm chạp, không đạt được mục tiêu đề ra. 'Nguyên nhân làm cho tiến độ CPH chậm do IPO lần đầu của một số DN rất khó bán, phần lớn do giá cổ phần cao chưa thu hút được nhà đầu tư, một trong những nguyên nhân là việc áp dụng các văn bản pháp lý hiện hành để xác định giá trị DN phát sinh một số bất cập'.
3.1. Khó Khăn Trong Thu Hút Nhà Đầu Tư Chiến Lược
Việc định giá DNNN quá cao, không phản ánh đúng giá trị thực tế, làm giảm sức hấp dẫn của DN đối với các nhà đầu tư chiến lược. Các nhà đầu tư chiến lược thường mong muốn tham gia vào quá trình quản trị và điều hành DN, nhưng nếu giá cổ phần quá cao, họ sẽ không sẵn sàng đầu tư. Điều này ảnh hưởng đến khả năng nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của DN sau CPH.
3.2. Rủi Ro Thất Thoát Tài Sản Nhà Nước
Ngược lại, nếu định giá DNNN quá thấp, có thể dẫn đến rủi ro thất thoát tài sản nhà nước. Việc định giá thấp sẽ làm giảm giá trị vốn nhà nước trong DN, gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước khi bán cổ phần. Do đó, việc xác định giá trị DN một cách chính xác và khách quan là vô cùng quan trọng.
IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Quy Định Định Giá DNNN Để CPH
Để khắc phục những bất cập hiện tại và nâng cao hiệu quả của quá trình CPH DNNN, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Cụ thể, cần sửa đổi, bổ sung các quy định pháp lý về xác định giá trị DN theo hướng linh hoạt hơn, cho phép các tổ chức tư vấn định giá được chủ động lựa chọn phương pháp phù hợp. Đồng thời, cần có hướng dẫn chi tiết về việc xác định giá trị các loại tài sản đặc thù, và xây dựng quy trình thẩm định giá DN thống nhất. 'Tuy nhiên đây là những vấn đề lớn, quan trọng cần có sự phân tích, đánh giá khách quan kỷ lưởng nhưng trong thời gian qua chưa được nghiên cứu sâu và đề xuất các giải pháp mang tính chuẩn hóa để áp dụng thống nhất trong cả nước'.
4.1. Cho Phép Lựa Chọn Phương Pháp Thẩm Định Giá Linh Hoạt
Cần sửa đổi quy định về việc áp dụng phương pháp thẩm định giá trong xác định giá trị DNNN, theo hướng cho phép các tổ chức tư vấn định giá được chủ động lựa chọn phương pháp phù hợp nhất với đặc thù của từng DN. Có thể kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để đạt được kết quả chính xác và khách quan nhất. Điều này sẽ giúp phản ánh đúng giá trị thực của DN, tạo điều kiện thuận lợi cho việc IPO và thu hút nhà đầu tư.
4.2. Xây Dựng Tiêu Chuẩn và Quy Trình Thẩm Định Giá Thống Nhất
Việc xây dựng tiêu chuẩn và quy trình thẩm định giá DNNN thống nhất là rất cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, khách quan và chuyên nghiệp của hoạt động này. Tiêu chuẩn và quy trình thẩm định giá cần quy định rõ các bước thực hiện, yêu cầu về thông tin, dữ liệu, và trách nhiệm của các bên liên quan. 'Xuất phát từ lý do trên học viên chọn đề tài: “Phân tích một số bất cập trong xác định giá trị doanh nghiệp nhà nước để cổ phần hóa” để làm Luận văn tốt nghiệp'.
V. Kiến Nghị Sửa Đổi Bổ Sung Quy Định Về Định Giá DNNN
Từ những phân tích trên, có thể đưa ra một số kiến nghị cụ thể để sửa đổi, bổ sung quy định về xác định giá trị DNNN để CPH. Cần cho phép các tổ chức tư vấn định giá được lựa chọn phương pháp thẩm định giá trị DN, sửa đổi cách thống nhất kết quả thẩm định giá trị DN, bổ sung về áp dụng hệ số hao mòn vô hình trong xác định giá trị tài sản, và ban hành Tiêu chuẩn về Quy trình thẩm định giá trị DN. 'Nghiên cứu đề tài này học viên mong muốn được góp phần vào việc đề xuất bổ sung, sửa đổi những bất cập, vướng mắc trong văn bản pháp lý xác định giá trị DN nhất là sự cần thiết phải xây dựng và ban hành Tiêu chuẩn thẩm định giá trị DN và Quy trình xác định giá trị DN'.
5.1. Sửa Đổi Cách Thống Nhất Kết Quả Thẩm Định Giá
Cần có hướng dẫn cụ thể và rõ ràng về việc thống nhất kết quả thẩm định giá khi áp dụng đồng thời nhiều phương pháp khác nhau. Có thể sử dụng phương pháp trọng số để kết hợp kết quả của các phương pháp, hoặc lựa chọn kết quả của phương pháp phù hợp nhất với đặc thù của DN. Việc thống nhất kết quả cần đảm bảo tính khách quan và minh bạch.
5.2. Bổ Sung Về Áp Dụng Hệ Số Hao Mòn Vô Hình
Cần bổ sung quy định về việc áp dụng hệ số hao mòn vô hình trong xác định giá trị tài sản của DN, đặc biệt là đối với các tài sản đã lạc hậu về công nghệ, kỹ thuật. Hệ số hao mòn vô hình cần được xác định một cách khách quan và khoa học, dựa trên đánh giá về mức độ lạc hậu, khả năng sử dụng, và giá trị còn lại của tài sản.
VI. Kết Luận Về Xác Định Giá Trị Doanh Nghiệp CPH
Việc hoàn thiện quy định pháp lý về xác định giá trị DNNN để CPH là một nhiệm vụ quan trọng và cấp bách. Những sửa đổi, bổ sung được đề xuất trong luận văn này nhằm mục đích tạo ra một khung pháp lý minh bạch, linh hoạt và phù hợp với thực tiễn, góp phần đẩy nhanh tiến độ CPH, nâng cao hiệu quả hoạt động của DN sau CPH, và đảm bảo quyền lợi của nhà nước và các nhà đầu tư. 'Để góp phần giúp các nhà nghiên cứu chính sách có thêm cơ sở hoàn thiện hành lang pháp lý về xác định giá trị DN, nghiên cứu này nhằm mục đích: phân tích, đánh giá những bất cập, vướng mắc trong văn bản pháp lý trong thời gian qua và hiện nay về xác định giá trị DNNN để CPH để từ đó làm cơ sở đề xuất một số kiến nghị và giải pháp sửa đổi cấp thiết'.
6.1. Tầm Quan Trọng Của Đào Tạo và Nâng Cao Năng Lực Thẩm Định Viên
Bên cạnh việc hoàn thiện quy định pháp lý, cần chú trọng đến việc đào tạo và nâng cao năng lực của các thẩm định viên. Các thẩm định viên cần được trang bị kiến thức chuyên môn vững vàng, kỹ năng phân tích và đánh giá thông tin, và đạo đức nghề nghiệp. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng của hoạt động thẩm định giá và đảm bảo tính khách quan, trung thực của kết quả.
6.2. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Thẩm Định Giá
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thẩm định giá sẽ giúp nâng cao hiệu quả và độ chính xác của quá trình này. Có thể sử dụng các phần mềm chuyên dụng để thu thập, phân tích, và xử lý thông tin, cũng như để xây dựng các mô hình định giá phức tạp. Ứng dụng công nghệ sẽ giúp giảm thiểu sai sót và tăng cường tính minh bạch của hoạt động thẩm định giá.
